Ίσως έχει έρθει η στιγμή να πάρουμε μια συλλογική ανάσα ανακούφισης ή τουλάχιστον να έχουμε κάποια ελπίδα, καθώς η διαδικασία του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) σύντομα ίσως γίνει ευκολότερη. Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι μια απλή εξέταση αίματος είναι ένα ελπιδοφόρο εργαλείο ανίχνευσης του ΚΠΕ. Κάτι που είναι αξιοσημείωτο, καθώς πολλοί είναι αυτοί που αποφεύγουν τις τρέχουσες μεθόδους προσυμπτωματικού ελέγχου, όπως η κολονοσκόπηση ή ένα τεστ κοπράνων, γιατί μπορεί να είναι δυσάρεστες και χρονοβόρες.
Η παράλειψη του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι δυνατό να αποβεί θανατηφόρα: ο ΚΠΕ αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Δείτε τι μπορεί να σημαίνει η νέα εξέταση αίματος για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του ΚΠΕ και πού βρισκόμαστε όσον αφορά άλλες μεθόδους.
Εξέταση αίματος στον ορίζοντα;
Η ανάλυση αίματος ονομάζεται Shield, και έχει κατασκευαστεί από την εταιρεία Guardant Health. Το τεστ εξετάζει θραύσματα DNA που αποβάλλονται από όγκους ΚΠΕ. Το τεστ Shield είναι ήδη διαθέσιμο στην αγορά των ΗΠΑ (αν και όχι ευρέως) με παραπεμπτικό γιατρού, αλλά δεν έχει λάβει έγκριση από τον FDA και δεν καλύπτεται από τις ασφάλειες. Αυτό μπορεί σύντομα να αλλάξει.
Μια χρηματοδοτούμενη από τη βιομηχανία μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 14 Μαρτίου 2024 στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine, αξιολόγησε την ακρίβεια του Shield σε περισσότερους από 7.800 ενήλικες, οι οποίοι υποβάλλονταν και σε κολονοσκόπηση. Όλοι οι συμμετέχοντες διέτρεχαν ενδιάμεσο κίνδυνο για ΚΠΕ.
Συνολικά, το Shield εντόπισε με ακρίβεια 83% των περιστατικών ΚΠΕ.
Ωστόσο, το τεστ δεν έδειξε πολύ καλά αποτελέσματα στον εντοπισμό των προκαρκινικών βλαβών που ονομάζονται πολύποδες (το Shield εντόπισε μόνο 13% των προχωρημένων πολυπόδων). Επίσης, σε περίπου 10% των περιπτώσεων, το τεστ παρείχε ψευδώς θετικό αποτέλεσμα σε άτομα που δεν είχαν ούτε ΚΠΕ ούτε πολύποδες.
Ωστόσο, εάν το Shield λάβει έγκριση από τον FDA, κάτι που θα μπορούσε να συμβεί αυτή τη χρονιά, το τεστ μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα για όσους δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε άλλου είδους προσυμπτωματικούς ελέγχους. «Δεν είναι το καλύτερο τεστ από πλευράς επιδόσεων, αλλά είναι καλύτερο από την απουσία τεστ, καθώς μπορεί να εντοπίσει τον καρκίνο του παχέος εντέρου πριν αυτός εξαπλωθεί. Επίσης, εάν μπορέσει να εφαρμοστεί σε μεγάλη κλίμακα γιατί είναι πιο εύχρηστο από άλλες μεθόδους προσυμπτωματικού ελέγχου, ίσως καταστεί το πιο περιζήτητο τεστ προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο. Όμως είναι πολύ πρόωρο να πούμε εάν θα συμβεί κάτι τέτοιο», λέει ο δρ Lawrence S. Friedman, γαστρεντερολόγος και κάτοχος της έδρας Anton R. Fried, M.D., του Τμήματος Ιατρικής στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Newton-Wellesley Hospital.
Τεστ κοπράνων
Τα τεστ κοπράνων δεν προϋποθέτουν αιμοληψία σε εργαστήριο ή σε ιατρείο. Τα τεστ αυτά κυκλοφορούν σε μια συσκευασία και τα συνταγογραφεί ο γιατρός σας. Ολοκληρώνετε τη συλλογή του δείγματος, κατ’ ιδίαν, στο σπίτι σας και αποστέλλετε το δείγμα στο ιατρείο ή στο εργαστήριο. Εκεί πραγματοποιείται ανάλυση για ενδείξεις καρκίνου του παχέος εντέρου, όπως DNA όγκου ή μικροσκοπική ποσότητα αίματος από όγκους ή πολύποδες.
Ειδική Ομάδα των Υπηρεσιών Πρόληψης των ΗΠΑ συνιστά τρεις τύπους τεστ κοπράνων:
• Το τεστ ανίχνευσης λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα με γουαϊακόλη (gFOBT), που χρησιμοποιεί χημικές ουσίες προκειμένου να εντοπίσει αίμα στα κόπρανα. Το τεστ αυτό πρέπει να πραγματοποιείται μία φορά τον χρόνο.
• Η ανοσοχημική εξέταση κοπράνων (FIT), η οποία χρησιμοποιεί αντισώματα προκειμένου να εντοπίσει αίμα στα κόπρανα. Πρέπει να πραγματοποιείται μία φορά τον χρόνο.
• Η ανίχνευση DNA στα κόπρανα (mt-sDNA), γνωστό και ως FIT-DNA test, ταυτοποιεί DNA καρκινικών κυττάρων στα κόπρανα και περιλαμβάνει ένα τμήμα FIT ώστε να διερευνήσει την παρουσία αίματος. Το τεστ αυτό πρέπει να πραγματοποιείται κάθε τρία χρόνια.
Μεταξύ των τριών, το τεστ FIT-DNA είναι το πιο αποτελεσματικό και αυτή τη στιγμή είναι πιο ακριβές σε σχέση με την αιματολογική εξέταση. Ταυτοποιεί 92% των περιστατικών ΚΠΕ και 42% των προχωρημένων πολυπόδων. Το ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων του είναι περίπου 13%.
H διαδικασία του προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) σύντομα ίσως γίνει ευκολότερη.
Η επόμενη γενιά, που περιλαμβάνει το τεστ mt-sDNA, το οποίο είναι σε αναμονή της έγκρισης από τον FDA, είναι ακόμα καλύτερο. Μπορεί να εντοπίσει 94% των περιστατικών ΚΠΕ και 43% των προχωρημένων πολυπόδων, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 14 Μαρτίου 2024 στο The New England Journal of Medicine. Το ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων του είναι περίπου 10%.
Ο χρυσός κανόνας για τον έλεγχο
Ο πιο διεξοδικός προσυμπτωματικός έλεγχος για τον ΚΠΕ είναι η κολονοσκόπηση, η οποία επιτρέπει στον γιατρό να δει το εσωτερικό του παχέος εντέρου και του ορθού. Αυτού του τύπου η εξέταση εντοπίζει 95% των περιστατικών ΚΠΕ. «Δεν είναι τέλεια εξέταση, αλλά είναι πιο ακριβής από μια αιματολογική εξέταση ή μια δοκιμασία κοπράνων. Ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει και να αφαιρέσει δυνητικά προκαρκινικούς πολύποδες, επιτόπου, προλαμβάνοντας έναν μελλοντικό καρκίνο», λέει ο δρ Friedman.
Δυστυχώς, η πραγματοποίηση της κολονοσκόπησης απαιτεί μια πολύωρη, δυσάρεστη προετοιμασία για τον καθαρισμό του εντέρου (έτσι ώστε ο γιατρός σας να μπορεί να δει καθαρά τα τοιχώματα του παχέος εντέρου και του ορθού). Η διαδικασία συνήθως διεξάγεται σε κέντρα όπου πραγματοποιούνται επεμβατικές διαδικασίες για εξωτερικούς ασθενείς. Κατά τη διάρκεια της κολονοσκόπησης, ενώ βρίσκεστε υπό καταστολή, ο γιατρός τοποθετεί έναν εύκαμπτο σωλήνα (ο οποίος έχει μια μικροσκοπική κάμερα και χειρουργικό εξοπλισμό) μέσω του ορθού και εντός του παχέος εντέρου. Μετά την εξέταση, χρειάζεται να παραμείνετε σε μια αίθουσα ανάνηψης και στη συνέχεια να σας μεταφέρουν στο σπίτι. Η συνολική διαδικασία είναι χρονοβόρα και μπορεί να κοστίζει ακριβά, ανάλογα με την ασφάλισή σας.
Κόστος
Στις ΗΠΑ ο νόμος για την «προσιτή περίθαλψη» (Affordable Care Act) απαιτεί την κάλυψη του συνολικού κόστους ενός προσυμπτωματικού ελέγχου για ΚΠΕ από το Medicare και την ιδιωτική ασφάλιση (μια κολονοσκόπηση ή ένα από τα συνιστώμενα τεστ κοπράνων) για προληπτική υγειονομική περίθαλψη.
Ωστόσο, εάν επιλέξετε ένα τεστ κοπράνων και αυτό εντοπίσει κάτι ύποπτο, θα χρειαστείτε συμπληρωματικά μια κολονοσκόπηση, η οποία θεωρείται διαγνωστική εξέταση. Οι διαγνωστικές κολονοσκοπήσεις δεν καλύπτονται πλήρως από τις ασφάλειες στις ΗΠΑ και μπορεί να στοιχίζουν εκατοντάδες έως χιλιάδες δολάρια, ανάλογα με το πρόγραμμα ασφάλισης. Και όμως, καθώς δίνουν παράλληλα τη δυνατότητα στον γιατρό να αφαιρέσει προκαρκινικούς πολύποδες, μπορεί να είναι σωτήριες.
Τι συμβαίνει εάν είστε ανασφάλιστη/ος; Το κόστος για ένα από τεστ κοπράνων κυμαίνεται στις ΗΠΑ από περίπου 30 έως 600 δολάρια. Το κόστος μιας κολονοσκόπησης είναι κατά μέσο όρο από 1.200 έως 4.800 δολάρια.
Η εξέταση αίματος Shield στοιχίζει σήμερα 895 δολάρια και ο ασθενής πρέπει να καλύψει ολόκληρο το κόστος. Εάν το Shield λάβει έγκριση από τον FDA, η τιμή πιθανότατα θα μειωθεί. Αλλά ένα ύποπτο εύρημα από την αιματολογική εξέταση θα συνεπάγεται συμπληρωματική κολονοσκόπηση, συσσωρεύοντας περισσότερα έξοδα.
Αναπάντητα ερωτήματα
Όσο συναρπαστική και να είναι μια απλή αιματολογική εξέταση για τον ΚΠΕ, υπάρχουν ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με αυτήν.
Παραδείγματος χάριν, δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο συχνά θα είναι απαραίτητος ο προσυμπτωματικός έλεγχος. Ο κατασκευαστής συνιστά να πραγματοποιείται η εξέταση κάθε τρία χρόνια, όπως το τεστ FIT-DNA, αλλά δεν υπάρχει ακόμη επίσημη σύσταση για την αιματολογική εξέταση. Για την κολονοσκόπηση, ένα άτομα με μέσο κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου πρέπει να υποβάλλεται στον προσυμπτωματικό έλεγχο κάθε 10 χρόνια.
Επίσης, δεν είναι σαφές εάν μια αιματολογική εξέταση θα είναι πράγματι οικονομικά αποτελεσματική, δεδομένου του ποσοστού ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων που παρέχει, ή εάν θα είναι πράγματι βολική. «Εάν πρέπει να υποβάλλεστε σε μια εξέταση αίματος κάθε λίγα χρόνια, αλλά χρειάζεστε μία κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια, η δέσμευση του χρόνου σας και τα διαχειριστικά ζητήματα μπορεί τελικά να ισοφαρίζουν», λέει ο δρ Friedman.
Επίσης, δεν γνωρίζουμε εάν η εξέταση αίματος θα είναι αποτελεσματική σε νεότερα άτομα. Στη μελέτη για το Shield που διεξήχθη το 2024, οι συμμετέχοντες ήταν ηλικίας 45 έως 84 ετών.
Τι συμπεράσματα πρέπει να βγάλουμε;
Τουλάχιστον, μπορούμε να έχουμε τη βεβαιότητα ότι ήδη διαθέτουμε καλές δοκιμασίες προσυμπτωματικού ελέγχου για τον ΚΠΕ και να ευελπιστούμε πως μια πιο απλή μέθοδος μπορεί να βρίσκεται προ των πυλών.
«Πολλοί άνθρωποι θα προτιμούσαν πιθανότατα μια αιματολογική εξέταση για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του ΚΠΕ, αλλά αυτή δεν είναι ακόμη έτοιμη για ευρεία χρήση. Τα τρέχοντα ευρήματα σχετικά με το Shield χρειάζεται να επαληθευτούν από περισσότερες μελέτες», επισημαίνει ο δρ Friedman. «Στο ερώτημα εάν πιστεύω πως ένα τεστ κοπράνων ή αίματος θα αποτελέσει κάποτε μια εξίσου καλή δοκιμασία προσυμπτωματικού ελέγχου με την κολονοσκόπηση, απαντώ ότι δεν είμαι βέβαιος. Δεν υπάρχει υποκατάστατο του να βλέπουμε καλά το εσωτερικό του παχέος εντέρου. Επιπλέον, όλοι οι καρκίνοι δεν αποβάλλουν γενετικό υλικό το οποίο να εμφανίζεται στο αίμα. Όμως ποιος ξέρει; Μπορεί μια μέρα να ανακαλύψουμε έναν δείκτη ο οποίος να είναι πάντοτε παρών, πολύ πριν ανακαλυφθεί ένας καρκίνος. Τελικά, η καλύτερη προδιαγνωστική εξέταση για τον ΚΠΕ είναι αυτή που θα κάνετε».
Μπορείτε να ελαττώσετε τον κίνδυνό σας για καρκίνο του παχέος εντέρου;
Όσο μεγαλώνετε, τόσο υψηλότερος είναι ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου. Όμως, η ηλικία είναι μόνο ένας παράγοντας κινδύνου για τον ΚΠΕ. Άλλοι παράγοντες είναι:
• Παλαιότεροι πολύποδες (καλοήθεις βλάβες στο παχύ έντερο ή στο ορθό).
• Προηγούμενες ακτινοθεραπείες στην πυελική ή την κοιλιακή χώρα.
• Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου.
• Παχυσαρκία, διαβήτης ή φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (όπως ελκώδης κολίτιδα ή νόσος Crohn).
• Ορισμένες κληρονομικές παθήσεις, όπως το σύνδρομο Lynch.
• Ο καθιστικός τρόπος ζωής.
• Μια διατροφή πλούσια σε λιπαρές τροφές ή κόκκινο κρέας.
• Χαμηλό επίπεδο βιταμίνης D στο αίμα.
• Κάπνισμα ή μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ.
Ορισμένοι από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου, όπως η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό και ορισμένες παθήσεις, είναι αμετάβλητοι. Έχετε όμως κάποιον έλεγχο στις συνήθειες του τρόπου ζωής σας.
Ξεκινήστε να ασκείστε καθημερινά, ακόμη κι αν είναι για λίγα λεπτά. Ακολουθήστε μια υγιεινή διατροφή πλούσια σε ίνες (λαχανικά, φρούτα και όσπρια) και με λίγο κόκκινο κρέας και υπερ-επεξεργασμένες τροφές (junk food). Προσπαθήστε να χάσετε βάρος εάν χρειάζεται. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ (όχι περισσότερο από ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και ένα ή δύο ποτά για τους άνδρες). Και εάν καπνίζετε, αναζητήστε ένα πρόγραμμα διακοπής καπνίσματος για να σας βοηθήσει να το κόψετε.
Κάθε βήμα που θα κάνετε θα συμβάλει στη μείωση του κινδύνου σας για καρκίνο του παχέος εντέρου και θα βοηθήσει στο να μείνετε μακριά και από πολλούς άλλους τύπους καρκίνου και χρόνιες παθήσεις.
