Είναι σαν δίνη, δεν τελειώνει ποτέ». Αυτή η εύστοχη περιγραφή του ιλίγγου στη μουσική επιτυχία του Tommy Roe Dizzy το 1969 ήταν διασκεδαστική όταν ήμασταν παιδιά, αλλά δεν είναι τόσο διασκεδαστική δεκαετίες μετά, αν έχεις νιώσει αυτή την αίσθηση ότι το δωμάτιο γυρίζει.
Ο ίλιγγος (η αγγλική ονομασία του οποίου, vertigo, προέρχεται από τη λατινική λέξη vertere, που σημαίνει «στρέφομαι») μπορεί επίσης να σας κάνει να αισθάνεστε αστάθεια στα πόδια, ζάλη, λιποθυμία ή την αίσθηση ότι κινείστε ενώ είστε ακίνητες. Ορισμένα άτομα με ίλιγγο αισθάνονται επίσης ναυτία και τάση για έμετο.
Είτε όμως διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα είτε μερικές ημέρες, αυτό το πολύ συχνό πρόβλημα είναι σπανίως επικίνδυνο – αν και μπορεί να προκαλέσει πτώσεις, που είναι βασική αιτία θανάτου από κακώσεις στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι ο ίλιγγος είναι σύμπτωμα, όχι πάθηση από μόνος του. Αποτελεί ένα σημείο εκκίνησης για να αναζητήσετε διάγνωση στο τι τον προκαλεί και δεν είναι κάτι που μπορεί να μείνει αναπάντητο, επισημαίνει ο James Naples, ωτορινολαρυγγολόγος στην Κλινική Ζάλης του Ιατρικού Κέντρου Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ.
«Το να πείτε στον γιατρό σας ότι έχετε ίλιγγο είναι σαν να του λέτε ότι έχετε πόνο στην κοιλιά», σχολιάζει ο δρ Naples. «Δεν σημαίνει ότι θα σας δώσει τη λύση – σημαίνει ότι θα πρέπει να αναζητήσει την αιτία».
Συνήθεις ύποπτοι
Ο ίλιγγος είναι μια «δημοκρατική» πάθηση και, επομένως, δεν υπάρχει τυπικός ασθενής, αναφέρει ο δρ Naples. Πολλές περιπτώσεις προέρχονται από το έσω ους (το εσωτερικό του αυτιού), το οποίο αποτελεί το «αρχηγείο» του αιθουσαίου συστήματος του σώματός μας, που ρυθμίζει την αίσθηση της ισορροπίας και του χωροταξικού προσανατολισμού.
Μια μικρότερη υποομάδα προκαλείται από προβλήματα στον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ερμηνεύει την κίνηση.
Ελάσσονος σημασίας παράγοντες –οι οποίοι περνούν γρήγορα– είναι η αφυδάτωση, η χρήση αλκοόλ, οι ορμονικές αλλαγές στην περιεμμηνόπαυση, ορισμένες τροφές ή συστατικά τροφίμων, το στρες ή το άγχος και η υπερβολική κόπωση.
Οι συχνότερες παθήσεις που προκαλούν ζάλη είναι οι εξής:
Καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης (BPPV). Ο BPPV, ο οποίος είναι ιδιαίτερα συχνός στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, συμβαίνει όταν μικροσκοπικοί κρύσταλλοι στο εσωτερικό του αυτιού [ονομάζονται κανάλιθοι (εκτοπικοί ωτόλιθοι)] μετακινούνται από τη θέση τους. Ορισμένες κινήσεις του κεφαλιού –όπως η αλλαγή πλευρού στο κρεβάτι– προκαλούν έντονα συμπτώματα.
Αιθουσαία ημικρανία. Αυτή η παραλλαγή της κλασικής ημικρανίας δεν περιλαμβάνει πάντοτε κεφαλαλγία, αλλά προκαλεί ίλιγγο και άλλα συμπτώματα που σχετίζονται με την ισορροπία.
Αιθουσαία νευρίτιδα. Αυτή η πάθηση, που κατά κανόνα προκαλείται από κάποια ιογενή λοίμωξη (ονομάζεται επίσης οξεία λαβυρινθίτιδα), είναι μια φλεγμονή του μηχανισμού ισορροπίας του έσω ωτός.
Νόσος του Ménière. Η πάθηση αυτή, η οποία χαρακτηρίζεται από «κουδούνισμα» στα αυτιά και από προοδευτική απώλεια της ακοής χαμηλής συχνότητας, προκαλείται από μια αλλαγή στον όγκο του υγρού στο εσωτερικό του αυτιού, η οποία μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες.
Θεραπευτικές στρατηγικές
Εάν η ζάλη συνοδεύεται και από άλλα συμπτώματα, όπως ξαφνικές αλλαγές στην όραση, στην ακοή ή στην ομιλία ή μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στη μία πλευρά του σώματος ή του προσώπου, ζητήστε αμέσως ιατρική συμβουλή.
«Θέλουμε να είμαστε σίγουροι ότι δεν εμφανίζετε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή κάποια άλλη νευρολογική διαταραχή», λέει ο δρ Naples.
Ανεξαρτήτως αυτών, όμως, η πρώτη εμφάνιση ιλίγγου είναι αρκετή για να κλείσετε ραντεβού με τον γιατρό, καθώς δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζετε αν η αιτία είναι ασήμαντη ή σοβαρή. «Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις», τονίζει ο δρ Naples.
Στο πλαίσιο της αξιολόγησής σας, ο γιατρός σας θα ελέγξει για ακούσιες, απότομες κινήσεις των οφθαλμών που ονομάζονται νυσταγμός, ενώ επίσης θα καθορίσει αν απαιτείται πρόσθετος έλεγχος, όπως μια εξέταση ακοής ή απεικόνιση του εγκεφάλου.
Ανάλογα με την αιτία, η αντιμετώπιση του ιλίγγου μπορεί να περιλαμβάνει μία ή περισσότερες από τις εξής θεραπείες:
• Φάρμακα για άμβλυνση της ευαισθησίας του έσω ωτός και μείωση της ζάλης και της ναυτίας που τη συνοδεύουν. Ωστόσο η φαρμακοθεραπεία δεν αποτελεί μακροχρόνια λύση. «Τα περισσότερα φάρμακα αντιμετωπίζουν μόνο τα συμπτώματα χωρίς να θεραπεύουν την υποκείμενη αιτία του ιλίγγου», επισημαίνει ο δρ Naples.
• Μια διαδικασία επανατοποθέτησης των καναλίθων στη θέση τους, γνωστή επίσης ως χειρισμός Epley, η οποία περιλαμβάνει τη μετακίνηση της κεφαλής σε μια σειρά από θέσεις, έτσι ώστε οι κρύσταλλοι στο εσωτερικό του αυτιού να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές όπου δεν προκαλούν ζάλη.
• Αιθουσαία θεραπεία ή αποκατάσταση της ισορροπίας, κατά την οποία μαθαίνετε ασκήσεις που σας βοηθούν να αντιμετωπίζετε τη ζάλη και τα προβλήματα ισορροπίας. «Ανεξάρτητα από τον τύπο ή τον βαθμό ζάλης που έχετε, αυτή η μορφή φυσικοθεραπείας είναι χρήσιμη στις περισσότερες περιπτώσεις», λέει ο δρ Naples.
• Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, η οποία αντιμετωπίζει το συναισθηματικό φορτίο που προκαλεί ο ίλιγγος, το οποίο κάποιες φορές είναι μεγάλο. «Νομίζω ότι ασχολούμαστε τόσο πολύ προσπαθώντας να αντιμετωπίσουμε την πάθηση, που ξεχνάμε να ασχοληθούμε με τον άνθρωπο», λέει ο δρ Naples.
Ανεξάρτητα από το αν ο ίλιγγος είναι χρόνιος, επεισοδιακός, σύντομος ή μακροχρόνιος, αντισταθείτε στην τάση να παραμείνετε καθιστή όταν η ζάλη υποχωρεί. «Κάνει περισσότερο κακό παρά καλό να κάθεστε και να περιμένετε το επόμενο επεισόδιο ιλίγγου», αναφέρει ο δρ Naples. «Απλώς το να παραμείνετε δραστήρια θα βοηθήσει».
