Κάποιες σκέψεις δεν θέλουν να μας εγκαταλείψουν με τίποτα – επανέρχονται στο μυαλό μας ξανά και ξανά, σαν ένα τραγούδι στο οποίο έχουμε κολλήσει. Ωστόσο, μια μελωδία που δεν φεύγει από το μυαλό μας μπορεί να είναι ενοχλητική, αλλά το πιθανότερο είναι ότι δεν θα μας δημιουργήσει προβλήματα, ιδίως από τη στιγμή που μπορούμε να σκεφτούμε και άλλα πράγματα. Μια σκέψη στην οποία κολλάμε διαφέρει. «Προκαλεί δυσφορία. Δεν μπορείτε να αποσπάσετε την προσοχή σας από αυτήν και επηρεάζει την ημέρα σας», αναφέρει η δρ Stephanie Collier, ψυχίατρος στο McLean Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Αιτίες και παραδείγματα
Είναι φυσιολογικό να κολλάμε κατά καιρούς σε συγκεκριμένες σκέψεις. Αν όμως είναι κάτι που συμβαίνει συχνά, αυτό μπορεί να οφείλεται σε στρες ή σε μια υποκείμενη πάθηση, όπως οι παρακάτω:
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Τα άτομα με γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από υπερβολική ανησυχία, μπορούν να κολλήσουν σε σκέψεις για πολλά πράγματα, όπως ένα επικείμενο γεγονός, τα οικονομικά ή ένα προσεχές ταξίδι με το λεωφορείο ή το αεροπλάνο.
Κατάθλιψη. Όταν έχετε κατάθλιψη, το οποίο σημαίνει ότι έχετε αισθήματα υπερβολικής λύπης ή απελπισίας, τείνετε να αισθάνεστε άσχημα για τον εαυτό σας. Μπορεί να κολλήσετε στη σκέψη ότι αποτύχατε σε κάτι ή ότι κανένας δεν σας συμπαθεί ή δεν νοιάζεται για εσάς.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD). Η OCD χαρακτηρίζεται από ψυχαναγκασμούς (παρεισφρητικές, ενοχλητικές σκέψεις) ή καταναγκασμούς (αίσθημα πίεσης να εκτελέσετε επαναληπτικές συμπεριφορές, για παράδειγμα πλύσιμο των χεριών). Μια κλασική επίμονη σκέψη OCD αφορά τα μικρόβια και κατά πόσον αγγίξατε κάτι μολυσμένο και πρέπει να πλύνετε τα χέρια σας.
Μετατραυματικό στρες (PTSD). Το PTSD είναι μια ομάδα συμπτωμάτων που μπορούν να εμφανιστούν όταν έχετε βιώσει ένα τραυματικό γεγονός ή έχετε υπάρξει μάρτυρας αυτού, για παράδειγμα την εκδήλωση βίας ή την απώλεια ζωής. Ένα σύμπτωμα του PTSD είναι μια επίμονη σκέψη που αναπαράγει την τραυματική σκηνή.
Οι αδιέξοδες σκέψεις μπορούν να μας βλάψουν
Οι σκέψεις στις οποίες κολλάμε μπορεί να έχουν πολλές αρνητικές επιδράσεις. Μας εμποδίζουν να συγκεντρωθούμε, μπορεί να ενισχύσουν το αίσθημα ντροπής ή φόβου και να βλάψουν την αυτοεκτίμησή μας. «Έχοντας αφιερώσει τόσο πολύ χρόνο σε αυτές, στο τέλος αρχίζετε να πιστεύετε ότι οι σκέψεις αυτές είναι αληθινές», δηλώνει η Collier.
Με τον καιρό, οι επίμονες αυτές σκέψεις μπορεί να μας οδηγήσουν σε κοινωνική απομόνωση. «Κάποιοι άνθρωποι δεν θέλουν πια να βγουν από το σπίτι τους», αναφέρει η Collier. «Μπορεί να έχουν πειστεί ότι κανείς δεν τους συμπαθεί. Ή μπορεί να μη θέλουν να εκτεθούν σε κάτι που φοβούνται, όπως τα μικρόβια».
Πώς να «ξεκολλήσετε»
Όταν προσπαθείτε να απωθήσετε μια επίμονη σκέψη, φαίνεται ότι αυτή κολλάει ακόμη περισσότερο. Αυτό συμβαίνει επειδή της αφιερώνετε επιπλέον προσοχή. Αντ’ αυτού, δοκιμάστε κάποια από τις ακόλουθες τακτικές.
Εξετάστε τα στοιχεία. Σε ποιον βαθμό έχει βάση αυτή η σκέψη; Καταγράψτε τα στοιχεία που την υποστηρίζουν και στη συνέχεια γράψτε οτιδήποτε την αντικρούει. «Αν το μυαλό σας σας λέει ότι είστε αποτυχημένοι, σκεφθείτε τις περιπτώσεις στις οποίες πετύχατε. Μπορεί να είστε σπουδαίος μάγειρας ή ένας πραγματικά αφοσιωμένος γονιός», σχολιάζει η Collier. «Καταπολεμήστε τη σκέψη».
Αποσπάστε την προσοχή σας. Είναι δύσκολο να εστιάσετε σε μια επίμονη σκέψη όταν είστε στη μέση μιας δραστηριότητας. Για να ξεφύγετε από τη σκέψη, η Collier προτείνει να αλλάξετε εικόνες και να πάτε έναν περίπατο ή να ξεκινήσετε μια δραστηριότητα που σας κρατάει απασχολημένους.
Με τον καιρό και με την εξάσκηση μπορείτε να ξεπερνάτε τις επίμονες σκέψεις.
Προγραμματίστε περισσότερες δραστηριότητες. Αν έχετε πολύ ελεύθερο χρόνο μέσα στην ημέρα, το μυαλό σας θα έχει περισσότερο χρόνο για να επικεντρωθεί σε επίμονες σκέψεις. Φροντίστε να μένετε απασχολημένοι.
Περιορίστε τον χρόνο ανησυχίας. «Οι άνθρωποι συχνά ανησυχούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, γιατί δεν θέλουν να ξεχάσουν πράγματα», παρατηρεί η Collier. «Επιλέξτε λοιπόν κάποια ώρα, για παράδειγμα στις 5 το απόγευμα, για να ανησυχήσετε για οτιδήποτε για 30 λεπτά. Αν μια ανησυχία εμφανιστεί νωρίτερα, θυμίστε στον εαυτό σας ότι θα ασχοληθείτε με αυτήν αργότερα».
Μιλήστε σε κάποιο μέλος της οικογένειάς σας ή σε έναν φίλο. Το να μοιραστείτε τις σκέψεις σας με κάποιον άλλο σάς δίνει νέα προοπτική και σας βοηθά να καταπολεμήσετε την απομόνωση και τη μοναξιά.
Ζητήστε βοήθεια
Είναι δύσκολο να ανακατευθύνετε τις επίμονες σκέψεις μόνοι σας, ιδίως αν έχετε κάποια υποκείμενη ψυχική πάθηση και το γνωρίζετε. Μη σηκώνετε το φορτίο μόνοι σας.
Αν βιώνετε επίμονες σκέψεις για μερικές εβδομάδες, μιλήστε με τον γενικό γιατρό σας ή κλείστε ραντεβού με έναν ψυχοθεραπευτή για αξιολόγηση.
Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Πρόκειται για μια γενική προσέγγιση που σας βοηθά να αναγνωρίσετε τις επίμονες σκέψεις και να τις ανακατευθύνετε με τρόπους που είναι λιγότερο αρνητικοί και περισσότερο διαχειρίσιμοι.
Άλλες θεραπείες είναι προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες παθήσεις, όπως η θεραπεία για την OCD, η οποία σας εκθέτει σταδιακά στα πράγματα που φοβάστε, ή η θεραπεία για το PTSD, η οποία έχει στόχο να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βρίσκεται αποθηκευμένη στον εγκέφαλο η ανάμνηση της τραυματικής εμπειρίας. Μπορεί επίσης να χρειαστείτε φάρμακα για να θέσετε τις επίμονες σκέψεις υπό έλεγχο.
«Με τον καιρό και με την εξάσκηση», δηλώνει η Collier, «μπορείτε να μάθετε να ζείτε με αυτό το πρόβλημα και να ξεπερνάτε τις επίμονες σκέψεις. Μην τα παρατάτε».
