Ηταν αδύνατη και μικροκαμωμένη. Προερχόταν από δύο εκ των παλαιότερων λευκών οικογενειών της Βιρτζίνια – μιλούσε με τον χαρακτηριστικό, συρτό τρόπο τού τότε αμερικανικού Νότου. Φορούσε πάντοτε φορέματα, σχεδόν ποτέ δεν έβγαζε τα λευκά γάντια της. Το 1978, η Ελοΐζ Πέιτζ έγινε η πρώτη γυναίκα σταθμάρχης της CIA. Πρώτος και μοναδικός σταθμός της; Η Αθήνα.
Γεννημένη το 1920, η Πέιτζ ξεκίνησε την καριέρα της ως γραμματέας του επικεφαλής στο Γραφείο των Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS), την αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών που σχηματίστηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μετεξελίχθηκε στη CIA. Από τότε ξεκίνησε να μαζεύει τα μυστικά των συναδέλφων της, πράγμα που τη βοήθησε να αποκτήσει δύναμη, σύμφωνα με το βιβλίο «Η Αδελφότητα: Η Μυστική Ιστορία των Γυναικών στη CIA» (The Sisterhood: The Secret History of Women at the CIA) της δημοσιογράφου και συγγραφέα Λίζα Μάντι, το οποίο κυκλοφόρησε τον προηγούμενο μήνα. Το προηγούμενο βιβλίο της αφορούσε τις περισσότερες από 10.000 γυναίκες που προσλήφθηκαν στον πόλεμο ως αποκρυπτογράφοι.
«Καθώς έκανα έρευνα για εκείνο το βιβλίο, έμαθα για μια παράλληλη ομάδα γυναικών που ήταν αφοσιωμένες στην ίδρυση της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών», λέει στην «Κ» η Λ. Μάντι. «Οταν τελείωσε ο πόλεμος, πολλές εξ αυτών των γυναικών αναμενόταν να επιστρέψουν στο σπίτι τους – να γίνουν νοικοκυρές», τονίζει. «Οι άντρες της υπηρεσίας, τότε, πάσχιζαν να κρατήσουν τις γυναίκες εκτός της κατασκοπείας πεδίου και μακριά από τις κορυφαίες θέσεις», συμπληρώνει.
«Σύμφωνα με αποχαρακτηρισμένα αρχεία, κορυφαίοι άντρες αξιωματούχοι έλεγαν πως οι γυναίκες δεν μπορούν να κατασκοπεύουν, ότι δεν ήταν ικανές να πάνε στο εξωτερικό και πως δεν θα τις έπαιρναν στα σοβαρά», σημειώνει. «Αλλά ίσχυε το αντίθετο. Οι γυναίκες ερευνούνταν πολύ πιο σπάνια, τους ήταν πιο εύκολο να ελίσσονται», δηλώνει. «Η Ελοΐζ Πέιτζ ήταν μια μικροκαμωμένη γυναίκα – ήταν πολύ εύκολο να μεταμφιεστεί», συμπληρώνει η κ. Μάντι.
Μετά το πόστο της ως γραμματέα στο OSS κατά τη διάρκεια του πολέμου, η Πέιτζ ήταν μία εκ των πρώτων υπαλλήλων της νεοσύστατης CIA κατά την ίδρυσή της το 1947. Δύο χρόνια νωρίτερα, είχε ταξιδέψει στις Βρυξέλλες όπου είχε βοηθήσει να ιδρυθεί ο πρώτος μεταπολεμικός σταθμός πληροφοριών των ΗΠΑ.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, έχοντας επιστρέψει στην Αμερική, η Πέιτζ είχε γίνει επικεφαλής του Επιστημονικού και Τεχνικού Υπηρεσιακού Προσωπικού, όπου, μέσω των επαφών της με την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα, είχε καταφέρει να συλλέξει πληροφορίες που αφορούσαν την επικείμενη εκτόξευση του δορυφόρου Σπούτνικ το 1957. Αλλά οι ανώτεροί της δεν την πίστευαν. Με έναν εξ αυτών στοιχημάτισε πως η εκτόξευση θα γινόταν. Το τίμημα για όποιον έχανε; Μια κάσα σαμπάνιες. «Επρεπε να δεις το γραφείο μου, είχε γεμίσει σαμπάνια», είχε πει αργότερα η Ελοΐζ Πέιτζ, σύμφωνα με τη Λ. Μάντι.
Σύμφωνα με τη συγγραφέα, η Πέιτζ πίστευε πως τη μετέθεσαν στο εξωτερικό για να φύγει από τα κεντρικά της CIA. Υστερα από μια γρήγορη εκπαίδευση στις εγκαταστάσεις της υπηρεσίας που είναι γνωστές ως «Η Φάρμα» –κατά τη διάρκεια της εξάσκησης στα όπλα, έπρεπε να την κρατούν από τους ώμους για να μη φύγει πίσω όταν πυροβολούσε–, στην Ελοΐζ Πέιτζ δόθηκαν δύο επιλογές: να γίνει σταθμάρχης στην Καμπέρα, την πρωτεύουσα της Αυστραλίας, ή στην Αθήνα.
«Νόμιζες πως θα τελείωνε ο κόσμος», σχολίασε για την ανάθεση των καθηκόντων του σταθμάρχη της υπηρεσίας σε μια γυναίκα η Εϊλίν Μάρτιν, που επίσης δούλευε στη CIA εκείνη την περίοδο. Για την Ελοΐζ Πέιτζ, η επιλογή του σταθμού ήταν μονόδρομος. «Θεωρούσε πως στην Αυστραλία θα ήταν βαρετά. Πίστευε πως η Ελλάδα είχε πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον και αποφάσισε να πάει εκεί για να τους δείξει τι μπορεί να κάνει», αναφέρει στην «Κ» η Λίζα Μάντι.
Τρία χρόνια νωρίτερα, ο τότε σταθμάρχης της CIA στην Αθήνα, Ρίτσαρντ Γουέλς, είχε δολοφονηθεί από την οργάνωση 17 Νοέμβρη. «Ηταν μια τραγική περίοδος για την Ελλάδα, και οι ανώτεροί της στα κεντρικά της υπηρεσίας θεωρούσαν πως θα αποτύχει», δήλωσε στη Λ. Μάντι ένας μυστικός πράκτορας της εποχής. «Μισούσε το ελαιόλαδο και το αρνί, προτιμούσε το σέρι και τα κοκτέιλ από τη ρετσίνα ή το ούζο», λέει η κ. Μάντι. «Παραδόξως, όμως, με τους Ελληνες τα πήγε καλά», τονίζει.
«Την αποκαλούσαν “θεία” και απολάμβαναν τον προσαρμοστικό, ευγενή τρόπο της. Η συμβατική θηλυπρέπειά της αποδείχτηκε πλεονέκτημα και όχι μειονέκτημα. Το υπόβαθρο από τις σχολές εκμάθησης καλών τρόπων και τη φιλοξενία της παλιάς Βιρτζίνια βοήθησε την Ελοΐζ Πέιτζ. Επιπλέον, είχε περάσει τη ζωή της μεταξύ ανδρών και ήξερε πώς να τους γοητεύει και να τους αφοπλίζει. Την έβλεπαν σαν κάποια που έπρεπε να καλομαθαίνουν και να φροντίζουν. “Εκαναν το ίδιο πράγμα που έκαναν και με εμένα”, είπε ο Μάικ Καλογερόπουλος (σ.σ.: Ελληνοαμερικάνος που δούλευε στον σταθμό της Αθήνας υπό την Πέιτζ), ο οποίος συνδιαλεγόταν με Ελληνες αξιωματούχους που σέβονταν τη θέση του και έβρισκαν τη νεότητά του αξιαγάπητη. “Ημουν 22. Με πήραν υπό την προστασία τους ως ‘το αγόρι’. Αντέδρασαν με τον ίδιο τρόπο απέναντι στην Πέιτζ. Τη συμπαθούσαν γιατί ήταν πολύ καλή μαζί τους. Στην Αθήνα ήταν τρομερά γενναιόδωρη, πίναμε απεριτίφ κάθε Παρασκευή, στο γραφείο”», γράφει σε απόσπασμα του τελευταίου βιβλίου της η Λίζα Μάντι.
Παρ’ όλα αυτά, περιγράφει ορισμένες συμπεριφορές της ως «σκανδαλώδεις». Παραδείγματος χάριν, ο τότε Αμερικανός πρέσβης είχε μείνει άναυδος από τη συμπεριφορά της απέναντι στην αφροαμερικανική οικογένεια που φρόντιζε το σπίτι στο οποίο έμενε η Πέιτζ, καθώς ζητούσε από ένα μικρό παιδί της οικογένειας να χαιρετίζει κάθε άνθρωπο που έμπαινε στο σπίτι. Ομως δεν την ένοιαζε που πολλοί δεν συμφωνούσαν με τη συμπεριφορά της. Αντιστοίχως, αγνοούσε και οδηγίες από τα κεντρικά αν διαφωνούσε μαζί τους, δηλώνει η κ. Μάντι.
Το μεγαλύτερο μειονέκτημά της, όμως, επαγγελματικά αποδείχθηκε το βαθύτατο αντικομμουνιστικό της αίσθημα, που δεν της επέτρεψε να προβλέψει τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 1981. «Θεωρούσε πως θα κέρδιζαν τις εκλογές οι συντηρητικοί (σ.σ.: η Νέα Δημοκρατία). Οι πηγές της δεν ήταν αρκετά καλές επειδή δεν ήθελε να αποδεχτεί τι συνέβαινε», αναφέρει στην «Κ» η Λίζα Μάντι. Δεν άφηνε τους αξιωματούχους του σταθμού να κάνουν αναφορές γι’ αυτό και η σιγή ιχθύος από τον σταθμό της Αθήνας ισοδυναμούσε με αποτυχία πληροφοριών. Το βράδυ των εκλογών, σύμφωνα με την κ. Μάντι, η Ελοΐζ Πέιτζ σέρβιρε τηγανητό κοτόπουλο σε πορσελάνινη πιατέλα Wedgwood, κρέμασε πανό και ανακήρυξε νίκη. «Είχε τσατιστεί τόσο πολύ», λέει στο βιβλίο για το αποτέλεσμα των εκλογών ο κ. Καλογερόπουλος.
Παρότι η Πέιτζ έσπασε το γυάλινο ταβάνι για τις γυναίκες στην υπηρεσία, δεν υποστήριζε το φύλο της, τονίζει η Λίζα Μάντι. Οπως σημειώνει, στις άλλες γυναίκες δεν ήταν συμπαθής. «Αναγνώριζε πως η πηγή δύναμης στη CIA ήταν οι άντρες και θεωρούσε ότι θα αποκτούσε κακή φήμη και πως θα ήταν αρνητικό για την καριέρα της αν φαινόταν πως “συνωμοτούσε” μαζί τους», λέει στην «Κ». Η φήμη της ήταν μιας γυναίκας που εξωτερικά φαινόταν ήπια, αλλά στην πραγματικότητα ήταν σκληρή σαν ατσάλι – γι’ αυτό στη CIA την αποκαλούσαν «Σιδηρά Πεταλούδα», σύμφωνα με την ιστοσελίδα της υπηρεσίας.
Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της φήμης της ήταν ο τρόπος που χειρίστηκε ένα σχέδιο για την απομάκρυνσή της από επικεφαλής του σταθμού της Αθήνας. Ενώ την κάλεσαν στο Λάνγκλεϊ, στα κεντρικά της υπηρεσίας στη Βιρτζίνια, κατά την απουσία της ένας απεσταλμένος της CIA ταξίδεψε στην Αθήνα. Μίλησε με τους υπαλλήλους του σταθμού, τους ενημέρωσε πως θα γινόταν επικεφαλής στη θέση της και επιζήτησε την κριτική τους για τη δουλειά της Πέιτζ. Οταν εκείνη επέστρεψε από τις ΗΠΑ, χώρισε το προσωπικό σε δύο ομάδες – στη μία ήταν όσοι την πρόδωσαν, στην άλλη όλοι οι υπόλοιποι. Στους πρώτους, επανέλαβε ακριβώς ό,τι είχαν πει στον απεσταλμένο του Λάνγκλεϊ.
«Ηταν πολύ σκληρή, πολυμήχανη, με καλές επαφές. Ανακάλυψε τι είχε συμβεί και το φρόντισε – απέλυσε δύο από τους άντρες που την είχαν προδώσει», δηλώνει στην «Κ» η κ. Μάντι.
Μετά την αποστολή της στην Αθήνα, επέστρεψε στις ΗΠΑ και, μεταξύ άλλων θέσεων, έγινε η πρώτη γυναίκα υποδιευθύντρια του προσωπικού της κοινότητας πληροφοριών, πριν από τη συνταξιοδότηση στα 67 της, το 1987, σύμφωνα με τη CIA. Στη συνέχεια και για πολλά χρόνια ήταν επικεφαλής της εθελοντικής ομάδας που φρόντιζε το ιερό στην Επισκοπική Εκκλησία του Ιησού Χριστού, μια από τις παλαιότερες εκκλησίες στο Τζόρτζταουν. Τα μέλη της ομάδας, όμως, παραιτούνταν το ένα μετά το άλλο για να ξεφύγουν από την Ελοΐζ Πέιτζ, η οποία, όπως τονίζει η κ. Μάντι, κατέκρινε τη συμπεριφορά τους, και ιδίως τις γυναίκες που φορούσαν παντελόνι στις κυριακάτικες λειτουργίες. Ευαισθησία έδειχνε στα σκυλιά της, και, όταν ένα από αυτά πέθανε, φρόντισε να θαφτεί σε κανονικό τάφο στο σπίτι της κάνοντας κηδεία για τη μνήμη του.
Μιλώντας μετά τον θάνατό της τον Οκτώβριο του 2002, ο τότε διευθυντής της CIA, Τζορτζ Τένετ, τόνισε πως από τις πρώτες ημέρες της στην υπηρεσία «η Ελοΐζ Πέιτζ αποτέλεσε πηγή έμπνευσης». «Αυτό», δήλωσε, «θα είναι για πάντα».
