Έχετε μήπως λάβει ποτέ στο ηλεκτρονικό σας ταχυδρομείο ένα φυλλάδιο που διαφημίζει μια «απλή, ανώδυνη υπερηχογραφική εξέταση» η οποία μπορεί να εντοπίσει την επικίνδυνη ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας; Όταν προσφέρονται από εμπορικές εταιρείες, οι εξετάσεις αυτές γίνονται στις ΗΠΑ συνήθως σε εκκλησίες, κέντρα αναψυχής ή βανάκια. Πραγματοποιούνται όμως επίσης σε πιστοποιημένα ιατρικά κέντρα. Μία από αυτές τις εξετάσεις ελέγχει τις καρωτίδες, δηλαδή τις αρτηρίες που διατρέχουν τις δύο πλευρές του λαιμού και τροφοδοτούν τον εγκέφαλο με αίμα.
Όπως και οι αρτηρίες που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά και άλλα μέρη του σώματος, οι καρωτίδες μπορεί να φράξουν από εναποθέσεις λιπών (αθηρωματική πλάκα), οι οποίες στενεύουν τον αυλό των αρτηριών και παρεμποδίζουν τη ροή του αίματος. Ωστόσο, αντίθετα από αυτό που μπορεί να νομίζετε, ο έλεγχος για αυτό το πρόβλημα –που ονομάζεται στένωση καρωτίδων– σπανίως έχει νόημα, ιδίως με χρήση μιας προληπτικής εξέτασης η οποία πραγματοποιείται από μια κερδοσκοπική εταιρεία.
Το πρόβλημα με τις προληπτικές εξετάσεις του εμπορίου είναι ότι δίνουν πολλά ψευδώς θετικά αποτελέσματα και oι εξεταζόμενοι μπορεί να καταλήξουν τρομοκρατημένοι χωρίς λόγο.
«Το πρόβλημα με αυτές τις προληπτικές εξετάσεις του εμπορίου είναι ότι δίνουν πολλά ψευδώς θετικά αποτελέσματα. Οι εξεταζόμενοι δεν είναι σίγουροι για το τι σημαίνουν τα αποτελέσματα και μπορεί να καταλήξουν τρομοκρατημένοι χωρίς λόγο», δηλώνει η καρδιολόγος δρ Marie Gerhard-Herman, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Ένα ψευδώς θετικό αποτέλεσμα δείχνει παρουσία σημαντικής στένωσης, ενώ στην πραγματικότητα αυτή δεν υπάρχει. Μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες εξετάσεις και σε ανησυχία – και πιθανώς σε περιττή θεραπεία.
Πόσο συχνή, πόσο επικίνδυνη;
Όταν οι άνθρωποι φτάνουν σε ηλικία 75-80 ετών, δεν είναι σπάνιο να εμφανίσουν οι καρωτίδες τους ενδείξεις πάχυνσης. Ωστόσο, περίπου μόνο ένα στα 100 άτομα στον γενικό πληθυσμό έχει σημαντική στένωση των καρωτίδων. Η στένωση των καρωτίδων συνήθως δεν προκαλεί κάποια βλάβη, εκτός και αν η στένωση είναι ιδιαίτερα σοβαρή – απόφραξη κατά 70% ή μεγαλύτερη. Υπάρχει κίνδυνος να συμβεί ρήξη της πλάκας και να σχηματιστεί θρόμβος που εμποδίζει την παροχή αίματος σε τμήμα του εγκεφάλου, μια επείγουσα κατάσταση που είναι γνωστή ως ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ωστόσο, η στένωση των καρωτίδων ευθύνεται μόνο για περίπου ένα στα 10 ισχαιμικά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σύμφωνα με μια πανεθνική βάση δεδομένων στις ΗΠΑ.
Πότε έχει νόημα ο έλεγχος
Υπάρχουν μόνο λίγες ειδικές περιπτώσεις στις οποίες συνιστάται σίγουρα το υπερηχογράφημα καρωτίδων, δηλώνει η δρ Gerhard-Herman. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών των περιπτώσεων αφορά άτομα με σημεία ή συμπτώματα στένωσης των καρωτίδων. Μια πιθανή ένδειξη είναι ένας χαρακτηριστικός ήχος σαν σφύριγμα, που ονομάζεται «φύσημα», τον οποίο μπορεί να ακούσει ο γιατρός τοποθετώντας το στηθοσκόπιο πάνω από την αρτηρία. Το φύσημα, το οποίο προκαλείται από την ανώμαλη ροή του αίματος διαμέσου της αρτηρίας που έχει στένωση, ακούγεται σαν νερό που ρέει πάνω σε βράχια τα οποία υψώνονται στη μέση της ροής, εξηγεί η δρ Gerhard-Herman.
Το υπερηχογράφημα καρωτίδων είναι εξέταση ρουτίνας σε άτομα με συμπτώματα παροδικού ισχαιμικού επεισοδίου (TIA) (μίνι αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου), τα οποία συνήθως εξαφανίζονται εντός μίας ώρας, αλλά μπορεί να επιμείνουν έως και 24 ώρες. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως περιλαμβάνουν οφθαλμικά προβλήματα, κυρίως μια αιφνίδια απώλεια της όρασης, που οι άνθρωποι περιγράφουν συχνά σαν να πέφτει μια κουρτίνα πάνω από το ένα μάτι. Άλλα συμπτώματα είναι η δυσκολία στην ομιλία ή μια αιφνίδια αδυναμία στο πρόσωπο, στους βραχίονες ή στα πόδια. Αν έχετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα, ακόμη και αν περνά γρήγορα, καλέστε αμέσως το 166. Είναι προειδοποιητικά σημάδια για επικείμενο πλήρες αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Η θεραπεία για τη στένωση των καρωτίδων περιλαμβάνει τις ίδιες συνήθειες ως προς τον τρόπο ζωής που συνιστώνται για τα άτομα με καρδιοπάθεια (υγιεινή διατροφή και τακτική άσκηση), σε συνδυασμό με φάρμακα για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και της χοληστερόλης και με φάρμακα (όπως ασπιρίνη, ανάλογα με τις ανάγκες) για την πρόληψη του σχηματισμού θρόμβων αίματος. Τα άτομα με σοβαρή απόφραξη και τα άτομα που έχουν υποστεί TIA ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση ή σε τοποθέτηση stent, ενός μικρού μεταλλικού σωλήνα που κρατά την αρτηρία ανοιχτή. Επειδή όμως οι ίδιες οι διαδικασίες αυτές μπορεί να προκαλέσουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, συνιστώνται μόνο σε βαριές περιπτώσεις.
Πρέπει να το δω για να το πιστέψω
Τι γίνεται με τους ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν σημεία ή συμπτώματα στένωσης των καρωτίδων αλλά έχουν υψηλό κίνδυνο – όπως για παράδειγμα ένας πρώην καπνιστής με υψηλή χοληστερόλη και αυξημένη αρτηριακή πίεση του οποίου ο πατέρας είχε πάθει αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο; «Εάν αυτό το άτομο διστάζει να λάβει φάρμακα για τη μείωση του κινδύνου, ένα υπερηχογράφημα καρωτίδων μπορεί να είναι χρήσιμο», δηλώνει η δρ Gerhard-Herman. Αν η εξέταση δείξει πρώιμα σημεία στένωσης των καρωτίδων, αυτό μπορεί να ενθαρρύνει το άτομο να υιοθετήσει πιο υγιεινές συνήθειες για να αποτρέψει την επιδείνωση του προβλήματος.
Αν ο γιατρός σας ζητήσει την εξέταση, το εξεταστικό κέντρο θα ελέγξει συνήθως κατά πόσο η εξέταση καλύπτεται από την ασφαλιστική σας εταιρεία, προτού την πραγματοποιήσει. Αξίζει όμως να το ελέγξετε κι εσείς προτού κάνετε την εξέταση.
