Η Σάντρα βρισκόταν σε βαθιά άρνηση. Έχοντας λάβει διάγνωση υψηλής αρτηριακής πίεσης σε ηλικία 50+ ετών, απλώς δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι ανήκε στο 30-50% των συνομηλίκων της Αμερικανών που είχαν αυτόν τον σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο. Η Σάντρα σταμάτησε να κλείνει ιατρικά ραντεβού και τελικά της τέλειωσαν τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση.
Όμως η άρνησή της να ζητήσει ιατρική φροντίδα είχε καταστροφικά αποτελέσματα: υπέστη εκτεταμένο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τώρα, σε ηλικία 80+, «περπατά κουτσαίνοντας, ενώ μόλις που μπορεί να χρησιμοποιήσει το ένα της χέρι», περιγράφει ο δρ Daniel Sands, γιατρός πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Θα υφίσταται τις συνέπειες για το υπόλοιπο της ζωής της».
Η Σάντρα ανήκει σε μια μικρή, αλλά σημαντική ομάδα Αμερικανών που αποφεύγουν τις τακτικές ιατρικές εξετάσεις. Κατά το πρώτο διάστημα της πανδημίας, περισσότεροι από 40% των Αμερικανών αναγκάστηκαν να αναβάλουν τις τακτικές ή ακόμη και έκτακτες ιατρικές επισκέψεις, σύμφωνα με την Αμερικανική Ιατρική Εταιρεία. Όμως, παρόλο που οι περισσότεροι από αυτούς επέστρεψαν όταν η παγκόσμια κρίση ξεπεράστηκε, πολλοί εξακολουθούν να μη λαμβάνουν την προληπτική φροντίδα που θα έπρεπε. Περίπου 12% των Αμερικανών δεν είναι σίγουροι πότε θα προγραμματίσουν το επόμενο τσεκάπ τους, σύμφωνα με εθνική δημοσκόπηση του 2024, και περίπου 20% δεν έχουν γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Αυτά τα κενά στη φροντίδα μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες στην υγεία, ιδίως αν –όπως σχεδόν οι τέσσερις στους δέκα Αμερικανούς– κάποιος έχει τουλάχιστον μία χρόνια πάθηση, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη, καρδιοπάθεια ή παχυσαρκία.
Ολέθριο κόστος
Η παράλειψη της τακτικής ιατρικής φροντίδας μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες για ενδεχομένως επικίνδυνες συνέπειες. Η μη τήρηση των ραντεβού πρωτοβάθμιας φροντίδας συνδέεται με πιο πρόωρο θάνατο και η συσχέτιση αυτή είναι ακόμη ισχυρότερη για τα άτομα με χρόνιες παθήσεις ψυχικής υγείας, σύμφωνα με μελέτη του BMC Medicine.
Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι που έλαβαν πρωτοβάθμια φροντίδα κατά το έτος προτού χρειαστούν επείγουσα χειρουργική επέμβαση, είχαν λιγότερες πιθανότητες να πεθάνουν κατά τους έξι μήνες μετά την εγχείρηση, σε σύγκριση με εκείνους που δεν είχαν λάβει πρωτοβάθμια φροντίδα για περισσότερο από ένα έτος, σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 102.384 ασθενείς ασφαλισμένους στο Medicare, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Ιουλίου 2023 στην ηλεκτρονική έκδοση του JAMA Surgery.
Η καθυστέρηση της φροντίδας μπορεί να μεταφραστεί σε περισσότερη φθορά στον οργανισμό από οποιαδήποτε μη ελεγχόμενη απειλή, δηλώνει ο δρ Sands. Όμως, ακόμη και αν δεν έχετε κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας, οι περιοδικοί ιατρικοί έλεγχοι δίνουν την ευκαιρία να εντοπίσετε τους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, την κατανάλωση αλκοόλ, την έλλειψη άσκησης ή τον ανεπαρκή ύπνο. Αποτελούν επίσης μια ευκαιρία να μετρήσετε το βάρος σας, την αρτηριακή πίεση και τη χοληστερόλη, να κάνετε τα απαραίτητα εμβόλια και να συζητήσετε για προληπτικούς ελέγχους κατά του καρκίνου.
«Τα περισσότερα από αυτά δεν είναι επείγοντα και μπορούν να περιμένουν για έναν χρόνο», παρατηρεί ο δρ Sands. «Όμως, ανησυχώ περισσότερο όταν άνθρωποι με παθήσεις που πρέπει να παρακολουθούνται –όπως διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση και παχυσαρκία– μένουν μακριά από τους γιατρούς για μεγάλο διάστημα».
Αιτίες καθυστέρησης
Γιατί σταματούν οι άνθρωποι να προγραμματίζουν τσεκάπ; Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2024 σε 2.000 ενήλικες από την εταιρεία U.S. News and World Report αποκάλυψε διάφορους λόγους για τους οποίους κάποιοι δεν είχαν επισκεφθεί τον γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας για περισσότερο από ένα έτος:
• 32% είπαν ότι το ξεχνούσαν συνέχεια ή ότι ήταν πολύ απασχολημένοι.
• 25% είπαν ότι απλώς δεν τους αρέσει να πηγαίνουν στον γιατρό.
• 10% είπαν ότι στο παρελθόν είχαν αισθανθεί ότι οι γιατροί τούς έκριναν ή τους έκαναν να ντρέπονται.
«Κάποιοι άνθρωποι απλώς βγαίνουν εκτός προγράμματος και, προτού το συνειδητοποιήσουν, έχουν περάσει τρία, τέσσερα ή πέντε χρόνια, επειδή ήταν πολύ απασχολημένοι ή ταξίδευαν πολύ», λέει ο δρ Sands.
Όταν τελικά προγραμματίσουν έναν ιατρικό έλεγχο, αυτό συμβαίνει επειδή εμφάνισαν κάποιο πρόβλημα που δεν μπορούν να αγνοήσουν, όπως οσφυαλγία. «Μερικές φορές χρειάζεται ένα τέτοιο επεισόδιο», συμπληρώνει. «Ή μπορεί να είχαν κάποιον απρόσμενο θάνατο στην οικογένεια, να άρχισαν να εξετάζουν τη δική τους υγεία και να συνειδητοποίησαν ότι δεν έχουν δει τον γιατρό τους εδώ και αρκετά χρόνια».
Επανέναρξη της φροντίδας
Ο δρ Sands δίνει τις παρακάτω συμβουλές για να διευκολύνετε τη διαδικασία επανέναρξης της πρωτοβάθμιας φροντίδας:
Αξιολογήστε την κατάσταση. Αν εξακολουθείτε να διστάζετε να κλείσετε ραντεβού, σκεφθείτε τους στόχους σας και ότι η υγεία σας είναι απαραίτητη για να τους επιτύχετε. «Θέλετε να είστε υγιείς για να μπορείτε να παίζετε με τα εγγόνια σας μια μέρα χωρίς να λαχανιάζετε ή μήπως θέλετε να τρέξετε σε έναν Μαραθώνιο;», ρωτά. «Γράψτε τους στόχους σας σε ένα χαρτί».
Η παράλειψη της τακτικής ιατρικής φροντίδας μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες για ενδεχομένως επικίνδυνες συνέπειες.
Προετοιμαστείτε για την επίσκεψή σας. Δεδομένου ότι έχει περάσει καιρός, θα ήταν καλό να γράψετε έναν κατάλογο με όσα έχουν συμβεί στην υγεία σας ή με τις ερωτήσεις που παραμένουν σε εκκρεμότητα για χρόνια από την τελευταία σας επίσκεψη. «Γράψτε όλα τα φάρμακα που παίρνετε, καθώς και τι σκέφτεστε να κάνετε, όπως το να ξεκινήσετε μια ειδική δίαιτα ή να λάβετε ένα νέο συμπλήρωμα».
Έχετε υπομονή. Αν έχουν περάσει πάνω από ένα ή δύο χρόνια από την τελευταία σας ιατρική επίσκεψη, μπορεί να χρειαστεί να περιμένετε αρκετά για ένα ραντεβού. Σε κάποιες περιοχές, οι γιατροί της πρωτοβάθμιας φροντίδας σπανίζουν και αυτό αυξάνει τη δυσκολία εύρεσης ραντεβού σε κοντινή ημερομηνία.
Προετοιμαστείτε για την επίπληξη. Αν ο γιατρός σάς μαλώσει για την καθυστέρηση, «απλώς παραδεχτείτε την», προτείνει ο δρ Sands. «Πείτε “Δυσκολευόμουν να είμαι τακτική, αλλά τώρα είμαι εδώ για να κάνω μια καινούργια αρχή”».
Αναζητάτε ιατρική φροντίδα στο Διαδίκτυο; Κρατήστε τον γιατρό σας ενήμερο
Η άνοδος της ηλεκτρονικής παροχής φροντίδας έχει επιτρέψει τη σύνδεση με κλινικούς γιατρούς τους οποίους μπορεί κανείς να μην έχει δει ποτέ από κοντά. Όμως, παρόλο που μόνο ένα μικρό μέρος ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας χρησιμοποιούν αυτές τις υπηρεσίες, ένα σημαντικό ποσοστό αυτών δεν έχουν πει στον τακτικό τους γιατρό ότι τις χρησιμοποιούν – ή ότι έχουν λάβει συνταγή με αυτόν τον τρόπο, σύμφωνα με μια νέα έρευνα.
Η Εθνική Έρευνα για την Υγιή Γήρανση στις ΗΠΑ, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2024, έδειξε ότι 7,5% των ατόμων ηλικίας 50 έως 80 ετών αναζητούν φροντίδα υγείας και συνταγογράφηση σε κάποια διαδικτυακή ιατρική εταιρεία, πολλές από τις οποίες διαφημίζονται ευρέως για άτομα που αναζητούν θεραπείες για δερματικά προβλήματα, για τη σεξουαλική υγεία και για την τριχόπτωση. Όμως, μόνο το ένα τρίτο ανέφερε το γεγονός αυτό στον γιατρό του.
Η είδηση αυτή δεν εκπλήσσει τον δρα Daniel Sands, γιατρό πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess. «Οι άνθρωποι δεν θέλουν να γνωρίζει απαραίτητα ο γιατρός τους ότι αναζητούν άλλες πηγές φροντίδας της υγείας», δηλώνει. Αν παίρνουν φάρμακα που είναι ευρέως διαθέσιμα, «μπορεί να πουν: “Γιατί πρέπει να το πω στον γιατρό μου;”».
Η παράλειψη αυτή, όμως, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται άμεσα στον καταναλωτή είναι αναμφισβήτητα βολικές, παρατηρεί ο δρ Sands. Ωστόσο, επιτρέπουν επίσης στον κόσμο να λαμβάνει ιατρική φροντίδα και συνταγογράφηση από κλινικούς γιατρούς που δεν είναι ενήμεροι για το πλήρες ιατρικό ιστορικό του ασθενούς και δεν έχουν πρόσβαση στα πλήρη ιατρικά αρχεία. Επιπλέον, «πιθανότατα δεν υπάρχει κατάλληλη παρακολούθηση», επισημαίνει ο δρ Sands.
Με αυτή την ηλεκτρονική πρακτική μπορεί επίσης να μην ελέγχονται οι ενδεχομένως επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα φάρμακα που συνταγογραφούνται και άλλα φάρμακα που έχουν λάβει οι ασθενείς από αλλού.
Αυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος για τον οποίο ο δρ Sands συνιστά να είστε ειλικρινείς αν αποφασίσετε να χρησιμοποιήσετε μια τέτοια υπηρεσία. «Για τα ζητήματα αυτά δεν έχω πρόβλημα αν θέλετε να αναζητήσετε φροντίδα κάπου αλλού», δηλώνει. «Αλλά θα πρέπει να το πείτε στον γιατρό σας, γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλα τα φάρμακα που λαμβάνουν οι ασθενείς μας».
