Ο σταθερός χτύπος της καρδιάς εξαρτάται από μια μικροσκοπική ομάδα κυττάρων που βρίσκεται στην άνω δεξιά κοιλότητα της καρδιάς (δεξιός κόλπος).
Γνωστά ως φλεβόκομβος, τα κύτταρα αυτά παράγουν μια μικρή ποσότητα ηλεκτρισμού η οποία διεγείρει την καρδιά έτσι ώστε να συσταλεί και να προωθήσει το αίμα σε ολόκληρο το σώμα. Επειδή ο φλεβόκομβος ρυθμίζει τον ρυθμό της καρδιάς, πολλές φορές αναφέρεται ως ο φυσικός βηματοδότης του οργανισμού.
Υπάρχουν όμως και αρκετές «εφεδρικές γεννήτριες» σε άλλα σημεία της καρδιάς, οι οποίες μπορούν να διατηρήσουν τη λειτουργία αυτού του ζωτικής σημασίας συστήματος.
Μια φυσιολογική καρδιακή συχνότητα κυμαίνεται από 60 έως 100 παλμούς ανά λεπτό (bpm), αν και μπορεί να μειωθεί ακόμα και στους 40 κατά τη διάρκεια του βαθέος ύπνου. Μια καρδιακή συχνότητα κάτω από 60 bpm στη διάρκεια της ημέρας θεωρείται χαμηλή ή αυτό που οι γιατροί ονομάζουν βραδυκαρδία.
Αν η καρδιακή σας συχνότητα είναι χαμηλή και δεν έχετε συμπτώματα, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν όμως έχετε συμπτώματα –αισθάνεστε ζαλάδα, κόπωση, λαχάνιασμα ή σύγχυση ή αν λιποθυμήσετε–, αναζητήστε αμέσως ιατρική φροντίδα.
Δείτε τα τελευταία νέα για τις πιθανές αιτίες της βραδυκαρδίας, καθώς και πώς διαγιγνώσκεται και αντιμετωπίζεται.
Τι προκαλεί χαμηλή καρδιακή συχνότητα;
«Η συχνότερη αιτία βραδυκαρδίας είναι οι σχετιζόμενες με την ηλικία εκφυλιστικές αλλαγές στο σύστημα αγωγιμότητας της καρδιάς», αναφέρει ο δρ Matthew Yuyun, καρδιολόγος στο Brigham and Women’s Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
Ακριβώς όπως το δέρμα, οι αρθρώσεις και άλλα μέρη του σώματος εμφανίζουν σημεία φθοράς με την αύξηση της ηλικίας, το ίδιο συμβαίνει και με τις δομές της καρδιάς. Αυτός είναι ο λόγος που η βραδυκαρδία που απαιτεί θεραπεία είναι συχνότερη στους ηλικιωμένους, συνήθως μετά την ηλικία των 70 ετών.
Κάποια άλλα καρδιολογικά προβλήματα μπορούν να καταστήσουν τα άτομα πιο επιρρεπή στη βραδυκαρδία. Σε αυτά περιλαμβάνονται μια προηγούμενη καρδιακή προσβολή, η καρδιακή ανεπάρκεια, μια καρδιολογική επέμβαση [όπως η επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (bypass) ή μια αντικατάσταση βαλβίδας] ή η καρδιακή φλεγμονή που προκαλείται από μια λοίμωξη, αναφέρει ο δρ Yuyun.
Όπως άλλα μέρη του σώματος εμφανίζουν σημεία φθοράς με την αύξηση της ηλικίας, το ίδιο συμβαίνει και με τις δομές της καρδιάς κι έτσι η βραδυκαρδία που απαιτεί θεραπεία είναι συχνότερη στους ηλικιωμένους, συνήθως μετά την ηλικία των 70 ετών.
Ένα παράδειγμα είναι η νόσος Lyme, μια λοίμωξη η οποία μεταδίδεται από τα τσιμπούρια, είναι συχνή στη Νέα Αγγλία και, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προσβάλει τον καρδιακό ιστό και να επηρεάσει το σύστημα ηλεκτρικής αγωγιμότητας.
Άλλα προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν βραδυκαρδία είναι τα εξής:
• Επαναλαμβανόμενες παύσεις της αναπνοής στη διάρκεια του ύπνου (αποφρακτική άπνοια ύπνου).
• Μειωμένη λειτουργία του θυρεοειδούς (υποθυρεοειδισμός).
• Μια ανισορροπία των μετάλλων στο αίμα, όπως του καλίου ή του ασβεστίου.
• Ορισμένα φάρμακα, όπως τα αντιυπερτασικά (ιδίως οι β-αναστολείς), τα κατασταλτικά και τα οπιοειδή.
• Νοσήματα όπως ο λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σαρκοείδωση και η αιμοχρωμάτωση.
Ωστόσο, στους αθλητές και σε ιδιαίτερα δραστήρια άτομα, η χαμηλή καρδιακή συχνότητα, ακόμη και οι 45 bpm, είναι απολύτως φυσιολογική.
«Η τακτική άσκηση κάνει την καρδιά πιο δυνατή και πιο αποδοτική», σχολιάζει ο δρ Yuyun. Επειδή κάθε παλμός παρέχει περισσότερο αίμα στο σώμα, η καρδιά δεν χρειάζεται να χτυπά τόσο γρήγορα.
Διάγνωση και θεραπεία
Επειδή τα επεισόδια βραδυκαρδίας μπορεί να εμφανίζονται και να υποχωρούν, μια σύντομη μέτρηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς (ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα) μπορεί να μην εντοπίσει το πρόβλημα.
Για τον λόγο αυτό, συχνά οι πάσχοντες από βραδυκαρδία πρέπει να φορέσουν μια φορητή συσκευή παρακολούθησης της καρδιακής λειτουργίας, η οποία καταγράφει τη συχνότητα και τον ρυθμό της καρδιάς για τουλάχιστον μία ημέρα και κάποιες φορές για μερικές εβδομάδες.
Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία και τη βαρύτητα. Η αντιμετώπιση της υποκείμενης πάθησης ή η ρύθμιση των φαρμάκων μερικές φορές βοηθά. Σε άλλες περιπτώσεις, οι πάσχοντες χρειάζονται βηματοδότη, μια μικρή συσκευή η οποία λειτουργεί με μπαταρία και στέλνει ηλεκτρικούς παλμούς μέσω καλωδίων στην καρδιά.
Η μη αναστρέψιμη βλάβη στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς απαιτεί την τοποθέτηση μόνιμου βηματοδότη. Οι συσκευές αυτές, οι οποίες τοποθετούνται στο πλαίσιο μιας ελάσσονος χειρουργικής επέμβασης, είναι προγραμματισμένες να διεγείρουν την καρδιά όπως απαιτείται για να συνεχίσει αυτή να χτυπά φυσιολογικά.
Οι περισσότερες εμφυτεύονται κάτω από το δέρμα στο πάνω μέρος του θώρακα, αλλά κάποια άτομα λαμβάνουν μια μικροσκοπική συσκευή χωρίς καλώδια, στο μέγεθος ενός δισκίου βιταμίνης, η οποία εισάγεται στη δεξιά πλευρά της καρδιάς.
Το σύστημα ηλεκτρικής αγωγιμότητας της καρδιάς
Ο φλεβόκομβος εκπέμπει μικροσκοπικές ηλεκτρικές ώσεις που αναγκάζουν τους κόλπους να συσταλούν, με αποτέλεσμα οι κοιλίες να γεμίζουν με αίμα. Ο κολποκοιλιακός (AV) κόμβος, ο οποίος βρίσκεται ανάμεσα στον δεξιό κόλπο και τις κοιλίες, μεταδίδει το ηλεκτρικό σήμα από τους κόλπους στις κοιλίες. Τότε οι κοιλίες συσπώνται, προωθώντας το αίμα στην κυκλοφορία. Αν ο φλεβόκομβος εξασθενήσει, μπορεί να υπάρχει χαμηλή καρδιακή συχνότητα (βραδυκαρδία). Όταν συμβεί αυτό, αναλαμβάνει ο κολποκοιλιακός κόμβος και διατηρεί μια καρδιακή συχνότητα περίπου 50 έως 60 παλμών ανά λεπτό. Αν τα ηλεκτρικά σήματα που περνούν από αυτή την περιοχή επιβραδύνουν ή αποκλειστούν, αυτό είναι γνωστό ως κολποκοιλιακός αποκλεισμός ή καρδιακός αποκλεισμός. Οι επόμενες δομές στο μονοπάτι της αγωγιμότητας είναι το αριστερό και το δεξιό σκέλος του δεματίου Hiss, που στέλνουν τα τελικά σήματα που λένε στις κοιλίες να συσταλούν. Αν όλες αυτές οι εφεδρείες αποτύχουν, ο καρδιακός μυς μπορεί και πάλι να συσταλεί, αλλά μόνο περίπου 20 έως 40 φορές ανά λεπτό – πολύ λίγες για να παρασχεθεί αρκετό αίμα στον εγκέφαλο.
