Η έλλειψη ύπνου δεν οδηγεί μόνο σε αίσθηση αποχαύνωσης και γκρινιάρικη διάθεση την επόμενη μέρα. Με τον καιρό, ο ανεπαρκής ύπνος μπορεί να βλάψει την καρδιαγγειακή υγεία.
Τα στοιχεία είναι τόσο ισχυρά, που η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) πρόσθεσε την επαρκή διάρκεια ύπνου στις 8 βασικές συστάσεις για τη μείωση του κινδύνου καρδιακής προσβολής και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (βλ. www.health.harvard.edu/essential8).
Οι ενήλικες θα πρέπει να προσπαθούν να κοιμούνται επτά με εννέα ώρες κάθε νύχτα. Ωστόσο, η ποιότητα του ύπνου είναι επίσης σημαντική, αναφέρει η δρ Susan Redline, καθηγήτρια Ιατρικής του Ύπνου στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Διάφορα προβλήματα ύπνου μπορούν να προκαλέσουν διαταραγμένο ή κατακερματισμένο ύπνο (βλ. «Τι υπονομεύει τον ύπνο σας;»).
«Ακόμη και αν κοιμάστε για τουλάχιστον επτά ώρες, οι διακοπές του ύπνου μπορούν να σας εμποδίσουν να έχετε αρκετό βαθύ ύπνο, ενώ μπορεί επίσης να προκαλέσουν ανθυγιεινές απότομες αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης», δηλώνει η δρ Redline.
Τα προβλήματα αυτά μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και γνωστικών προβλημάτων, σύμφωνα με επιστημονική δήλωση της AHA, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαρτίου 2024 του επιστημονικού περιοδικού Stroke. Η αγγειακή εγκεφαλική νόσος περιλαμβάνει παθήσεις που πλήττουν τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, στις οποίες περιλαμβάνονται τα «σιωπηρά» αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία δεν γίνονται αντιληπτά.
Γιατί είναι ζωτικής σημασίας ο βαθύς ύπνος
Όταν κοιμόμαστε στη διάρκεια της νύχτας, περνάμε από διάφορες φάσεις του ύπνου, περνώντας περίπου ένα τέταρτο της ώρας σε βαθύ ύπνο (βραδέων κυμάτων) – μια φάση ζωτικής σημασίας για την αποκατάσταση της ενέργειας και την υποστήριξη της μνήμης, αναφέρει η δρ Redline, μέλος της ομάδας που συνέταξε τη δήλωση της AHA.
Η αρτηριακή πίεση και η καρδιακή συχνότητα βρίσκονται στις κατώτατες τιμές τους στη διάρκεια του ύπνου. Στο μεταξύ, το σύστημα καθαρισμού του εγκεφάλου –μια σειρά από διαύλους που ονομάζεται γλυμφικό σύστημα και παροχετεύει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό– απομακρύνει τις τοξίνες, συμπεριλαμβανομένου του β-αμυλοειδούς και των άλλων πρωτεϊνών που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Όταν οι άνθρωποι δεν επιτυγχάνουν αρκετή ποσότητα βαθέος ύπνου, η αρτηριακή πίεση μπορεί να μη μειωθεί, όπως θα έπρεπε. Αυτό μπορεί να διεγείρει τη δραστηριότητα των κυττάρων στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων και να ενεργοποιήσει μια καταστροφική φλεγμονή.
Το γλυμφικό σύστημα, του οποίου η λειτουργία εξαρτάται από τα υγιή αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου, μπορεί να κλονιστεί.
Βλάβη λόγω του κατακερματισμένου ύπνου;
Οι σύντομες αφυπνίσεις στη διάρκεια της νύχτας, ιδίως αυτές που προκαλούνται από άπνοια ύπνου, μπορεί να προκαλέσουν απότομες αυξήσεις της ορμόνης επινεφρίνη (αδρεναλίνη), καθώς και αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ένα πρόβλημα γνωστό ως νυχτερινή υπέρταση.
«Αυτές οι αυξήσεις της αρτηριακής πίεσης μπορεί να δημιουργήσουν κίνδυνο αγγειακών εγκεφαλικών προβλημάτων», δηλώνει η δρ Redline.
Τα μικρά αιμοφόρα αγγεία βαθιά στον εγκέφαλο μπορεί να υποστούν βλάβη από μικροσκοπικούς θρόμβους ή μικροαιμορραγίες, προκαλώντας τα λεγόμενα σιωπηρά αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία προκαλούν συμπτώματα που δεν γίνονται αντιληπτά. Όμως, μια σειρά από τέτοια αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια μπορεί με τον καιρό να οδηγήσουν σε μια πάθηση που είναι γνωστή ως άνοια πολλαπλών εμφράκτων.
Τι μπορείτε να κάνετε
Αν δεν αισθάνεστε ξεκούραστοι και ανανεωμένοι όταν ξυπνάτε το πρωί, παρότι κοιμηθήκατε τουλάχιστον επτά ώρες, μπορεί να έχετε κάποια διαταραχή του ύπνου.
Μιλήστε με τον γιατρό σας προκειμένου να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, συνιστά η δρ Redline. Αν ο/η σύντροφός σας ή κάποιο μέλος της οικογένειάς σας λέει ότι ροχαλίζετε δυνατά, δείτε το άρθρο με τίτλο «Μήπως πρέπει να ελεγχθείτε για υπνική άπνοια;» στα Θέματα Καρδιολογίας στις 17 Μαΐου 2023.
Ακόμη και αν δεν πιστεύετε ότι έχετε αϋπνία, μπορεί να εμφανίζετε συχνές, σύντομες αφυπνίσεις χωρίς να τις παρατηρείτε. Οι φορητές συσκευές παρακολούθησης που φοριούνται στον καρπό ή σε ένα δάχτυλο του χεριού έχουν εφαρμογές που μετρούν την ποιότητα του ύπνου.
Τα δεδομένα μπορεί να δώσουν στοιχεία σχετικά με τις σύντομες αφυπνίσεις, καθώς και τις κινήσεις των κάτω άκρων στη διάρκεια του ύπνου, αναφέρει η δρ Redline. Κάντε μια προσπάθεια να τηρείτε όλα τα βήματα των 8 βασικών συστάσεων, οι οποίες σχετίζονται στενά μεταξύ τους. «Δείτε τον ύπνο ως μία από τις συνήθειες ζωτικής σημασίας, η οποία βοηθά να ενισχυθούν όλες οι άλλες υγιεινές πρακτικές», συνιστά η δρ Redline.
Τι υπονομεύει τον ύπνο σας;
Οι παρακάτω διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν όχι μόνο τη διάρκεια, αλλά και το βάθος και τη συνέχεια του ύπνου.
Ο όρος «αϋπνία» αναφέρεται στην ανικανότητα ενός ατόμου να αποκοιμηθεί ή να παραμείνει κοιμισμένο, κάτι που συνήθως συνδέεται με στρες ή άγχος. Άλλοι πιθανοί παράγοντες που διακόπτουν τον ύπνο είναι κάποιες επώδυνες ιατρικές παθήσεις, η χρήση καφεΐνης ή αλκοόλ, αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως το φως, ο θόρυβος, το μη άνετο κρεβάτι ή ένα πολύ ζεστό ή πολύ κρύο δωμάτιο.
Η αποφρακτική άπνοια ύπνου χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες παύσεις της αναπνοής, που προκαλούνται από στένωση του λαιμού στη διάρκεια του ύπνου, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του επιπέδου του οξυγόνου και σε πολλαπλές αφυπνίσεις στη διάρκεια της νύχτας.
Η περιοδική διαταραχή κίνησης των κάτω άκρων χαρακτηρίζεται από ακούσια τινάγματα των κάτω άκρων στη διάρκεια του ύπνου.
Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. την Ειδική Έκθεση Υγείας των εκδόσεων του Χάρβαρντ με τίτλο Improving Sleep (Βελτίωση του ύπνου) (www.health.harvard.edu/sleep).
