Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ ή AI στα αγγλικά) έχει γίνει τελευταία μια φράση που ακούγεται σε τόσο πολλούς τομείς της ζωής μας· στην ιατρική περίθαλψη, όμως, χρησιμοποιείται εδώ και καιρό. Ένας τομέας της περίθαλψης όπου η ΤΝ σημειώνει σημαντικά άλματα είναι η διάγνωση και η αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη. «Αγγίζουμε μόλις την κορυφή του παγόβουνου της αξιοποίησης της ΤΝ στον καρκίνο του προστάτη», λέει ο δρ David D. Yang, ακτινοθεραπευτής ογκολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Brigham and Women’s Hospital και το Dana-Farber Cancer Institute. «Μέχρι στιγμής, έχει αποδειχθεί πως συμβάλλει στη βελτίωση της περίθαλψης των ανδρών με καρκίνο του προστάτη με περιορισμένο αλλά αποτελεσματικό τρόπο». Η ΤΝ αναφέρεται σε συστήματα ή ηλεκτρονικούς υπολογιστές ικανούς να μιμηθούν διαδικασίες ανθρώπινου συλλογισμού για την επίλυση προβλημάτων. Στον καρκίνο του προστάτη, η ΤΝ χρησιμοποιείται κυρίως μέσω προγραμμάτων λογισμικού τα οποία εφαρμόζουν σύνθετους υπολογιστικούς αλγορίθμους προκειμένου να βελτιώσουν την ακρίβεια και την αποτελεσματικότητα της διάγνωσης, της θεραπείας και της διαχείρισης της νόσου. Παρακάτω εξετάζουμε λεπτομερώς τρεις τρόπους με τους οποίους η ΤΝ χρησιμοποιείται σε αυτόν τον τομέα.
Εξέταση βιοψιών
Άνδρες με υποψία καρκίνου του προστάτη με βάση ένα υψηλό ή αυξανόμενο επίπεδο ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα ενδέχεται να υποβληθούν σε βιοψία για τον εντοπισμό καρκίνου. Συνήθως, δείγματα ιστών λαμβάνονται από πολλά σημεία του προστάτη και στη συνέχεια εξετάζονται κάτω από το μικροσκόπιο από έναν παθολογοανατόμο. Ο παθολογοανατόμος πρέπει να προσδιορίσει εάν το δείγμα περιέχει καρκινικά κύτταρα και, αν συμβαίνει αυτό, να τα χαρακτηρίσει με βάση τη βαθμολογία Gleason, έτσι ώστε να υποδείξει πόσο επιθετικά φαίνεται να είναι τα καρκινικά κύτταρα. Αυτή η διαδικασία ενδέχεται να είναι δύσκολη και χρονοβόρα, ιδίως στις περιπτώσεις που πρόκειται για καρκίνο μικρής έκτασης. Ο ορισμός της βαθμολογίας Gleason είναι επίσης εν μέρει υποκειμενικός και μπορεί να διαφέρει μεταξύ παθολογοανατόμων.
Η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στην επιτάχυνση αυτής της διαδικασίας καθώς και στη μεγαλύτερη ακρίβεια μιας διάγνωσης καρκίνου. Το Paige Prostate είναι το πρώτο εγκεκριμένο από τον FDA λογισμικό που είναι βασισμένο στην ΤΝ για αυτή τη χρήση. Όπως πολλά άλλα μοντέλα ΤΝ, και αυτό «έμαθε» πώς να εντοπίζει την παρουσία καρκίνου του προστάτη μέσω εκπαίδευσης πάνω σε πλήθος δειγμάτων προστάτη, όπου παθολογοανατόμοι είχαν υποδείξει κατά πόσον υπήρχε παρουσία καρκίνου. Το λογισμικό αναλύει ένα ψηφιακό αντίγραφο των διαφανειών βιοψίας του προστάτη. Στη συνέχεια, εντοπίζει περιοχές με την υψηλότερη πιθανότητα να υποκρύπτουν καρκίνο, έτσι ώστε να τις επανεξετάσει ο παθολογοανατόμος. «Με αυτόν τον τρόπο ο παθολογανατόμος λαμβάνει βοήθεια με την επισήμανση περιοχών που θα πρέπει να εξετάσει με μεγαλύτερη λεπτομέρεια και μειώνεται ο απαιτούμενος χρόνος για τον εντοπισμό των περιοχών αυτών κατά την αρχική επισκόπηση της βιοψίας», λέει ο δρ Yang. «Είναι σαν να επισημαίνει κανείς με έναν μαρκαδόρο τα δείγματα έτσι ώστε να διακρίνονται μερικές περιοχές». Αυτό το μοντέλο ΤΝ μπορεί επίσης να παρέχει μια προκαταρκτική βαθμολογία Gleason, ώστε να εξεταστεί από τον παθολογοανατόμο, συμβάλλοντας ίσως στον περιορισμό εν μέρει της υποκειμενικότητας αυτής της βαθμολογίας.
Από κοινού χρήση με την MRI
Η ΤΝ έχει αρχίσει επίσης να χρησιμοποιείται παράλληλα με την απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI), έτσι ώστε να ταυτοποιείται με μεγαλύτερη ακρίβεια ο καρκίνος του προστάτη. Η MRI χρησιμοποιείται ως διαγνωστικό εργαλείο για τον εντοπισμό περιοχών εντός του προστάτη που μπορεί να κρύβουν καρκίνο. Έτσι, μπορεί άμεσα να ληφθεί βιοψία από αυτές τις περιοχές.
Η ΤΝ θα συνεχίσει να αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο, αλλά δεν θα υποκαταστήσει το ανθρώπινο στοιχείο στη διάγνωση, στη θεραπεία και στη διαχείριση του καρκίνου του προστάτη.
Ένα ολοκληρωμένο σύστημα ΤΝ και MRI λειτουργεί ως εξής: Αφού ολοκληρωθεί η απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού, οι εικόνες που προκύπτουν εισάγονται σε ένα λογισμικό ΤΝ το οποίο μετρά τον όγκο του προστατικού αδένα και ταυτοποιεί ύποπτες βλάβες. Το λογισμικό εκτιμά τα ορατά χαρακτηριστικά, όπως τη φωτεινότητα και τη σκίαση, καθώς και εκείνα που δεν είναι ορατά στο ανθρώπινο μάτι. Όταν τελειώσει η διαδικασία, το λογισμικό δημιουργεί έναν «χάρτη» πάνω στην εικόνα, υποδεικνύοντας πού θα μπορούσε να υπάρχει νεοπλασία. Παρέχει μια βαθμολογία Prostate Imaging Reporting and Data System (PI-RADS), προκειμένου να υποδείξει πόσο πιθανόν είναι μια ύποπτη περιοχή να αποτελεί κλινικά σημαντικό καρκίνο. Η βαθμολογία PI-RADS έχει εύρος από το 1 (πιθανότατα μη καρκινική περιοχή) έως το 5 (πολύ ύποπτη). Ο ακτινολόγος επαληθεύει την ερμηνεία της ΤΝ πριν αυτή τεθεί στη διάθεση άλλων κλινικών γιατρών και των ασθενών.
«Το πλεονέκτημα αυτού του τύπου ΤΝ είναι ότι βοηθά τον ακτινολόγο να αναγνωρίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια και ταχύτητα περιοχές πιθανού καρκίνου», λέει ο δρ Yang. «Επιπλέον της καθοδήγησης των βιοψιών προστάτη, αυτό το επίπεδο λεπτομερούς πληροφορίας μπορεί να συμβάλει στον προσδιορισμό του βαθμού του καρκίνου και δυνητικών θεραπευτικών επιλογών. Ένας άνδρας με καρκίνο χαμηλού κινδύνου μπορεί να ακολουθήσει την τακτική της ενεργητικής επιτήρησης, ενώ ένας άνδρας με ενδιάμεσου ή υψηλού κινδύνου καρκίνο του προστάτη μπορεί να ωφεληθεί από την υποβολή σε ακτινοθεραπεία ή σε χειρουργείο».
Θεραπεία αποκλεισμού ανδρογόνων
Άνδρες με ενδιάμεσου κινδύνου καρκίνο του προστάτη οι οποίοι επιλέγουν την ακτινοθεραπεία για την αντιμετώπιση εντοπισμένων όγκων, μπορεί να ωφεληθούν επίσης από την ΤΝ. Συνήθως, η συμβουλή που δίνεται σε αυτούς τους ασθενείς είναι να λάβουν επιπρόσθετα μια σύντομη αγωγή θεραπείας αποκλεισμού ανδρογόνων (ADT), προκειμένου να μειώσουν το επίπεδο της τεστοστερόνης τους.
«Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ποιοι ασθενείς με ενδιάμεσου κινδύνου καρκίνο του προστάτη θα ήταν πιθανότερο να ωφεληθούν περισσότερο από την ADT και ποιοι μπορεί να αποφύγουν με ασφάλεια τις παρενέργειές της», λέει ο δρ Yang.
Ένα εργαλείο ΤΝ με την ονομασία ArteraAI Prostate αναλύει ψηφιοποιημένες διαφάνειες με παθολογικά ευρήματα προστάτη, προκειμένου να εντοπίσει ποιοι ασθενείς είναι πιθανότερο να βοηθηθούν από την ADT. «Απαιτείται ακόμη περαιτέρω έρευνα ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι προβλέψεις αυτού του μοντέλου ΤΝ είναι ακριβείς, αλλά σε προκαταρκτικό στάδιο, αποτελεί ένα συναρπαστικό πιθανό εργαλείο, το οποίο θα μας βοηθήσει να κάνουμε πιο προσωποποιημένες θεραπευτικές συστάσεις», λέει ο δρ Yang.
Ακόμα και έχοντας στη διάθεσή τους ιατρικές πληροφορίες με την υποστήριξη της ΤΝ, οι γιατροί πρέπει και πάλι να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα και να κάνουν τις συστάσεις τους στους ασθενείς τους. «Εναπόκειται ακόμη στον γιατρό να αποφασίσει εάν η Χ ή η Ψ είναι η σωστή διάγνωση και η καλύτερη θεραπευτική επιλογή», λέει ο δρ Yang. «Η ΤΝ θα συνεχίσει να αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο, αλλά δεν θα υποκαταστήσει το ανθρώπινο στοιχείο στην καθοδήγησή σας, στο πλαίσιο της διαδικασίας της διάγνωσης, της θεραπείας και της διαχείρισης του καρκίνου του προστάτη σας».
