Πολλοί είναι οι άνθρωποι που παίρνουν δύο με τρία φάρμακα την ημέρα για να μειώσουν τη χοληστερόλη και την αρτηριακή πίεση σε υγιή επίπεδα. Φανταστείτε να μπορούσαν να πετύχουν τα ίδια αποτελέσματα με φάρμακα που απαιτούν μόλις μερικές ενέσεις ετησίως, χωρίς καθόλου χάπια!
Δεν πρόκειται για μια μακρινή υπόσχεση. Η ινκλισιράνη, ένα μακράς διάρκειας ενέσιμο φάρμακο που μειώνει δραστικά την LDL χοληστερόλη, εγκρίθηκε το 2021. Είναι το πρώτο φάρμακο που μειώνει τη χοληστερόλη, το οποίο δρα μέσω παρεμβολής RNA, μιας τεχνικής η οποία αποτελεί τη βάση μιας κατηγορίας νέων θεραπειών για την αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων, που ολοένα και διευρύνεται. Αρκετά ακόμη φάρμακα στόχευσης του RNA για την καρδιαγγειακή νόσο βρίσκονται στα τελικά στάδια κλινικών μελετών. Πώς ακριβώς λειτουργούν τα φάρμακα αυτά και ποιους μπορεί να ωφελήσουν;
Αξιοποίηση της ισχύος του RNA
Το RNA, το οποίο απαντάται σε όλα τα ζωντανά κύτταρα, είναι το μόριο που αντιγράφει και μεταφέρει γενετικές οδηγίες από το DNA (το γενετικό σχέδιο του κυττάρου) για τη δημιουργία πρωτεϊνών.
Ο ανθρώπινος οργανισμός περιέχει δεκάδες χιλιάδες διαφορετικές πρωτεΐνες που έχουν αμέτρητες λειτουργίες, μεταξύ των οποίων η υποστήριξη ιστών και οργάνων, η επιτέλεση βιοχημικών αντιδράσεων και η μεταφορά διαφόρων μορίων στο σώμα. Πολλές παθήσεις, τελικά, οφείλονται σε προβλήματα με πρωτεΐνες.
Παραδείγματος χάριν, σε άτομα με πολύ υψηλή χοληστερόλη (υπερχοληστερολαιμία), ο οργανισμός παράγει υπερβολική ποσότητα χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνης (LDL), μίας από τις πρωτεΐνες που μεταφέρουν χοληστερόλη.
Αν και η χοληστερόλη είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία κυτταρικών μεμβρανών, πολλών ορμονών και της βιταμίνης D, όταν στο αίμα κυκλοφορεί υπερβολική χοληστερόλη, αυτό συμβάλλει στη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας που φράσσει τις αρτηρίες. Ορισμένα φάρμακα για την υπερχοληστερολαιμία χρησιμοποιούν αντισώματα προκειμένου να μπλοκάρουν την PCSK9, μια πρωτεΐνη η οποία παράγεται στο ήπαρ και ρυθμίζει την LDL. Όμως η ινκλισιράνη προλαμβάνει την ίδια τη δημιουργία της PCSK9.
«Πολλές από αυτές τις θεραπείες δρουν επεμβαίνοντας στον κλώνο του RNA πριν αυτός να έχει την ευκαιρία να “μεταφραστεί” σε μια πρωτεΐνη», λέει η καρδιολόγος δρ Michelle O’Donoghue, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Μερικά από αυτά τα φάρμακα, τα μικρά παρεμβαλλόμενα μόρια RNA (siRNA), έχουν μακροχρόνια αποτελέσματα.
Αφού χορηγηθεί με ένεση, το φάρμακο φθάνει στο ήπαρ και, στην περίπτωση της ινκλισιράνης, παρεμβαίνει στη δημιουργία της PCSK9.
Στα άτομα με επίμονα υψηλή χοληστερόλη, τα οποία ήδη λαμβάνουν τη μέγιστη δόση στατίνης, το φάρμακο μειώνει το επίπεδο της LDL στο αίμα περίπου κατά το ήμισυ.
Σίγαση της Lp(a)
Άλλα φάρμακα που επεμβαίνουν στο RNA βρίσκονται σε εξέλιξη και στοχεύουν σε ένα διαφορετικό σωματίδιο που ονομάζεται λιποπρωτεΐνη (α) ή Lp(a).
Αυτά τα σωματίδια διαθέτουν ένα επιπλέον μόριο λιποπρωτεΐνης, το οποίο τα κάνει πιο κολλώδη, γεγονός που φαίνεται πως επιταχύνει τον σχηματισμό λιπώδους πλάκας εντός των αρτηριών ακόμη περισσότερο σε σύγκριση με την κανονική LDL.
Υψηλό επίπεδο Lp(a) –το οποίο αφορά περίπου ένα στα πέντε άτομα στον γενικό πληθυσμό– έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου και στένωσης της αορτικής βαλβίδας (αορτική στένωση).
Καθώς το επίπεδο της Lp(a) βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε γενετικούς παράγοντες, οι συνήθειες διατροφής και άσκησης δεν φαίνεται να επηρεάζουν το επίπεδό της στο αίμα. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν φάρμακα εγκεκριμένα από τον FDA, τα οποία αποδεδειγμένα να μειώνουν αποτελεσματικά την Lp(a), γεγονός που είναι απογοητευτικό τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους γιατρούς.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ελπιδοφόρα φάρμακα υπό ανάπτυξη. Τα pelacarsen, olpasiran, zerlasiran και lepodisiran χορηγούνται με ένεση κάθε έναν με έξι μήνες και έχει αποδεχθεί ότι μειώνουν το επίπεδο της Lp(a) σε ποσοστό μεταξύ 70% και 100%.
Μεγαλύτερης έκτασης και διάρκειας μελέτες που εξετάζουν κατά πόσον τα φάρμακα αυτά θα βοηθήσουν στην πρόληψη καρδιολογικών προβλημάτων είναι σήμερα υπό εξέλιξη και τα αποτελέσματα αναμένονται εντός των επόμενων ετών, λέει η δρ O’Donoghue, η οποία είναι κύρια ερευνήτρια στις κλινικές μελέτες για την ολπασιράνη (olpasiran).
Μείωση της αρτηριακής πίεσης
Ένα άλλο φάρμακο siRNA, η ζιλεμπεσιράνη (zilebesiran), παρεμβαίνει στην παραγωγή από το ήπαρ του αγγειοτενσινογόνου, μιας πρωτεΐνης που παίζει κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης.
Σχεδόν οι μισοί ενήλικες έχουν υπέρταση, η οποία ορίζεται ως μια τιμή 130/80 mm Hg και άνω. Λιγότεροι από τους μισούς πάσχοντες από υπέρταση την έχουν υπό έλεγχο, παρότι υπάρχουν διαθέσιμα περισσότερα από 200 διαφορετικά αντιυπερτασικά φάρμακα.
Σε μια πρώιμη μελέτη, η ζιλεμπεσιράνη οδήγησε σε σημαντική μείωση της αρτηριακής πίεσης, η οποία διατηρήθηκε για έξι μήνες. Μελέτες που βρίσκονται υπό εξέλιξη δοκιμάζουν την ουσία σε συνδυασμό με διάφορα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση.
Μια ανησυχία σχετικά με το συγκεκριμένο φάρμακο, ωστόσο, είναι ότι η δράση του δεν μπορεί να αντιστραφεί γρήγορα, γεγονός που ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα σε άτομα που το λαμβάνουν και στη συνέχεια παρουσιάζουν μια σοβαρή λοίμωξη ή άλλη πάθηση η οποία προκαλεί επικίνδυνα χαμηλή αρτηριακή πίεση.
Μέχρι σήμερα, οι ανεπιθύμητες ενέργειες όλων αυτών των φαρμάκων είναι σπάνιες και περιλαμβάνουν ήπια ερυθρότητα ή πόνο στο σημείο της ένεσης.
«Κανένα δεν έχει μελετηθεί σε αρκετά μεγάλη κλίμακα ώστε να είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι για τη δραστικότητα και την ασφάλειά τους. Αυτά είναι τα ερωτήματα που θα απαντήσουν οι υπό εξέλιξη μελέτες. Όμως, μέχρι στιγμής, τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά», λέει η δρ O’Donoghue.
