«Η διαλειμματική νηστεία ενεργοποιεί την αυτοφαγία, αυτή λειτουργεί επιδιορθωτικά σε ένα κύτταρο και έτσι έχουμε μακροζωία. Με ποιον τρόπο όμως, η διαλειμματική νηστεία ενεργοποιεί την αυτοφαγία είναι το επόμενο ερώτημα», λέει στην «Κ» ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και πρόεδρος του ΙΤΕ, Νεκτάριος Ταβερναράκης. Mαζί με τους ερευνητές του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ, Ιωάννα Δασκαλάκη και Ηλία Γκίκα, καθώς και ερευνητές των Πανεπιστημίων Paris Cite της Γαλλίας και Graz της Αυστρίας, κατάφεραν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα.
Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δημοσιεύθηκαν στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature Cell Biology και αποκαλύπτουν πώς μία ουσία, η σπερμιδίνη, ρυθμίζει την αυτοφαγία. «Είναι η πρώτη έρευνα που το δείχνει αυτό», υπογραμμίζει ο κ. Ταβερναράκης εξηγώντας πως «η παραγωγή της σπερμιδίνης στον οργανισμό αυξάνεται όταν κάνουμε διαλειμματική νηστεία». Η αυξημένη παραγωγή σπερμιδίνης οδηγεί, τελικά, σε ενεργοποίηση της αυτοφαγίας και αυτό αποτελεί το μονοπάτι για τη μακροζωία.
«Δεν είναι η διαλειμματική νηστεία για όλους»
Ο όρος «αυτοφαγία» αναφέρεται σε μια διαδικασία καθαρισμού των κυττάρων, έναν μηχανισμό ανακύκλωσης, δηλαδή, όπου το κύτταρο καταστρέφει στοιχεία του τα οποία έχουν υποστεί βλάβες και τα αποσύρει από την κυκλοφορία. «Για να το πούμε πιο απλά, επιδιορθώνει τις βλάβες του», λέει ο κ. Ταβερναράκης. «Ενα κύτταρο γίνεται, έτσι, πιο υγιές και καταφέρνει να διατηρηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα στη ζωή».
Η παραγωγή της σπερμιδίνης στον οργανισμό αυξάνεται όταν κάνουμε διαλειμματική νηστεία. Η αυξημένη παραγωγή σπερμιδίνης οδηγεί, τελικά, σε ενεργοποίηση της αυτοφαγίας και αυτό αποτελεί το μονοπάτι για τη μακροζωία.
Ενώ, όμως, η διαλειμματική νηστεία μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η αυτοφαγία έχει μετατραπεί τα τελευταία χρόνια σε διατροφική μόδα, οι ειδικοί τονίζουν ότι δεν είναι απλή υπόθεση. «Η διαλειμματική νηστεία έχει συσχετιστεί με ευεργετικά οφέλη στην υγεία μας, ενώ σε πειραματόζωα όπου μπορούμε να κάνουμε πραγματικά ελεγχόμενα πειράματα έχει συσχετιστεί με τη μακροζωία», διευκρινίζει ο καθηγητής συμπληρώνοντας ότι «στα πειραματόζωα έχουμε ορίσει πολύ καλά και ξέρουμε τι εννοούμε όταν λέμε διαλλειματική νηστεία. Γνωρίζουμε για παράδειγμα πόσες θερμίδες θα δώσουμε και ποια είναι τα είδη της τροφής. Υπάρχει μια διεθνής συμφωνία και ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο που ακολουθείται, όμως στον άνθρωπο δεν έχει οριστεί κάτι τέτοιο. Δεν υπάρχει γενικά παραδεκτό πρωτόκολλο ή διατροφή για τον άνθρωπο η οποία να ορίζεται ως διαλειμματική νηστεία, παρά τους δεκάδες ορισμούς και τρόπους που κυκλοφορούν», τονίζει.
«Κάτι που είναι διαλειμματική νηστεία για εμένα δεν είναι απαραίτητα για εσένα και ενώ μπορεί να δουλέψει για κάποιον, σε κάποιον άλλο μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία».
Αν και η διαλειμματική νηστεία περιλαμβάνει ένα διάστημα αποχής από την πρόσληψη τροφής, δεν έχει διευκρινιστεί ποιο θα είναι αυτό το διάστημα ώστε να είναι αποτελεσματική, ή ποιες τροφές θα καταναλώνονται ενδιάμεσα, καθώς είναι πολύ διαφορετικό για κάθε άνθρωπο. «Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι τέτοιου είδους παρεμβάσεις στη διατροφή πρέπει να είναι εξατομικευμένες. Κάτι που είναι διαλειμματική νηστεία για εμένα δεν είναι απαραίτητα για εσένα και ενώ μπορεί να δουλέψει για κάποιον, σε κάποιον άλλο μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία», επισημαίνει ο κ. Ταβερναράκης. Παράλληλα, υπάρχουν συγκεκριμένα νοσήματα όπου η διαλειμματική νηστεία αντενδείκνυται, όπως τα μεταβολικά ή νευροεκφυλιστικά νοσήματα. «Δεν υπάρχει γενικός κανόνας. Κάτι που μπορεί να είναι ωφέλιμο για κάποιον, είναι επιζήμιο για κάποιον άλλον», καταλήγει ο επικεφαλής των Ελλήνων επιστημόνων της μελέτης.
Ο νέος εχθρός του προσδόκιμου ζωής
Η κατανόηση του μηχανισμού της αυτοφαγίας δεν είναι το μοναδικό μονοπάτι για τη λύση των μυστηρίων της γήρανσης. Η μελέτη της μακροζωίας αποτελεί, σύμφωνα με τον κ. Ταβερναράκη, εξαιρετικά ενεργό και δραστήριο πεδίο έρευνας σε όλο τον κόσμο. «Εχουμε κατανοήσει πολλούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη γήρανση και μάλιστα έχουμε προχωρήσει και ένα βήμα παραπέρα: να παρέμβουμε σε αυτούς τους μηχανισμούς στα πειραματόζωα και να παρατείνουμε τη διάρκεια της ζωής τους, να τη διπλασιάσουμε ή και να την τριπλασιάσουμε. Αυτό δεν είναι επιστημονική φαντασία», τονίζει ο επιστήμονας.
«Εχουμε κατανοήσει πολλούς μηχανισμούς που είναι υπεύθυνοι για τη γήρανση και μάλιστα έχουμε προχωρήσει και ένα βήμα παραπέρα: να παρέμβουμε σε αυτούς τους μηχανισμούς στα πειραματόζωα και να παρατείνουμε τη διάρκεια της ζωής τους, να τη διπλασιάσουμε ή και να την τριπλασιάσουμε. Αυτό δεν είναι επιστημονική φαντασία».
Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, αν και έχουμε μάθει πράγματα από τη γήρανση, απέχουμε ακόμα από το να την κατανοήσουμε πλήρως και από το να πραγματοποιήσουμε παρεμβάσεις αντιγήρανσης ή επιμήκυνσης της ζωής στους ανθρώπους. «Προφανώς και στα επόμενα πενήντα χρόνια θα δούμε μία τέτοια τάση για αύξηση του προσδόκιμου ζωής, ωστόσο, υπάρχουν και μελέτες που δείχνουν ότι λόγω επιδείνωσης του περιβάλλοντος που επιφέρουμε εμείς, ενδέχεται να φρενάρει αυτή η αύξηση. Υπάρχει η άποψη ότι αν η επιστήμη συνεχίσει να προοδεύει έτσι, θα δούμε να αυξάνει ακόμα περισσότερο η ζωή στα επόμενα χρόνια. Αν όμως στο μεταξύ καταστρέψουμε τον πλανήτη, όχι απλά δεν θα αυξηθεί αλλά θα μειωθεί κιόλας».
