Ο χειμώνας αρχίζει επισήμως στις 21 Δεκεμβρίου, αλλά η περίοδος της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής (SAD) είναι ήδη εδώ. Η SAD είναι ένας τύπος κατάθλιψης που ξεκινά στο τέλος του φθινοπώρου με αρχές του χειμώνα και συνήθως υποχωρεί την άνοιξη. Η ακριβής αιτία της SAD είναι άγνωστη, αλλά οι ερευνητές πιστεύουν πως η έλλειψη ηλιοφάνειας είναι ο κύριος παράγοντας που συμβάλλει στην εμφάνισή της.
«Η SAD δεν αποτελεί μια ασήμαντη πάθηση, αλλά, επειδή τα άτομα βιώνουν αυτή την κατάσταση μόνο για ορισμένους μήνες, δεν τη θεωρούν σοβαρή», λέει ο δρ Richard Schwartz, αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ McLean Hospital. «Οι πάσχοντες δεν θα πρέπει να αγνοούν τις ενδείξεις της SAD και θα πρέπει να αναζητούν θεραπεία εάν αυτές εμφανιστούν, καθώς, αν δεν αντιμετωπιστεί, η SAD είναι δυνατό να εξελιχθεί προκαλώντας σοβαρά ζητήματα υγείας».
Ρίχνοντας φως στον εγκέφαλο
Η έκθεση στο ηλιακό φως διεγείρει τον υποθάλαμο, ένα τμήμα του εγκεφάλου το οποίο φιλοξενεί το εσωτερικό 24ωρο ρολόι ύπνου-αφύπνισης του οργανισμού. Η έλλειψη φωτός μπορεί να αποσυντονίσει αυτό το ρολόι. Ως συνέπεια, ο εγκέφαλος μπορεί να παράγει υπερβολική ποσότητα μελατονίνης, της ορμόνης του ύπνου, και να απελευθερώνει λιγότερη σεροτονίνη, της χημικής ουσίας της ευεξίας, η οποία επηρεάζει τη διάθεση. Η χημική ανισορροπία που προκύπτει μπορεί να σας προκαλέσει μελαγχολία, υπερβολική υπνηλία ή κατάθλιψη τις περισσότερες ημέρες.
Άλλα κοινά συμπτώματα της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής είναι, μεταξύ άλλων, η έλλειψη ερωτικής επιθυμίας, η παρόρμηση για υπερφαγία (ιδίως τροφών υψηλής θερμιδικής αξίας, που φέρνουν ανακούφιση) και τα προβλήματα ύπνου. Η SAD συνδέεται επίσης με μειωμένη γνωστική λειτουργία, συμπεριλαμβανομένων προβλημάτων συγκέντρωσης και μνήμης. «Καθώς γίνεστε περισσότερο ληθαργικός λόγω της SAD, είναι επίσης λιγότερο πιθανό να γυμνάζεστε ή να έχετε κοινωνικές επαφές», επισημαίνει ο δρ Schwartz.
Αρκετοί είναι οι παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο που διατρέχετε για SAD. Ένας είναι το οικογενειακό ιστορικό SAD ή κατάθλιψης. Ένας άλλος είναι η γεωγραφία: άτομα που ζουν σε βόρειες χώρες, όπου η ηλιοφάνεια είναι σημαντικά λιγότερη το φθινόπωρο και τον χειμώνα, τείνουν να υποφέρουν περισσότερο από SAD συγκριτικά με όσους ζουν πιο νότια.
Αντιμετώπιση της SAD
Η φωτοθεραπεία και τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι οι δύο κύριες θεραπείες για την εποχική συναισθηματική διαταραχή. Η πιο αποτελεσματική θεραπεία συνδυάζει και τις δύο προσεγγίσεις.
Συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα για τη SAD είναι ένας εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI), όπως η φλουοξετίνη ή η σερτραλίνη ή ένας άλλος τύπος αντικαταθλιπτικού που ονομάζεται βουπροπιόνη.
H στέρηση φωτός μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τα υγιέστερα άτομα, επομένως φροντίστε τον χειμώνα να εκτίθεστε στο φως του ήλιου, που είναι απαραίτητο για το σώμα και τον εγκέφαλό σας.
Στη φωτοθεραπεία χρησιμοποιούνται λάμπες (lightbox) που εκπέμπουν 10.000 lux (μια μονάδα μέτρησης της έντασης του φωτός), περίπου 100 φορές πιο δυνατό από τον συνήθη φωτισμό εσωτερικών χώρων. Ως μέτρο σύγκρισης, μια ημέρα με έντονη ηλιοφάνεια αντιστοιχεί σε 50.000 lux και άνω. Οι λάμπες αυτές δεν υπόκεινται σε κανονισμούς, επομένως αγοράστε κάποια που να πληροί ορισμένες προδιαγραφές. Ο δρ Schwartz συνιστά να ελέγξετε το Κέντρο Περιβαλλοντικών Θεραπειών (Center for Environmental Therapeutics), έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό ο οποίος διενεργεί έρευνα για τις λάμπες φωτοθεραπείας.
Για να χρησιμοποιήσετε μια λάμπα φωτοθεραπείας, τοποθετήστε τη σε απόσταση περίπου μισού μέτρου, είτε ακριβώς μπροστά σας είτε λίγο πλάγια. Καθίστε μπροστά στο φως για περίπου 30 λεπτά κάθε πρωί, το συντομότερο δυνατό από την ώρα που ξυπνάτε. Κρατάτε τα μάτια σας ανοιχτά, αλλά μην κοιτάτε απευθείας προς το φως. Περάστε αυτή την ώρα διαβάζοντας, γράφοντας ή βλέποντας τηλεόραση.
«Προσπαθήστε να εκτεθείτε σε φως πριν από τις 10 π.μ., ιδίως εάν εμφανίζετε συχνά συμπτώματα της SAD πριν από το μεσημέρι», λέει ο δρ Schwartz. Καθώς οι ημέρες γίνονται πιο ηλιόλουστες και η ηλιοφάνεια διαρκεί περισσότερο στη διάρκεια της ημέρας, μπορείτε να χρησιμοποιείτε τη φωτοθεραπεία λιγότερο συχνά. Πιθανόν να διαπιστώσετε πως μπορείτε να τη διακόψετε κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού, εκτός εάν υπάρχουν παρατεταμένα διαστήματα με συννεφιά.
Η φωτοθεραπεία είναι σχετικά ασφαλής, αν και είναι δυνατό να προκαλέσει ορισμένες ήσσονος σημασίας παρενέργειες, όπως πονοκεφάλους και ευερεθιστότητα. Επίσης, εάν έχετε κάποια οφθαλμολογική πάθηση ή εάν το δέρμα σας παρουσιάζει ευαισθησία στον ήλιο, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας ή έναν οφθαλμίατρο πριν ξεκινήσετε φωτοθεραπεία.
Τι μπορείτε να κάνετε χωρίς λάμπα φωτοθεραπείας; Συχνά μπορείτε να πετύχετε ένα παρόμοιο αποτέλεσμα αν καθίσετε μπροστά σε ένα παράθυρο που το βλέπει ο ήλιος ή κάνοντας περιπάτους νωρίς το πρωί. «Έχετε υπόψη σας ότι η στέρηση φωτός μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τα υγιέστερα άτομα», λέει ο δρ Schwartz. «Επομένως, φροντίστε να λάβετε μέτρα τον χειμώνα ώστε να εκτίθεστε στο φως του ήλιου που είναι απαραίτητο για το σώμα και τον εγκέφαλό σας».
