«Μήπως περνάς το προσωπικό σου καλοκαίρι;» Στις παλαιότερες γενιές, οι γυναίκες ήξεραν ακριβώς τι σημαίνει αυτή η φράση: ωστόσο, οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις της εμμηνόπαυσης είναι πολύ πιο απεχθείς από αυτό που υποδηλώνει η ελκυστική έκφραση «προσωπικό καλοκαίρι».
Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει κάτι ιδιαίτερο σε αυτό το φαινόμενο, που ιατρικά είναι γνωστό ως αγγειοκινητικά συμπτώματα. Οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις εκτιμάται ότι επηρεάζουν το 80% των γυναικών και διαρκούν κατά μέσο όρο επτά έως εννέα χρόνια. Στο ένα τρίτο αυτών των γυναικών, αυτές οι εκρήξεις έντονης αίσθησης θερμότητας, εφίδρωσης και έξαψης διαρκούν πάνω από μία δεκαετία, σύμφωνα με την Εταιρεία για την Εμμηνόπαυση.
Οι εξάψεις είναι το σύμπτωμα για το οποίο μιλούν συχνότερα οι γυναίκες κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση και αυτό για το οποίο ζητούν συχνότερα θεραπεία, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ. Γι’ αυτόν τον λόγο καλωσορίζουν ένα νέο, μη ορμονικό φάρμακο, που έχει σχεδιαστεί ειδικά για την ανακούφιση από τις εξάψεις, ως μια εξέλιξη που αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού.
«Οι εξάψεις είναι σίγουρα μέσα στα πέντε κυριότερα συμπτώματα που αναφέρουν οι γυναίκες στο ιατρείο μου πολλές φορές την ημέρα, κάθε μέρα», δηλώνει η δρ Tara Iyer, επικεφαλής της Κλινικής Εμμηνόπαυσης και Μέσης Ηλικίας στο Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Βλέπω ολόκληρο το φάσμα, από τις πιο ήπιες περιπτώσεις έως τις γυναίκες που καταλήγουν με ένα είδος αναπηρίας εξαιτίας των εξάψεων, καθώς δεν είναι σε θέση να κάνουν τίποτα. Ορισμένες σκέφτονται ακόμη και να παραιτηθούν από τη δουλειά τους και να ζητήσουν επίδομα αναπηρίας».
Το τίμημα των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων στην εργασία συνοδεύεται από επιπτώσεις στον ύπνο, στη διάθεση και στη διανοητική ικανότητα. Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης κοστίζουν στις Αμερικανίδες περίπου 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια κατ’ έτος σε χαμένο χρόνο εργασίας, σύμφωνα με μελέτη του Απριλίου του 2023.
«Η εμφάνιση εξάψεων στη διάρκεια μιας σημαντικής εργασίας μπορεί πραγματικά να διαλύσει τη συγκέντρωση μιας γυναίκας», σχολιάζει η δρ Iyer. «Είναι αδύνατο να σκεφτείς οτιδήποτε άλλο πέρα από το ότι καίγεται το εσωτερικό σου».
Σπάζοντας τον κώδικα των εξάψεων
Το πρώτο στο είδος του καθημερινό χάπι, η φεζολινετάντη, εγκρίθηκε από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ τον Μάιο του 2023 για τα μέτρια έως βαριά αγγειοκινητικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Δρα στοχεύοντας τους λεγόμενους KNDy νευρώνες στον υποθάλαμο του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του σώματος. Η φεζολινετάντη μπλοκάρει αυτά τα νευρικά κύτταρα όταν η απότομη πτώση των οιστρογόνων τα ωθεί να συμπεριφέρονται απρόβλεπτα, προκαλώντας εξάψεις.
Το χάπι είχε καλή απόδοση στις κλινικές μελέτες, μειώνοντας τα αγγειοκινητικά συμπτώματα κατά 60%, δηλώνει ο δρ Jan Shifren, διευθυντής του Κέντρου Υγείας Γυναικών Μέσης Ηλικίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
«Ο λόγος που αυτό γίνεται αντιληπτό ως κάτι το οποίο αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού –και είναι τόσο συναρπαστικό από επιστημονική άποψη– είναι ότι έως τώρα το γενικό αυτό φαινόμενο συνεχιζόταν επί χιλιετίες και παρ’ όλα αυτά εξακολουθούσαμε να μη γνωρίζουμε γιατί συνέβαινε», λέει ο δρ Shifren. «Το φάρμακο αυτό αναπτύχθηκε επειδή κατανοήσαμε τελικά τον βασικό βιολογικό μηχανισμό των εξάψεων».
Όπως σχεδόν κάθε φάρμακο, η φεζολινετάντη έχει και αυτή ορισμένους περιορισμούς. Μπορεί να προκαλέσει ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως πόνο στην κοιλιά, διάρροια ή αϋπνία. Επιπλέον, οι γυναίκες πρέπει να κάνουν εξετάσεις αίματος για να ελέγχουν για τυχόν ηπατική βλάβη προτού τη λάβουν. Στη συνέχεια, οι εξετάσεις επαναλαμβάνονται άλλες τρεις φορές, ανά τρίμηνα διαστήματα.
Επίσης, η φεζολινετάντη είναι δαπανηρή: το εκτιμώμενο κόστος του είναι 550 δολάρια για μια προμήθεια 30 ημερών. Επειδή είναι καινούργιο φάρμακο, η ασφαλιστική κάλυψη μπορεί να ποικίλλει. Ωστόσο, το φάρμακο αποτελεί και πάλι σπουδαία εξέλιξη, υποστηρίζει η δρ Iyer. «Ειλικρινά, δεν διαθέτουμε αρκετές μη ορμονικές επιλογές για τις εξάψεις», δηλώνει, «και είναι ένας τομέας στον οποίο απογοητεύαμε τις γυναίκες για πολύ καιρό».
Εναλλακτικό της ορμονοθεραπείας
Η ορμονοθεραπεία εξακολουθεί να θεωρείται ο χρυσός κανόνας για την αντιμετώπιση των αγγειοκινητικών συμπτωμάτων, καθώς αναπληρώνει το μειωμένο επίπεδο οιστρογόνων, ενώ μπορεί επίσης να συμβάλει στον έλεγχο και άλλων συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.
Οι εξάψεις είναι το σύμπτωμα για το οποίο μιλούν συχνότερα οι γυναίκες κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση και αυτό για το οποίο ζητούν συχνότερα θεραπεία.
Γενικά, η ορμονοθεραπεία θεωρείται ασφαλής για υγιείς γυναίκες κάτω των 60 ετών που διανύουν την τελευταία δεκαετία πριν από την τελευταία τους έμμηνο ρύση, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ. Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες δεν μπορούν ή δεν θέλουν να λάβουν οιστρογόνα. Σε αυτές που δεν πρέπει να τα λάβουν περιλαμβάνονται οι γυναίκες που έχουν εμφανίσει καρκίνο του μαστού ή ορισμένους άλλους καρκίνους, θρόμβους αίματος, καρδιακή προσβολή ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ανεξήγητη αιμορραγία του κόλπου ή ηπατική νόσο.
«Για τις γυναίκες που επιλέγουν να μη λάβουν ορμόνες, που δεν είχαν καλή εμπειρία με αυτές στο παρελθόν ή που δεν μπορούν να τις λάβουν για ιατρικούς λόγους, αυτό το νέο φάρμακο είναι συναρπαστικό», δηλώνει η δρ Iyer. «Όσο περισσότερα εργαλεία έχουμε στην εργαλειοθήκη μας, τόσο το καλύτερο».
Άλλες επιλογές
Η φεζολινετάντη έρχεται να προστεθεί σε διάφορα άλλα μη ορμονικά φάρμακα που συνταγογραφούνται εδώ και καιρό για τις εξάψεις. Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά: η φεζολινετάντη έχει σχεδιαστεί ειδικά για αυτή τη χρήση, ενώ τα υπόλοιπα προορίζονταν αρχικά για την αντιμετώπιση άλλων παθήσεων: η χορήγησή τους για τη μείωση της συχνότητας και της έντασης των εξάψεων γίνεται χωρίς να υπάρχει σχετική ένδειξη. Μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε ενοχλητικές ανεπιθύμητες ενέργειες.
Τον Ιούνιο του 2023, η Εταιρεία για την Εμμηνόπαυση επικαιροποίησε τις συστάσεις της σχετικά με τα μη ορμονικά φάρμακα για τις εξάψεις για πρώτη φορά σε οκτώ χρόνια. Επιπρόσθετα στη φεζολινετάντη, η ομάδα αυτή δήλωσε ότι και οι παρακάτω τρεις επιλογές είναι επίσης αποτελεσματικές:
Εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI). Τα αντικαταθλιπτικά αυτά, ιδίως η παροξετίνη, είναι η κύρια θεραπεία για τις γυναίκες που επιλέγουν να μη λάβουν ορμονική θεραπεία. «Μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη μείωση των εξάψεων, αλλά ενδέχεται να προκαλέσουν αύξηση βάρους ή σεξουαλική δυσλειτουργία», δηλώνει η δρ Iyer. «Μπορεί να βοηθάμε σε ορισμένα πράγματα και να επιδεινώνουμε άλλα».
Οξυβουτυνίνη, η οποία συνήθως συνταγογραφείται για την υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη.
Γκαμπαπεντίνη. Το φάρμακο αυτό συνταγογραφείται συνήθως για τις επιληπτικές κρίσεις ή τον νευροπαθητικό πόνο.
«Μία ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η υπνηλία, κάτι που είναι πολύ ωφέλιμο για τις γυναίκες με αϋπνία», παρατηρεί ο δρ Shifren.
Πέραν των ανεπιθύμητων ενεργειών, ένα άλλο πιθανό μειονέκτημα αυτών των μη ορμονικών φαρμάκων είναι ότι συχνά χρειάζονται δύο ή περισσότερα για τη μείωση της συχνότητας ή της έντασης των εξάψεων. «Ασφαλώς έχουμε επιλογές, αλλά απέχουν πολύ από το να είναι ιδανικές», σχολιάζει η δρ Iyer. «Με μια κατάσταση όπως η εμμηνόπαυση, η οποία μπορεί να προκαλέσει άλλα 40 συμπτώματα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην προκαλέσουμε καινούργια και να μην επιδεινώσουμε κάποια άλλα».
Αναζήτηση βοήθειας
Αν ενδιαφέρεστε για μη ορμονική ανακούφιση από τις εξάψεις, οι ειδικοί του Χάρβαρντ παρέχουν σχετικές οδηγίες.
Να έχετε θάρρος. Αν τα αγγειοκινητικά συμπτώματα είναι πραγματικά πολύ ενοχλητικά, μιλήστε στον γιατρό σας και επιμείνετε να σας δώσει θεραπεία. «Πραγματικά, θα πρέπει να είστε εσείς αυτή που αποφασίζει αν τα συμπτώματα είναι ενοχλητικά – δεν μπορεί να αποφασίσει ο γιατρός αντί για εσάς», υπογραμμίζει ο δρ Shifren.
Εξετάστε τα υπόλοιπα συμπτώματά σας. Κάποια φάρμακα μπορεί να είναι πιο κατάλληλα από άλλα εάν δεν είναι μόνο οι εξάψεις το πρόβλημά σας. «Αν εμφανίζετε επίσης συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους, οι SSRI θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν και τα δύο προβλήματα», λέει ο δρ Shifren. «Αν έχετε υπερδραστήρια ουροδόχο κύστη, η οξυβουτυνίνη θα μπορούσε να βοηθήσει. Και αν έχετε αϋπνίες, η γκαμπαπεντίνη μπορεί να κάνει τη διαφορά».
Η θερμοκρασία μπορεί να μειωθεί και με κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής
Παρότι τα φάρμακα μπορούν να περιορίσουν τις εξάψεις και τις νυχτερινές εφιδρώσεις, δεν είναι η μόνη διαθέσιμη λύση. Ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν επίσης να προσφέρουν ανακούφιση.
Στις επικαιροποιημένες συστάσεις που εξέδωσε το 2023 για τις μη ορμονικές παρεμβάσεις, η Εταιρεία για την Εμμηνόπαυση επισήμανε τρεις επιλογές που υποστηρίζονται από επιστημονικά στοιχεία. Οι ειδικοί του Χάρβαρντ εξηγούν γιατί φαίνεται ότι είναι αποτελεσματικές.
Απώλεια βάρους. «Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι γυναίκες που έχουν πιο υγιή δείκτη μάζας (∆ΜΣ) σώματος ενοχλούνται λιγότερο από εξάψεις από τις γυναίκες με μη υγιή ∆ΜΣ», παρατηρεί ο δρ Jan Shifren, διευθυντής του Κέντρου Υγείας Γυναικών Μέσης Ηλικίας στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.
Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και ύπνωση. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι γιατί αυτές οι προσεγγίσεις νου – σώματος βοηθούν στη μείωση των εξάψεων, αλλά οι έρευνες δείχνουν σταθερό όφελος από καθεμία από αυτές. «Τα αγγειοκινητικά συμπτώματα ξεκινούν από τον εγκέφαλο και, επομένως, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η CBT και η ύπνωση έχουν επιδράσεις στη δραστηριότητα του εγκεφάλου», εξηγεί ο δρ Shifren. «Γνωρίζουμε σίγουρα ότι μπορούν να μειώσουν την καρδιακή συχνότητα και την ανταπόκριση στο στρες. Και είναι ασφαλείς».
Οι διατροφικές αλλαγές για ανακούφιση από τις εξάψεις δεν υποστηρίζονται από την επιστήμη, σύμφωνα με την Εταιρεία για την Εμμηνόπαυση. Ωστόσο, οι ειδικοί του Χάρβαρντ λένε ότι η προσωπική εμπειρία της κάθε γυναίκας μετράει περισσότερο. Αν έχετε παρατηρήσει ότι οι εξάψεις σας ή οι νυχτερινές σας εφιδρώσεις επιδεινώνονται μετά από ένα ποτήρι κρασί, ένα γλυκό κέρασμα ή ένα καφεϊνούχο ρόφημα, καλύτερα να τα αποφεύγετε.
«Οι γυναίκες αισθάνονται τόσο αβοήθητες όταν εμφανίζονται οι εξάψεις», παρατηρεί ο δρ Shifren. «Οτιδήποτε σας κάνει να αισθάνεστε πιο δυνατή –ό,τι και αν λένε τα δεδομένα– είναι καλό».
