Η ενεργητική επιτήρηση (ΕΕ) αποτελεί σήμερα την πιο συνήθη επιλογή για άνδρες που είναι αντιμέτωποι με διάγνωση καρκίνου του προστάτη χαμηλού κινδύνου, κατά τον οποίο ο όγκος περιορίζεται στον προστατικό αδένα και είναι απίθανο να αυξηθεί ή να διασπαρθεί. Η ΕΕ δεν είναι μια παθητική επιλογή. Περιλαμβάνει παρακολούθηση του επιπέδου του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) για ενδεχόμενες μεταβολές και τακτική δακτυλική εξέταση του προστάτη, ώστε να ελέγχεται η ύπαρξη μη φυσιολογικών περιοχών στον προστάτη σας.
«Ακολουθείτε ένα σταθερό χρονοδιάγραμμα τακτικών εξετάσεων και ιατρικών επισκέψεων, έτσι ώστε να παρακολουθείτε διαρκώς την πάθησή σας», λέει ο ουρολόγος δρ Adam Kibel από το συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital. «Η ΕΕ είναι όπως ένας αυτοκινητόδρομος πάνω στον οποίο ταξιδεύετε, αλλά, εάν συμβεί κάτι ασυνήθιστο, μπορείτε εύκολα να βγείτε από αυτόν και να επιλέξετε μια θεραπευτική επιλογή».
Μπορεί όμως η ενεργητική επιτήρηση να είναι μια διαδρομή που θα διαρκέσει για πάντα; Πότε θα ξέρετε ότι θα πρέπει να πάρετε τη δεξιά λωρίδα προς την έξοδο;
Ο τρόπος επιλογής
Ο στόχος της ενεργητικής επιτήρησης είναι να μετατεθεί το χειρουργείο ή η ακτινοθεραπεία προκειμένου να αποφύγετε πιθανές παρενέργειες αυτών των θεραπειών, όπως η στυτική δυσλειτουργία, η ακράτεια και προβλήματα λειτουργίας του εντέρου. Η επιλογή να ακολουθήσετε την ΕΕ ξεκινά μετά από μια βιοψία του προστάτη για τον προσδιορισμό του μεγέθους του όγκου και της πιθανότητας διασποράς. «Η ΕΕ αποτελεί μια πολύ καλή επιλογή για άνδρες με καρκίνο μικρού όγκου, χαμηλού κινδύνου, ο οποίος δεν έχει εξαπλωθεί», λέει ο δρ Kibel.
Μια εξέταση PSA μετράει την ποσότητα μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης στο αίμα, η οποία παράγεται τόσο από καρκινικό όσο και από μη καρκινικό ιστό του προστάτη. Το επίπεδο του PSA υπολογίζεται σε νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο (ng/mL). Σε γενικές γραμμές, ένα επίπεδο PSA μεταξύ 4 και 10 ng/mL θεωρείται το οριακό εύρος και υποδηλώνει μια πιθανότητα περίπου 25% παρουσίας καρκίνου του προστάτη. Επίπεδο άνω των 10 ng/mL αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου σε άνω του 50%. Επίσης, μια συνεχής αύξηση του επιπέδου του PSA με τον χρόνο μπορεί να αποτελεί ένδειξη καρκίνου.
Η κλίμακα Gleason χρησιμοποιεί μια διαβάθμιση από το 2 έως το 5 για να βαθμολογήσει τη μορφή των δύο πιο κοινών τύπων κυττάρου του όγκου, τα οποία λαμβάνονται από μια βιοψία προστάτη, σε σύγκριση με τα φυσιολογικά κύτταρα του προστάτη. Οι τιμές για τον κάθε τύπο προστίθενται ώστε να δώσουν τη βαθμολογία Gleason. Ένας βαθμός που δεν υπερβαίνει το 6 συχνά σημαίνει ότι έχετε καρκίνο του προστάτη χαμηλού κινδύνου και θα σας προταθεί η ενεργητική επιτήρηση ως θεραπευτική επιλογή.
Εάν επιλέξετε την ΕΕ, το τυπικό πλάνο περιλαμβάνει μια εξέταση PSA και μια δακτυλική εξέταση του προστάτη περίπου κάθε έξι μήνες, καθώς και επαναληπτικές βιοψίες του προστάτη, περίπου χρόνο παρά χρόνο. Εάν το επίπεδο του PSA σας αυξηθεί ξαφνικά ή η εξέταση από το ορθό δείξει κάποια ανωμαλία, ο γιατρός πιθανότατα θα σας συστήσει να υποβληθείτε νωρίτερα σε μια μαγνητική τομογραφία προστάτη ή σε βιοψία, ώστε να διακριβώσει εάν ο καρκίνος έχει γίνει πιο επιθετικός.
«Εάν υπάρχουν στοιχεία πως ο καρκίνος έχει γίνει περισσότερο ενεργός, τότε θα συζητήσετε με τον γιατρό σας θεραπευτικές επιλογές, όπως ακτινοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση του προστατικού αδένα», λέει ο δρ Kibel.
Η στρατηγική της αναμονής
Για πόσο διάστημα μπορείτε να παραμείνετε σε ενεργητική επιτήρηση; «Εκτός εάν υπάρξει κάποια μεταβολή στην κατάστασή σας, μπορείτε να παραμείνετε σε ΕΕ επ’ αόριστον», λέει ο δρ Kibel. Οι άνδρες μπορούν να συνεχίσουν να βρίσκονται σε ΕΕ για μία δεκαετία ή ακόμη και περισσότερο.
Ωστόσο, ορισμένες περιστάσεις ίσως ωθήσουν έναν άνδρα να επανεξετάσει την παραμονή του σε ΕΕ. Η μία αφορά την ψυχολογία – η διαρκής ανησυχία και το άγχος ότι μπορεί να υπάρχει κάποιο πρόβλημα. «Για άνδρες με οικογενειακό ιστορικό επιθετικού καρκίνου του προστάτη, η παρατεταμένη διαδικασία της αναμονής με παρακολούθηση μπορεί να γίνει υπερβολικά στρεσογόνος», λέει ο δρ Kibel. «Εάν αισθάνονται ότι μπορεί κάποια στιγμή να χρειαστούν θεραπεία, ίσως επιθυμούν να προχωρήσουν και να μην περιμένουν άλλο». Ένας άλλος παρόμοιος παράγοντας είναι η αποκαλούμενη κόπωση από την ΕΕ, όπου οι άνδρες κουράζονται από τη διαρκή παρακολούθηση που απαιτείται κατά την ΕΕ.
Η προχωρημένη ηλικία μπορεί να οδηγήσει έναν ασθενή να διακόψει την ΕΕ, αλλά χωρίς να προχωρήσει σε θεραπεία. Εάν βρίσκεστε ακόμη υπό ενεργητική επιτήρηση μετά τα 75 ή μέχρι τα 85, με εκτιμώμενο προσδόκιμο ζωής κάτω από μία δεκαετία, μπορεί να θελήσετε να εξετάσετε να μεταβείτε σε μια λιγότερο εντατική προσέγγιση, που είναι γνωστή ως προσεκτική αναμονή. Με την προσεκτική αναμονή μπορεί ακόμη να επιθυμείτε να διατηρήσετε τις περιοδικές ιατρικές επισκέψεις. Αλλά η παρακολούθηση του καρκίνου του προστάτη σταματά, δεν υποβάλλεστε σε άλλες βιοψίες, προκειμένου να αποφύγετε το στρες και τις πιθανές παρενέργειες των συνεχών εξετάσεων.
«Ο στόχος είναι πλέον όχι η θεραπεία του καρκίνου σας, αλλά απλώς η παρακολούθησή του», λέει ο δρ Kibel. «Το στοίχημα που βάζουμε είναι ότι ο όγκος αυξάνεται τόσο αργά που δεν αποτελεί μακροπρόθεσμα απειλή, ακόμη κι αν πράγματι εξελιχθεί», εξηγεί ο δρ Kibel.
Εάν στην πορεία εμφανίσετε συμπτώματα που δείχνουν πως ο καρκίνος έχει προχωρήσει –όπως ακραία κόπωση, απώλεια βάρους, κατακράτηση ούρων ή πόνους στα οστά–, μπορείτε να συζητήσετε με τον γιατρό σας αναφορικά με τους στόχους σας και τι επιλογές έχετε για να μετριάσετε τα συμπτώματα που σχετίζονται με τον καρκίνο.
Τελικά, οι άνδρες πρέπει να θυμούνται ότι έχουν πάντα τον έλεγχο όταν ακολουθούν την ενεργητική επιτήρηση. «Στην ουσία, σταθμίζετε τους κινδύνους και τα οφέλη και συνεργάζεστε με τον γιατρό σας, ώστε να προσδιορίσετε κατά πόσο είναι καλύτερο να παραμείνετε στην ΕΕ ή αν είναι η στιγμή να αλλάξετε προσέγγιση», λέει ο δρ Kibel.
