Ο 35χρονος Κώστας είχε ήδη συμπληρώσει τρεις μήνες που λάμβανε το Ozempic χωρίς ωστόσο να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους του, όταν επισκέφτηκε για πρώτη φορά το τμήμα Παχυσαρκίας του Αρεταίειου Νοσοκομείου στην Αθήνα. Εκεί, ο γιατρός που ανέλαβε να πάρει το ιστορικό του, ήρθε αντιμέτωπος με το εξής: στην πραγματικότητα είχε μπροστά του έναν παχύσαρκο αλλά υγιή άντρα, που ήθελε να αδυνατίσει. Στα χαρτιά όμως είχε μπροστά του έναν διαβητικό ασθενή, που λάμβανε το Ozempic ως θεραπευτική αγωγή.
Στις σχετικές ερωτήσεις που του έκανε ο γιατρός του Αρεταίειου ο Κώστας απάντησε ειλικρινά. «Ενας ξάδερφός μου με έφερε σε επαφή με μια γνωστή του καρδιολόγο, η οποία χωρίς ποτέ να με συναντήσει μου έγραψε το Ozempic. Το ότι για να μπορέσει να μου το συνταγογραφήσει με καταχώρισε ως διαβητικό το αγνοούσα πλήρως. Το έμαθα για πρώτη φορά στο τμήμα Παχυσαρκίας».
Οι «πρωταθλητές» της συνταγογράφησης
Η περίπτωση του Κώστα δεν αποτελεί εξαίρεση. Αντιθέτως, περιγράφει τον κανόνα που έχει δημιουργηθεί γύρω από το Ozempic, το φάρμακο-φαινόμενο που έχει σχεδιαστεί για διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, και που βρίσκεται στο επίκεντρο μιας αυξανόμενης κρίσης υπερσυνταγογράφησης, καθώς η δράση του στη μείωση του σωματικού βάρους το έχει καταστήσει ιδιαίτερα δημοφιλές. Ωστόσο, αυτή η ευρεία χρήση προκαλεί έντονη ανησυχία, καθώς το φάρμακο συνταγογραφείται από ειδικότητες που απέχουν πολύ από το γνωστικό αντικείμενο όχι μόνο του διαβήτη, αλλά και της παχυσαρκίας.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, το φάρμακο συνταγογραφήθηκε από οδοντιάτρους, γεγονός που υπογραμμίζει την έκταση του προβλήματος. -Θεανώ Καρποδίνη, διοικήτρια του ΕΟΠΥΥ
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του ο ΕΟΠΥΥ, «πρωταθλητές» στη συνταγογράφηση είναι οι καρδιολόγοι, οι νευρολόγοι, οι νεφρολόγοι, οι πνευμονολόγοι, οι ορθοπεδικοί, ακόμα και οι ογκολόγοι, όπως επισημαίνει μιλώντας στην «Κ», η διοικήτρια του οργανισμού Θεανώ Καρποδίνη. «Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, το φάρμακο συνταγογραφήθηκε από οδοντιάτρους, γεγονός που υπογραμμίζει την έκταση του προβλήματος», προσθέτει.
Η κυρία Καρποδίνη υπογραμμίζει ότι αποτέλεσμα της αυξημένης ζήτησης είναι οι σημαντικές ελλείψεις που δημιουργούνται, προκαλώντας προβλήματα σε ασθενείς που πραγματικά το χρειάζονται. «Η κατανάλωση των GLP-1 (των νεότερων δηλαδή αντιδιαβητικών φαρμάκων) έχει αυξηθεί ραγδαία, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων όλα τα φάρμακα της κατηγορίας έχουν περιορισμένη διαθεσιμότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
Κυρώσεις και πρόστιμα
Τα στοιχεία του ΕΟΠΥΥ αποκαλύπτουν μια εντυπωσιακή αύξηση στη χρήση του Ozempic και των υπόλοιπων φαρμάκων της κατηγορίας GLP-1. Σε σύγκριση 9μήνου, στην Ελλάδα το 2021 συνταγογραφήθηκαν σε 78.751 ασθενείς, αριθμός που αυξήθηκε στις 115.779 το 2022, στις 143.067 το 2023 και εκτινάχθηκε στις 161.080 το 2024.
Η υπερσυνταγογράφηση του Ozempic δεν έχει περάσει απαρατήρητη από τις αρμόδιες αρχές. Το 2023 και το 2024, ο ΕΟΠΥΥ έχει εκδώσει 28 αποφάσεις επιβολής κυρώσεων, με συνολικά πρόστιμα που ανέρχονται συνολικά σε περίπου 50.000 ευρώ (20.900 ευρώ το 2023 και 29.000 ευρώ το 2024). Στην πλειονότητά τους πρόκειται για περιπτώσεις που είτε κάποιος γιατρός συνταγογράφησε εξαιρετικά μεγάλες ποσότητες του φαρμάκου, είτε για περιπτώσεις που η αιτιολογία δεν δικαιολογούσε τη χορήγησή του.
Ο νέος έλεγχος ειδικοτήτων που συνταγογραφούν το Ozempic βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, με περιπτώσεις να παραπέμπονται σε επιτροπές ελέγχου συνταγογραφίας.
Η κυρία Καρποδίνη σημειώνει ότι ο νέος έλεγχος ειδικοτήτων που συνταγογραφούν το Ozempic βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, με περιπτώσεις να παραπέμπονται σε επιτροπές ελέγχου συνταγογραφίας. «Εχουμε αποστείλει σχετικό ερώτημα στο Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας αναφορικά με τις ειδικότητες που συνταγογραφούν, ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο κόσμος πως όχι μόνο γίνονται έλεγχοι, αλλά και πως οι παραβάτες εντοπίζονται» προσθέτει η κυρία Καρποδίνη.
Υπουργείο Υγείας: Θα καθοριστούν οι ειδικότητες ανά πρωτόκολλο
Οι αρμόδιες αρχές καλούνται να διασφαλίσουν ότι το Ozempic θα χρησιμοποιείται με τρόπο που να ωφελεί τους ασθενείς, χωρίς να επιβαρύνει αδικαιολόγητα το σύστημα υγείας ή να στερεί φάρμακα από αυτούς που τα χρειάζονται πραγματικά. Η αυστηροποίηση των ελέγχων στοχεύει στη διασφάλιση της ορθής χρήσης του φαρμάκου, αλλά εγείρει επίσης ανησυχίες για την πρόσβαση σε περιοχές όπου οι ιατρικές επιλογές είναι περιορισμένες.
Το θέμα θα συζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση της Επιτροπής Φαρμακευτικής Δαπάνης παρουσία όλων των αρμόδιων φορέων, εκπροσώπων ασθενών και του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών. – Αρης Αγγελής, γενικός γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού στο υπουργείο Υγείας
Ο κύριος Αρης Αγγελής, γενικός γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού στο υπουργείο Υγείας επιβεβαιώνει: «Μέσω των δεικτών παρακολούθησης έχουμε διαπιστώσει ότι υπάρχει συνταγογράφηση εκτός γνωστικού αντικειμένου. Εργαζόμαστε πάνω σε μια διεπιστημονική ομάδα που θα καθορίσει τις ειδικότητες ανά πρωτόκολλο. Προς το παρόν περιορισμός ειδικοτήτων υπάρχει σε πολύ λίγα πρωτόκολλα,όπως για παράδειγμα στα ρευματολογικά». Ωστόσο, όπως επισημαίνει, η εφαρμογή τέτοιων περιορισμών δεν είναι απλή υπόθεση, καθώς «ο όποιος περιορισμός είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει πρόβλημα στις νησιωτικές και απομακρυσμένες περιοχές όπου δεν υπάρχουν ιατροί πολλών ειδικοτήτων. Για παράδειγμα μπορεί να υπάρχει μόνο ένας ιατρός και αυτός χωρίς ειδικότητα ή με ειδικότητα π.χ. πνευμονολογίας. Σε κάθε περίπτωση, το θέμα θα συζητηθεί στην επόμενη συνεδρίαση της Επιτροπής Φαρμακευτικής Δαπάνης παρουσία όλων των αρμοδίων φορέων, εκπροσώπων ασθενών και του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών».
ΕΟΦ: Γκρίζα ζώνη η προμήθεια χωρίς ιατρική συνταγή
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αυτή η τάση μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμα προβλήματα, τόσο για το άτομο όσο και για το σύστημα υγείας. Παράλληλα, η λήψη του ως «μαγικής λύσης» για την απώλεια βάρους ενισχύει την κουλτούρα της υπερκατανάλωσης φαρμάκων. Από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΕΟΦ, καθηγητής Ευάγγελος Μανωλόπουλος, αναγνωρίζει ότι η περίπτωση του Ozempic είναι περίπλοκη. «Το συγκεκριμένο φάρμακο, παγκοσμίως, δεν έχει έγκριση για την παχυσαρκία, αν και η ίδια δραστική ουσία σε άλλο σκεύασμα και σε μεγαλύτερη δόση έχει. Οπότε οι γιατροί δεν μπορούν να το συνταγογραφήσουν για παχυσαρκία, καθώς είναι εγκεκριμένο μόνο ως αντιδιαβητικό. Ως αποτέλεσμα είναι σύνηθες να συνταγογραφείται κυρίως από καρδιολόγους και παθολόγους σε ασθενείς που έχουν μεν αυξημένο Δείκτη Μάζας Σώματος, όχι όμως διαβήτη», επισημαίνει.
Είτε το αγοράσει μόνος του είτε του το συνταγογραφήσει κάποιος μη σχετικός γιατρός, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: η χρήση ενός φαρμάκου χωρίς τη σωστή ιατρική παρακολούθηση μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του ασθενούς. – Ευάγγελος Μανωλόπουλος, πρόεδρος του ΕΟΦ
Η λύση, σύμφωνα με τον κύριο Μανωλόπουλο, είναι η αυστηροποίηση των πρωτοκόλλων στην οποία προσανατολίζονται οι αρμόδιοι φορείς. «Το πιο απλό είναι να απαιτούνται εξετάσεις του ασθενούς που να επιβεβαιώνουν τη διάγνωση διαβήτη, πριν από τη χορήγηση του φαρμάκου». Το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός πωλητών το προμηθεύονται χωρίς ιατρική συνταγή για τον κύριο Μανωλόπουλο αποτελεί μια επιπλέον γκρίζα ζώνη. «Αυτή τη στιγμή δεν θεωρείται παράνομο το να πάει κάποιος στο φαρμακείο χωρίς ιατρική συνταγή, να ζητήσει το Ozempic και ο φαρμακοποιός να του το δώσει. Aνήκει όμως σε μια γκρίζα ζώνη νομιμότητας. Είτε το αγοράσει μόνος του είτε του το συνταγογραφήσει κάποιος μη σχετικός γιατρός, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο: η χρήση ενός φαρμάκου χωρίς τη σωστή ιατρική παρακολούθηση μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του ασθενούς».
