Η ανάγνωση μιας μαστογραφίας είναι ένα τεστ της ικανότητας διάκρισης μεταξύ σκιών που αλληλοεπικαλύπτονται. Επειδή ο καρκίνος εμφανίζεται στις μαστογραφίες ως λευκές περιοχές –ακριβώς όπως και ο αδενικός ιστός του μαστού–, ο ακτινολόγος δυσκολεύεται να διακρίνει τι είναι φυσιολογικό και τι όχι.
Ωστόσο οι ακτινολόγοι έχουν ένα μυστικό όπλο: την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ). Για χρόνια, οι μαστογραφίες περιλάμβαναν μια τεχνολογία που ονομάζεται υπολογιστικά υποβοηθούμενη ανίχνευση, η οποία μπορεί να εντοπίσει σημεία με παθολογικά κύτταρα τα οποία το ανθρώπινο μάτι μπορεί μερικές φορές να μην παρατηρήσει.
Οι νέες μορφές ΤΝ συνεχίζουν να αναπτύσσουν αυτές τις ικανότητες με τρόπους που μπορούν να ωφελήσουν αμέτρητες γυναίκες. «Μία στο τόσο, ο υπολογιστής θα επισημάνει κάτι για το οποίο ήμασταν αναποφάσιστοι ή το οποίο δεν είχαμε προσέξει και θα αλλάξει την προσέγγισή μας», δηλώνει ο δρ Pierre Sasson, πρόεδρος του Τμήματος Ακτινολογίας του Mount Auburn Hospital, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
«Επίσης, η ΤΝ κάνει πιο ξεκάθαρη την εικόνα σε αμφιλεγόμενα ευρήματα και μας δίνει περισσότερη αυτοπεποίθηση όταν καλούμε ξανά μια ασθενή για πρόσθετο έλεγχο. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει καθημερινά».
Το βασισμένο στην ΤΝ λογισμικό των μαστογραφιών έχει χαιρετιστεί ως μία από τις πλέον συναρπαστικές εφαρμογές της τεχνολογίας για την υγεία των γυναικών, αλλά δεν είναι η μοναδική. Και παρότι οι χρήσεις της ΤΝ –και η φρενίτιδα που τις συνοδεύει– εμφανίζουν εκρηκτική αύξηση τα τελευταία χρόνια, οι προηγούμενες μορφές αποτελούσαν ήδη σιωπηρά μέρος της φροντίδας υγείας για δεκαετίες.
Το βασισμένο στην ΤΝ λογισμικό των μαστογραφιών έχει χαιρετιστεί ως μία από τις πλέον συναρπαστικές εφαρμογές της τεχνολογίας για την υγεία των γυναικών.
«Δεν βρισκόμαστε πλέον στη χαραυγή της τεχνητής νοημοσύνης – θα έλεγα ότι είμαστε στα μέσα του πρωινού», σχολιάζει ο δρ Sasson. «Είναι ήδη εδώ, χρησιμοποιείται ήδη και βοηθά ήδη».
Εντοπισμός περισσότερων καρκίνων του μαστού
Μία από τις πρώτες χρήσεις της ΤΝ, τη δεκαετία του 1970 και του 1980, ήταν τα υποβοηθούμενα από υπολογιστή συστήματα ανίχνευσης, τα οποία είχαν σχεδιαστεί για να εντοπίζουν προβλήματα σε υπερηχογραφικές εικόνες εμβρύων.
Σήμερα, η ΤΝ συνεχίζει να αυξάνει την ακρίβεια των απεικονιστικών εξετάσεων των γυναικών, συμβάλλοντας στην ανίχνευση και την παρακολούθηση, όχι μόνο του καρκίνου του μαστού, αλλά και της ενδομητρίωσης, των ινωμάτων και των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας, μεταξύ άλλων.
Η αλήθεια είναι ότι από τις περισσότερες από 700 εγκεκριμένες από τον FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ) και βασισμένες στην ΤΝ και στη μηχανική μάθηση συσκευές που χρησιμοποιούνται στη φροντίδα υγείας, η συντριπτική πλειονότητα χρησιμοποιείται στην ακτινολογία, αναφέρει ο δρ Bernardo Bizzo, διευθυντής του Κέντρου ΤΝ του Mass General Brigham, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ, μιας εξειδικευμένης επιχείρησης που γεφυρώνει την ακαδημαϊκή έρευνα με την ανάπτυξη προϊόντων ΤΝ.
«Οι χρήσεις της ΤΝ στη φροντίδα υγείας παραμένουν κατακερματισμένες, αλλά τελικά η ΤΝ ενσωματώνεται στην καθημερινή μας πρακτική, ιδίως στην ακτινολογία», αναφέρει ο δρ Sasson. «Θεωρώ ότι επηρεάζει σχεδόν κάθε πλευρά της φροντίδας της ασθενούς».
Η συμβολή της ΤΝ στις μαστογραφίες παρείχε αποτελέσματα που οδήγησαν σε πρωτοσέλιδα. Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2023 στο The Lancet Oncology έδειξε ότι η υποβοηθούμενη από ΤΝ ανάγνωση των μαστογραφιών αποκάλυψε 20% περισσότερους καρκίνους από ό,τι η διπλή ανάγνωση ρουτίνας από δύο διαφορετικούς ακτινολόγους.
Επιπλέον, η τεχνολογία το πέτυχε αυτό χωρίς να αυξήσει το ποσοστό των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων, δηλαδή των περιοχών που μοιάζουν με καρκίνο στη μαστογραφία, αλλά αποδεικνύονται φυσιολογικές μετά από πρόσθετο έλεγχο (συχνά προκαλώντας πρόσθετο άγχος).
Η ΤΝ μπορεί επίσης να υποδείξει στους τεχνικούς της μαστογραφίας κατά πόσο οι εικόνες του μαστού που καταγράφουν είναι υψηλής ποιότητας, λέει ο δρ Sasson. «Αυτό συμβαίνει προτού ακόμη οι εικόνες φθάσουν στον ακτινολόγο», προσθέτει.
«Η ΤΝ προτεραιοποιεί τις ασθενείς, για να μας βοηθήσει να καθορίσουμε αν κάτι απαιτεί την προσοχή μας πιο νωρίς».
Αξιοσημείωτοι περιορισμοί
Κάποιοι ειδικοί είχαν κάποτε προβλέψει ότι η ΤΝ θα αντικαθιστούσε τους ακτινολόγους, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί – και δεν είναι πιθανό να συμβεί», σχολιάζει ο δρ Sasson.
«Τα πρώτα χρόνια υπήρχε μεγάλη ανησυχία ότι η ΤΝ θα έπαιρνε τα ηνία σε ειδικότητες
όπως η ακτινολογία και η παθολογοανατομία, αλλά σήμερα καλοδεχόμαστε τα “ηλεκτρονικά αφεντικά” μας, επειδή μας βοηθούν να κάνουμε καλύτερη δουλειά», δηλώνει ο δρ Pierre Sasson.
«Στον χώρο μας κυκλοφορεί ένα ρητό: “Η ΤΝ με ακτινολόγο είναι καλύτερη από την ΤΝ χωρίς ακτινολόγο ή από τον ακτινολόγο μόνο του”. Πρόκειται λοιπόν για έναν καλό συνδυασμό».
Ένας από τους μεγαλύτερους περιορισμούς της ΤΝ, ωστόσο, είναι η ακρίβεια. Δεν είναι πάντα σε θέση να διακρίνει τα φυσιολογικά από τα παθολογικά σημεία σε διάφορες απεικονίσεις, αναφέρει ο δρ Sasson.
Για παράδειγμα, η ομάδα του έλεγξε ένα λογισμικό που βοηθά στον προσδιορισμό του αριθμού και στη μέτρηση των διαστάσεων των πνευμονικών όζων σε αξονικές τομογραφίες και το αποτέλεσμα ήταν «καταστροφικό», καθώς το λογισμικό εκλάμβανε τα ηλεκτρόδια στον θώρακα του ασθενούς ως ύποπτες εστίες.
Η ΤΝ δεν μπορεί ακόμη να δουλέψει ανεξάρτητα, επισημαίνει ο δρ Bizzo, ο οποίος είναι επίσης επίκουρος καθηγητής Ακτινολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
«Χρειάζονται και πάλι ακτινολόγοι για να επιβλέπουν και να ανασκοπούν τα αποτελέσματα της ΤΝ, και η διάγνωση δεν είναι οριστική χωρίς την έγκριση του ακτινολόγου», δηλώνει. «Δεν υπάρχουν αυτόνομες χρήσεις της ΤΝ εγκεκριμένες στον τομέα της ακτινολογίας στις ΗΠΑ και δεν προβλέπω ότι ο FDA θα αποδεχτεί σύντομα την πλήρη αυτοματοποίηση».
«Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τελικά οι γιατροί πρέπει να ελέγχουν όλα τα αποτελέσματα της ΤΝ που σχετίζονται με τη διάγνωση, τη θεραπεία ή την πρόγνωση και η εμπειρογνωμοσύνη τους υπερισχύει», προσθέτει ο δρ Bizzo.
Τι έπεται;
Τα επόμενα χρόνια, η ΤΝ μπορεί να είναι σε θέση να παρέχει εξατομικευμένες βαθμολογίες αξιολόγησης του κινδύνου για καρκίνο του μαστού, οι οποίες προσφέρουν μια πιο λεπτομερή εικόνα του κινδύνου που διατρέχει μια συγκεκριμένη γυναίκα για τη νόσο.
Σήμερα, ο κίνδυνος μιας γυναίκας για καρκίνο του μαστού υπολογίζεται μέσω ερωτηματολογίων που περιλαμβάνουν παράγοντες όπως η ηλικία, η εθνότητα, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, το ιστορικό βιοψιών του μαστού, η πυκνότητα του μαστού, η ηλικία της πρώτης έμμηνης ρύσης και –για τις γυναίκες που έχουν αποκτήσει παιδιά– η ηλικία γέννησης του πρώτου παιδιού. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.
Τα επόμενα χρόνια, η ΤΝ μπορεί να είναι σε θέση να παρέχει εξατομικευμένες βαθμολογίες αξιολόγησης του κινδύνου για καρκίνο του μαστού.
Οι υπολογιστές που χρησιμοποιούνται σήμερα συγκρίνουν τις απαντήσεις κάθε γυναίκας με τον μέσο όρο άλλων γυναικών της ίδιας ηλικίας, καταγωγής και υπόβαθρου. Η σύγκριση αυτή δίνει έναν εκτιμώμενο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού τα επόμενα πέντε χρόνια και διά βίου. Η ΤΝ, όμως, θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει σε μεγάλο βαθμό αυτή τη διαδικασία.
«Πρόκειται για έναν συναρπαστικό τομέα ανάπτυξης για την ΤΝ», δηλώνει ο δρ Sasson. «Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι χρησιμοποιούμε τις κατάλληλες εξετάσεις μαστού στις κατάλληλες ασθενείς, και η ΤΝ θα βοηθήσει σε αυτό».
Μπορούν τα chatbots να ενισχύσουν την υγεία σας;
«Σε τι μπορώ να σας βοηθήσω σήμερα;» Η ερώτηση αυτή εμφανίζεται συχνά μέσα σε μικρές «φυσαλίδες συζήτησης» στις σελίδες του Διαδικτύου, όταν συνδεθούμε. Ανάλογα με την ιστοσελίδα, μπορεί να ρωτούν για την υγεία μας.
Εάν συμβεί αυτό, δώστε προσοχή: μια νέα ανάλυση δείχνει ότι αυτά τα καθοδηγούμενα από τεχνητή νοημοσύνη chatbots (bot συνομιλίας) μπορεί να ωφελούν τη σωματική, γνωστική και ψυχική υγεία της γυναίκας, λειτουργώντας ως μια μορφή «ψηφιακής θεραπείας».
Τα ευρήματα αυτά δεν προκαλούν έκπληξη, δηλώνει ο δρ Pierre Sasson, πρόεδρος του Τμήματος Ακτινολογίας στο Mount Auburn Hospital.
«Τα chatbots έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν τις ασθενείς να συμμετάσχουν περισσότερο στην ίδια τους τη φροντίδα και να τις ενθαρρύνει να επικοινωνήσουν με γιατρούς με έναν τρόπο που δεν ήταν εφικτός στο παρελθόν», σχολιάζει ο δρ Sasson.
Η ερευνητική ανασκόπηση, η οποία δημοσιεύθηκε την 1η Μαρτίου 2024 στο επιστημονικό περιοδικό Healthcare, ανέλυε 10 προηγούμενες μελέτες που εστίαζαν στις παρεμβάσεις μέσω chatbots για την υγεία των γυναικών.
Σε αυτές περιλαμβάνονταν επτά τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες – ο τύπος μελέτης που θεωρείται ο χρυσός κανόνας στην επιστημονική έρευνα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα chatbots μπορούσαν να συζητήσουν για ένα μεγάλο φάσμα ζητημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της κατάθλιψης, των υγιών σχέσεων, της αυτοφροντίδας του καρκίνου, των διατροφικών διαταραχών και των ζητημάτων φύλου. Τρεις από τις μελέτες που αναλύθηκαν έδειξαν ότι η χρήση chatbots βοήθησε σημαντικά στη μείωση του άγχους των γυναικών που συμμετείχαν στις μελέτες.
Ωστόσο, η τεχνολογία θα μπορούσε να θεωρηθεί απρόσωπη χωρίς την ανθρώπινη επαφή που απαιτείται όταν απαντώνται ιατρικές ερωτήσεις.
«Η ΤΝ δεν ισούται με συναισθηματική νοημοσύνη και δεν πιστεύω ότι ένας ηλεκτρονικός αλγόριθμος θα αντικαταστήσει ποτέ την κρίσιμης σημασίας ανθρώπινη συναισθηματική σύνδεση που έχουν οι γιατροί με τις ασθενείς τους», επισημαίνει ο δρ Sasson.
