Ένας από τους θεμελιώδεις κανόνες της ενδεδειγμένης διατροφής για την καλή υγεία της καρδιάς είναι να αποφεύγουμε το υπερβολικό αλάτι, κάτι που είναι εύλογο. Ο μέσος Αμερικανός καταναλώνει το ισοδύναμο της μιάμισης κουταλιάς του γλυκού σε αλάτι καθημερινά – περίπου 50% περισσότερο από τη συνιστώμενη ποσότητα. Η υπερβολική πρόσληψη νατρίου (ενός από τα κύρια συστατικά του αλατιού) συνδέεται στενά με την εκδήλωση υπέρτασης (βλ. «Με ποιον τρόπο το νάτριο επηρεάζει την αρτηριακή πίεση»).
Ένας από τους θεμελιώδεις κανόνες της ενδεδειγμένης διατροφής για την καλή υγεία της καρδιάς είναι να αποφεύγουμε το υπερβολικό αλάτι.
Σε ατομική βάση, όμως, ο καθένας ανταποκρίνεται διαφορετικά στο νάτριο. Περίπου το ένα τρίτο των υγιών ατόμων –και περίπου 60% εκείνων με υπέρταση– έχουν ευαισθησία στο αλάτι, δηλαδή έχουν ισχυρή αντίδραση στο νάτριο που λαμβάνουν από τη διατροφή. Η αρτηριακή τους πίεση αυξάνεται κατά 5 μονάδες και άνω εάν μεταβούν από μια διατροφή με λίγο αλάτι σε διατροφή με πολύ αλάτι. Ωστόσο, εκτιμάται ότι ένα στα 10 άτομα έχουν αυτό που ονομάζεται «αντίστροφη ευαισθησία» στο αλάτι: η αρτηριακή τους πίεση ανεβαίνει όταν καταναλώνουν λιγότερο αλάτι.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να διακρίνουμε ποιος έχει ή δεν έχει ευαισθησία στο αλάτι και πολλοί βρίσκονται κάπου στη μέση αυτών των δύο άκρων. Αλλά η έρευνα βοηθά στην αποκάλυψη της γενετικής βάσης των παραπάνω διαφορών, κάτι που μπορεί μια μέρα να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο οι γιατροί αντιμετωπίζουν την υπέρταση, σύμφωνα με τον ενδοκρινολόγο δρ Gordon Williams, καθηγητή ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Η γενετική της ευαισθησίας στο αλάτι
Μέχρι στιγμής υπάρχουν 18 γνωστές γενετικές μεταλλάξεις που συνδέονται με την ευαισθησία στο αλάτι και την αρτηριακή πίεση. Ο δρ Williams και οι συνεργάτες του ανακάλυψαν πρόσφατα πως μία μετάλλαξη που κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη, τη στριατίνη, προκαλεί ευαισθησία στο αλάτι μέσω δύο διαφορετικών μηχανισμών ανάλογα με το φύλο. «Στους άνδρες, η μετάλλαξη που αφορά τη στριατίνη προκαλεί προβλήματα στην κυκλοφορία του αίματος μέσω των νεφρών. Στις γυναίκες, όμως, η μετάλλαξη προκαλεί μια μη φυσιολογική αύξηση στην ορμόνη αλδοστερόνη», λέει ο δρ Williams. Η αλδοστερόνη, η οποία εκκρίνεται από τα επινεφρίδια, συμβάλλει στη ρύθμιση της απομάκρυνσης από τους νεφρούς του νερού, του νατρίου και του καλίου.
Στοχευμένη θεραπεία;
Τα ευρήματα, που δημοσιεύθηκαν στο τεύχος Φεβρουαρίου 2024 του επιστημονικού περιοδικού Hypertension, θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις στην αντιμετώπιση της υπέρτασης. Οι άνδρες με τη μετάλλαξη που αφορά τη στριατίνη θα ανταποκρίνονταν καλύτερα στα αντιυπερτασικά που ονομάζονται αναστολείς ΜΕΑ, και αποκλειστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης,* ενώ οι γυναίκες θα ωφελούνταν περισσότερο από φάρμακα που στοχεύουν στην αλδοστερόνη και δρουν ως διουρητικά, τους ανταγωνιστές των υποδοχέων των αλατοκορτικοειδών.*
Πράγματι, η χορήγηση του «λάθος» φαρμάκου (δηλαδή,ενός φαρμάκου διαφορετικού από αυτό που θα ήταν ενδεδειγμένο βάσει των γενετικών ευρημάτων) μπορεί να είναι ακόμη και επιβλαβής, λέει ο δρ Williams. Ας σημειωθεί ότι αυτή η μελέτη περιλάμβανε μόνο άτομα λευκής φυλής. Τα άτομα μαύρης φυλής μπορεί να είναι πιθανότερο να έχουν ευαισθησία στο αλάτι από τους λευκούς, πιθανώς λόγω άλλων γενετικών μεταλλάξεων που τους προδιαθέτουν στην κατακράτηση νατρίου.
Οι γενετικές διαφορές που σχετίζονται με το πώς ο οργανισμός ενός ανθρώπου διαχειρίζεται το αλάτι εξηγούν αυτό που έχει παρατηρηθεί εδώ και χρόνια, ότι για ορισμένα άτομα το να βρεθεί το καλύτερο αντιυπερτασικό φάρμακο είναι ζήτημα πειραματισμού μεταξύ σωστού και λάθους, λέει ο Williams. «Εάν ένα φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό, δοκιμάζουμε άλλα από διαφορετικές κατηγορίες μέχρι να βρούμε έναν συνδυασμό που δουλεύει», λέει. Τα γονίδια ευαισθησίας στο αλάτι μπορεί επίσης να εξηγούν γιατί κάποιοι έχουν χαμηλή πίεση, παρότι ακολουθούν διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι.
Η χρήση του γενετικού προφίλ ενός ατόμου για τη βελτιστοποίηση της φαρμακευτικής θεραπείας –μια προσέγγιση γνωστή ως Ιατρική Ακριβείας– ήδη χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση πολλών τύπων καρκίνου και ορισμένων σπάνιων γενετικών νοσημάτων. Μια μέρα, μπορεί να είμαστε σε θέση να εφαρμόσουμε την ίδια ακρίβεια στην υπέρταση. «Εάν μελλοντικές κλινικές μελέτες επιβεβαιώσουν τις πιο σημαντικές μεταλλάξεις, μια απλή αιματολογική εξέταση θα μπορεί να αποκαλύψει ποια αντιυπερτασικά φάρμακα θα είναι πιο αποτελεσματικά για εσάς και πόσο αλάτι είναι ασφαλές να καταναλώνετε», λέει ο δρ Williams.
Με ποιον τρόπο το νάτριο επηρεάζει την αρτηριακή πίεση
Ο οργανισμός σας απαντά στην περίσσεια νατρίου κατακρατώντας νερό, έτσι ώστε να μειωθεί η συγκέντρωση του νατρίου. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται η ποσότητα υγρών μέσα στα αιμοφόρα αγγεία σας. Αυτό, με τη σειρά του, αυξάνει την πίεση εντός των αγγείων και αναγκάζει την καρδιά να κάνει μεγαλύτερη προσπάθεια. Στην πραγματικότητα, η περίσσεια νατρίου ουσιαστικά εξουδετερώνει τα οφέλη δύο ειδών αντιυπερτασικών φαρμάκων – των διουρητικών και των αγγειοδιασταλτικών. Τα διουρητικά* βοηθούν στην αποβολή του πλεονάσματος υγρών και νατρίου από τον οργανισμό, ενώ τα αγγειοδιασταλτικά* προκαλούν χαλάρωση των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων. Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο θα κάνει τον οργανισμό να κατακρατήσει περισσότερα υγρά, γεμίζοντας ξανά τις διεσταλμένες σας αρτηρίες, φέρνοντάς σας πάλι στο σημείο από το οποίο ξεκινήσατε.
