Εάν στην πορεία του δικού σας «Ιανουαρίου χωρίς αλκοόλ» αρχίσατε γρήγορα να παρεκτρέπεστε και να καταλήγετε με μερικά νυχτερινά κοκτέιλ στο καθιστικό, δεν πρέπει να σας ενθουσίασε μια πρόσφατη μελέτη που αναφέρει ότι ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου για τις γυναίκες αυξάνεται σημαντικά όταν καταναλώνουμε κατά μέσο όρο σχεδόν δύο οινοπνευματώδη ποτά τη μέρα.
Αλλά ίσως μια άλλη πρόσφατη έρευνα να σας έκανε να συμφωνήσετε με ικανοποίηση –μια μελέτη που υποδηλώνει ότι το αλκοόλ μειώνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου, βελτιώνοντας τη σηματοδότηση του στρες στον εγκέφαλο.
Τι πρέπει να πιστέψετε; Σύμφωνα με τους ειδικούς του Χάρβαρντ, σίγουρα όχι τους πηχυαίους τίτλους, καθώς τα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις του αλκοόλ στην υγεία δεν είναι ομολογουμένως ισχυρά. Το να τα παρακολουθεί κανείς και να επιλέγει χρήσιμες πληροφορίες για το πώς θα πρέπει να διαμορφώσει συνήθειες κατανάλωσης αλκοόλ, μοιάζει σαν να παρακολουθεί έναν εκνευριστικό αγώνα πινγκ πονγκ. Τη μία ημέρα η κατανάλωση αλκοόλ προωθείται ως ευεργετική, την επόμενη είναι πολύ κακή. Με τα πέρα δώθε, τελικά το μόνο που θέλετε είναι να αγνοήσετε τα πάντα.
Tα περισσότερα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις του αλκοόλ στην υγεία δεν είναι ομολογουμένως ισχυρά.
«Κάθε δημοσίευμα φαίνεται να τραβάει την προσοχή μας, αλλά τα δεδομένα ήταν πάντοτε ανοιχτά σε παρανοήσεις ή λανθασμένες ερμηνείες», λέει ο δρ Kenneth Mukamal, παθολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center, ο οποίος μελετά το πώς το αλκοόλ και άλλοι παράγοντες του τρόπου ζωής επηρεάζουν την υγεία.
«Με αυτά τα αντιφατικά δημοσιεύματα, κάθε νέα μελέτη είναι φαινομενικά σημαντική, καθώς δεν έχουμε ισχυρά στοιχεία. Αισθάνεται κανείς ότι το κεφάλι του πάει να σπάσει!»
Κενά στις έρευνες
Για να γνωρίζετε το γενικό πλαίσιο, η κατηγοριοποίηση των επιπέδων κατανάλωσης αλκοόλ έχει ως εξής:
Ένα τυπικό ποτό ισοδυναμεί με 45 ml οινοπνευματώδη ποτά από απόσταξη, με 350 ml μπίρα ή με 150 ml κρασί. Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), ορίζεται ως μία τυπική ποσότητα ποτού ή λιγότερο την ημέρα για τις γυναίκες και ως δύο τυπικά ποτά ή λιγότερο για τους άνδρες.
Η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ αντιστοιχεί σε οκτώ ή περισσότερα ποτά την εβδομάδα για τις γυναίκες και 15 και άνω την εβδομάδα για τους άνδρες.
Όμως, παρότι αυτές οι ποσότητες μοιάζουν ξεκάθαρες, η σχετιζόμενη έρευνα απέχει πολύ από αυτό. Μέρος του προβλήματος είναι το ότι οι επιπτώσεις του αλκοόλ για την υγεία δεν έχουν ποτέ μελετηθεί με μια μέθοδο που να θεωρείται αυστηρά επιστημονική.
«Δεν έχουν πραγματοποιηθεί ποτέ μεγάλης κλίμακας, ελεγχόμενες, τυχαιοποιημένες μελέτες που να έχουν εξετάσει με ποιον τρόπο η μείωση ή η αύξηση της πρόσληψης αλκοόλ επηρεάζει την υγεία», λέει η δρ JoAnn Manson, επικεφαλής του Τμήματος Προληπτικής Ιατρικής στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital.
Αυτός ο σχεδιασμός μελέτης, που αποτελεί το «χρυσό πρότυπο», θα έκανε αντιπαραβολή ενός σεναρίου με ένα άλλο αντί να βασίζεται στην παρατήρηση που θα μπορούσε να επηρεαστεί από εξωγενείς παράγοντες.
Ένας άλλος γρίφος είναι ότι η κατανάλωση αλκοόλ και άλλες συνήθειες του τρόπου ζωής που επηρεάζουν την υγεία, όπως η άσκηση, ο ύπνος και η κοινωνικότητα, δεν μπορούν να διαχωριστούν εύκολα μέσα από τα ευρήματα των μελετών.
Η επισκόπηση του 2023 που υποστήριζε ότι ο κίνδυνος πρόωρου θανάτου των γυναικών αυξάνεται σημαντικά από την κατανάλωση μόλις δύο αλκοολούχων ποτών την ημέρα, η οποία αποσκοπούσε στο να διορθώσει ορισμένους από αυτούς τους σχεδιασμούς μελετών, δεν επισήμαινε ότι τα άτομα που θεωρούνταν πως έκαναν ελαφριά ή μέτρια κατανάλωση αλκοόλ συχνά διαθέτουν άλλες υγιεινές συνήθειες, οι οποίες βελτιώνουν τη συνολική κατάσταση της υγείας τους – οδηγώντας στο φαινομενικό συμπέρασμα ότι το αλκοόλ συμβάλλει σε καλές εκβάσεις υγείας.
Αντίθετα, στα άτομα που απείχαν από το αλκοόλ στις ομάδες σύγκρισης της μελέτης συχνά περιλαμβάνονταν κάποιοι που παλαιότερα έπιναν και σταμάτησαν να πίνουν αλκοόλ λόγω εθισμού ή άλλων προβλημάτων υγείας.
Αυτός ο παράγοντας στρέβλωσε τα ευρήματα της μελέτης, η οποία υποστήριζε ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ είναι καλύτερη από την αποχή.
«Σήμερα κατανοούμε πως αυτά τα ευρήματα ήταν πιθανότατα αναληθή», λέει η δρ Manson.
Προειδοποίηση για τον καρκίνο του μαστού
Ένα από τα πιο ισχυρά ευρήματα σχετικά με τις επιπτώσεις του αλκοόλ στην υγεία αφορά ειδικά τις γυναίκες: η κατανάλωση αλκοόλ έχει συνδεθεί πειστικά με την εμφάνιση καρκίνου του μαστού, καθώς και άλλων καρκίνων.
Μια μελέτη του 2021 από τη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας του Καρκίνου (International Agency for Research on Cancer) εκτίμησε πως το αλκοόλ ευθύνεται για περίπου 4% των νεοδιαγνωσθέντων καρκίνων παγκοσμίως – συχνότερα για τους καρκίνους του μαστού, του οισοφάγου και του ήπατος.
Επίσης, τα περιστατικά καρκίνου του μαστού αντιστοιχούσαν σε σχεδόν τις μισές από τις περισσότερες από 23.000 νέες διαγνώσεις καρκίνου στην Ευρώπη που είναι δυνατό να συνδεθούν με ελαφριά έως μέτρια κατανάλωση αλκοόλ το 2017, σύμφωνα με μια μελέτη του Ιανουαρίου 2023 στο επιστημονικό περιοδικό The Lancet Public Health.
Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο του μαστού κάθε χρόνο αποκλειστικά λόγω της κατανάλωσης αλκοόλ είναι μικρός, είναι κάτι που θα πρέπει να σκεφτόμαστε πριν πιούμε.
«Η διασύνδεση αλκοόλ – καρκίνου του μαστού συγκαταλέγεται μεταξύ των ισχυρότερων στοιχείων που έχουμε», λέει ο δρ Mukamal. Οι γυναίκες που καταναλώνουν αλκοόλ έχουν υψηλότερα επίπεδα ορμονών του φύλου, όπως τα οιστρογόνα. Εάν είστε ευάλωτες στον καρκίνο του μαστού, τον τροφοδοτούν με τρόπο που δεν θα υφίστατο εάν δεν πίνατε αλκοόλ».
Κάθε γυναίκα που ανησυχεί σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχει για καρκίνο του μαστού –ή με μητέρα, αδελφή ή κόρη που εμφάνισαν τη νόσο– θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να μειώσει ή να διακόψει την κατανάλωση αλκοόλ, λέει η δρ Manson, η οποία είναι επίσης καθηγήτρια Ιατρικής και Υγείας της Γυναίκας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Μπορεί να θεωρηθεί ως μια στρατηγική περιορισμού του κινδύνου», αναφέρει.
Το συμπέρασμα
Πού καταλήγουμε λοιπόν; Δεν υπάρχει η τέλεια απάντηση. Όμως, εάν είστε υγιής και ήδη καταναλώνετε ελαφριά έως μέτρια ποσότητα αλκοόλ, πιθανότατα δεν υπάρχει πρόβλημα να συνεχίσετε έτσι, λέει η δρ Manson – με ορισμένους περιορισμούς.
Eάν είστε υγιής και ήδη καταναλώνετε ελαφριά έως μέτρια ποσότητα αλκοόλ, πιθανότατα δεν υπάρχει πρόβλημα να συνεχίσετε έτσι – με ορισμένους περιορισμούς.
«Εάν μια γυναίκα κάνει μέτρια κατανάλωση αλκοόλ και είναι καλά, δεν την πιέζω να σταματήσει. Εάν ωστόσο με ρωτούσαν κατά πόσο θα πρέπει να αρχίσουν να πίνουν αλκοόλ ή θα πρέπει να πίνουν περισσότερο για να βελτιώσουν την υγεία τους, η απάντηση θα ήταν ένα εμφατικό όχι», λέει η δρ Manson.
«Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μειώνει το άγχος τους. Είναι κάτι που απολαμβάνουν», λέει. «Αλλά δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως δραστηριότητα που προάγει την υγεία».
Πώς θα ξέρετε εάν πρέπει να κόψετε το αλκοόλ;
Εάν βάζετε ένα ποτό απλώς και μόνο για να αισθανθείτε ότι όλα είναι κανονικά, θα πρέπει να το θεωρήσετε ως προειδοποιητικό καμπανάκι. Αποτελεί ξεκάθαρο σημάδι ότι το αλκοόλ είναι κάτι παραπάνω από μια ευχάριστη συνήθεια: αποτελεί πρόβλημα, λέει ο δρ Robert Doyle, ψυχίατρος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts General Hospital. Όμως, πολλά προειδοποιητικά σημάδια που υποδηλώνουν ότι θα πρέπει να σταματήσετε το ποτό είναι πιο ανεπαίσθητα και είναι σύνηθες να διολισθαίνει κανείς στην κατάχρηση αλκοόλ πίνοντας σταδιακά όλο και περισσότερο, χωρίς να συνειδητοποιεί ότι η ποσότητα είναι υπερβολική, λέει ο δρ Doyle. «Ένας άνθρωπος που εμφανίζει διαταραχή κατάχρησης αλκοόλ είναι συνήθως κάποιος ή κάποια που στα αρχικά στάδια αντέχει το ποτό», αναφέρει. «Φαίνεται να μη μεθά τόσο εύκολα, αλλά μετά αρχίζει να πίνει περισσότερο και ο οργανισμός του/της το συνηθίζει. Αυτό τείνει να συμβαίνει με ύπουλο τρόπο».
Έχετε τον νου σας γι’ αυτές τις ενδείξεις που δείχνουν ότι πίνετε παραπάνω αλκοόλ:
• Αποζητάτε το αλκοόλ για να αισθανθείτε χαλαρή. Τα άτομα με διαταραχή κατάχρησης αλκοόλ συχνά λένε πως αυτός είναι ο λόγος που πίνουν, αλλά συνήθως το κάνουν για να αποφύγουν τα σωματικά στερητικά συμπτώματα.
• Πίνετε μόνη. «Η επιθυμία σας είναι απλώς να πιείτε αντί να συναναστραφείτε με κόσμο», λέει ο δρ Doyle.
• Η εργασία ή οι σχέσεις σας υφίστανται τις συνέπειες. «Μπορεί να μην πάτε στη δουλειά σας γιατί έχετε χάσει τις αισθήσεις σας και έχετε παρακοιμηθεί», εξηγεί, «ή δεν ανταποκρίνεστε στις υποχρεώσεις σας λόγω της κατάχρησης αλκοόλ».
• Κρύβετε το γεγονός ότι πίνετε. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι πίνετε κρυφά ή κρύβετε μπουκάλια σε διάφορα σημεία του σπιτιού σας.
• Οδηγείτε ενώ έχετε πιει. «Η αφύπνιση έρχεται όταν σας σταματήσουν για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ ή κινδυνεύει να συμβεί αυτό», λέει.
• Η οικογένειά σας σάς λέει ότι έχετε πρόβλημα. «∆ώστε προσοχή σε αυτά που σας λένε ή ρωτήστε την οικογένειά σας εάν πιστεύουν ότι το παρακάνετε. Πείτε τους ότι δεν θα θυμώσετε εάν είναι ειλικρινείς», προτείνει ο δρ Doyle. «Οι συγγενείς σας συνήθως φροντίζουν για το καλό σας».
Εάν συνειδητοποιήσετε ότι χρειάζεστε βοήθεια για να κόψετε το αλκοόλ, ρωτήστε τον γιατρό σας από πού να ξεκινήσετε. «Οι ψυχοθεραπευτές και οι γιατροί πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας είναι εκπαιδευμένοι ώστε να αναγνωρίζουν τη διαταραχή κατάχρησης αλκοόλ και να βοηθούν τα άτομα να βρουν κατάλληλη θεραπεία», λέει ο δρ Doyle.
