Είναι οι λίγοι που επιλέγουν την αντίθετη πορεία: αντί να φύγουν στο εξωτερικό ακολουθώντας την κυρίαρχη τάση που παρατηρείται σε γιατρούς και νοσηλευτές, αυτοί επιστρέφουν.
Η «Κ» μίλησε με τρεις γιατρούς που άφησαν την καριέρα τους σε Ευρώπη και Αμερική και αποφάσισαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα. Σε όλες τις περιπτώσεις το κυρίαρχο κίνητρο πίσω από την απόφασή τους ήταν προσωπικές συνθήκες, και όχι το ίδιο το σύστημα υγείας της χώρας.
«Θυμάμαι ακόμα την πρώτη ασθενή που ρώτησε “τι οφείλω;”. Ηταν ένα μικρό σοκ»
Ο Χρήστος Κούκος, ορθοπεδικός, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη το καλοκαίρι του 2023 ύστερα από μια επιτυχημένη καριέρα στη Γερμανία, όπου πολύ γρήγορα κατάφερε να ανελιχθεί επαγγελματικά. Ξεκινώντας για να κάνει την ειδικότητά του και να εκπαιδευτεί, ο κ. Κούκος με εξειδίκευση στην ορθοπεδική και συγκεκριμένα στις εγχειρήσεις στον αγκώνα, έφτασε να γίνει διευθυντής του τμήματος εξειδικευμένων αθλητικών κακώσεων στο νοσοκομείο St. Josef στο Βούπερταλ της Γερμανίας. Υστερα από περίπου 15 χρόνια, πήρε τη μεγάλη απόφαση της επιστροφής. «Οι λόγοι ήταν προσωπικοί. Είχαμε μόλις αποκτήσει το δεύτερο παιδί μας και αντιμετωπίζαμε κάποιες δυσκολίες. Η σύζυγός μου τότε μου είπε πως ήθελε να είναι κοντά στην οικογένειά της στην Ελλάδα, και το σεβάστηκα». Τα συναισθήματά του για αρκετό καιρό ήταν ανάμεικτα καθώς, όπως υπογράμμισε, στο εξωτερικό είχε αποκτήσει μια πολύ καλή θέση που του εξασφάλιζε σιγουριά, ένα επίπεδο ζωής αλλά και τη δυνατότητα συνεχούς εκπαίδευσης και ανέλιξης. «Εδώ κλήθηκα να ξεκινήσω ουσιαστικά από την αρχή, και μάλιστα για πρώτη φορά να βγω στον ιδιωτικό τομέα».
Το πιο δύσκολο για τον γιατρό ήταν πως έπρεπε, όπως είπε, για πρώτη φορά να συζητήσει με έναν ασθενή για το κόστος μιας εγχείρησης ή να προσπαθήσει να βρει οικονομικές λύσεις ώστε κάποιος να κάνει ό,τι χρειαστεί ώστε να βελτιωθεί η υγεία του. «Θυμάμαι ακόμα την πρώτη ασθενή που ρώτησε “τι οφείλω;”. Ηταν ένα μικρό σοκ. Στη Γερμανία, στο νοσοκομειακό σύστημα, ο γιατρός δεν ασχολείται ποτέ με το οικονομικό, ούτε το συζητάει με τον ασθενή. Επιλέγει ανεξαρτήτως κόστους τη βέλτιστη λύση, και έπειτα η ασφάλεια καλύπτει τα ιατρικά έξοδα». Ο κ. Κούκος δεν έχει κόψει τους δεσμούς του με τη Γερμανία την οποία επισκέπτεται κάθε εβδομάδα ώστε να κάνει ραντεβού και με τους ασθενείς του εκεί. Παραδέχεται ωστόσο πως η ποιότητα ζωής που απολαμβάνει πλέον στην Ελλάδα δεν συγκρίνεται με αυτή στη δυτικοευρωπαϊκή χώρα.
«Δεν έχει νόημα να σκεφτόμαστε τι χάσαμε, έχει νόημα να σκεφτόμαστε γιατί φύγαμε»
Ο Βαγγέλης Παπαδήμας είχε ζήσει σχεδόν τη μισή του ζωή μεταξύ Αμερικής και Σιγκαπούρης όταν αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα να επιστρέψει στην πατρίδα του. «Θεώρησα ότι είχα κλείσει τον κύκλο μου και πήρα αυτά που χρειαζόμουν επαγγελματικά. Πάντα όμως μου έλειπε η χώρα. Αισθανόμουν ξένος και αφού αυτό το συναίσθημα δεν είχε περάσει ύστερα από τόσα χρόνια, ήξερα πως θα ένιωθα έτσι και στο μέλλον». Αυτό και έκανε το 2022, μετά την πανδημία του κορωνοϊού, που όπως είπε επιτάχυνε τη διαδικασία της επιστροφής βοηθώντας τον να ξεκαθαρίσει μέσα του τις προτεραιότητες. Ο κ. Παπαδήμας έφυγε απευθείας στα 17 του χρόνια για σπουδές ιατρικής στην Αμερική και έπειτα επέλεξε τη Σιγκαπούρη ώστε να κάνει την ειδικότητα της καρδιοχειρουργικής και να μαθητεύσει δίπλα σε έναν κορυφαίο Ελληνα διευθυντή καρδιοχειρουργό. «Αυτός μου έμαθε να είμαι ανεξάρτητος καρδιοχειρουργός. Είχα την τύχη να τον έχω μέντορα και πατρική φιγούρα». Τελειώνοντας την ειδικότητα, απέρριψε την πρόταση που του έγινε να εργαστεί στο νοσοκομείο και επέστρεψε, επιλέγοντας τον ιδιωτικό τομέα για να απασχοληθεί και πλέον ανήκει στο δυναμικό ιδιωτικού νοσοκομείου στην Αθήνα.
Οι δυσκολίες της επιστροφής ήταν αρκετές καθώς ύστερα από τόσα χρόνια απουσίας όλα του ήταν άγνωστα και στην Ελλάδα. «Δεν είχα δουλέψει εδώ, δεν ήξερα πώς λειτουργούν οι άνθρωποι εδώ ακόμα και στον κλάδο μου. Τις προοπτικές δεν τις σκεφτόμουν. Ηξερα τι θέλω σε προσωπικό επίπεδο και η μόνη χώρα που θα ήθελα να το βρω αυτό ήταν η Ελλάδα». Μια από τις μεγαλύτερες διάφορες που συνάντησε σε σχέση με το σύστημα στη Σιγκαπούρη είναι πως στην Ελλάδα είθισται οι καρδιοχειρουργοί να χειρουργούν και μάλιστα ανεξάρτητα σε μεγαλύτερη ηλικία. Αυτό δεν συμβαίνει στο εξωτερικό. «Στην Ελλάδα είμαι ο νεότερος καρδιοχειρουργός». Παρότι οι απολαβές μεταξύ των δύο χωρών διαφέρουν σημαντικά για το επάγγελμα του γιατρού, είναι ικανοποιημένος από το εργασιακό του περιβάλλον και τον τρόπο που επενδύει στον ίδιο. Μέχρι τώρα έχει δικαιωθεί από την απόφασή του και ολοκληρώνοντας δύο χρόνια εργασίας στη χώρα μας βλέπει, όπως είπε, φως στο τέλος του δρόμου. «Δεν έχει νόημα να σκεφτόμαστε τι χάσαμε, έχει νόημα να σκεφτόμαστε γιατί φύγαμε. Αυτό δεν αλλάζει το ότι δεν είχα ή δεν έχω ακόμα στην Ελλάδα αυτό που είχα εκεί».
«Δεν είχαμε στιλό και μολύβι, όπως εδώ. Ομως, δεν είχα ζωή»
Για τον Χάρη Καπόγιαννη, παιδίατρο – παιδονεφρολόγο, η απόφαση της επιστροφής ήρθε πολύ γρηγορότερα. Μετά την ειδικότητα που έκανε για 12 μήνες στο Λονδίνο γνώριζε πως ήθελε να επιστρέψει. Η βασική αιτία ήταν η ποιότητα ζωής που σε καμία περίπτωση δεν μπορούσε να συγκριθεί με αυτή στη βρετανική πρωτεύουσα. «Πήγα για να εκπαιδευτώ, να αποκτήσω καινούργιες εμπειρίες και να δω πώς εργάζονται». Εχοντας δουλέψει πρώτα στο Νοσοκομείο Παίδων Αγίας Σοφίας στην Αθήνα, μπόρεσε εύκολα να διακρίνει τα πλεονεκτήματα του συστήματος στο εξωτερικό: αξιολόγηση, προετοιμασία, οργάνωση. «Υπήρχε φοβερό ηλεκτρονικό σύστημα καταγραφής όλων των περιστατικών. Δεν είχαμε στιλό και μολύβι, όπως εδώ. Ηταν όλοι οι φάκελοι ηλεκτρονικοί, και μπορούσα να δω το ιστορικό ενός περιστατικού που είχε έρθει πριν από 12 χρόνια μέσα σε δευτερόλεπτα. Εδώ είναι όλα ακόμα σε χαρτί. Είμαστε πίσω στο κομμάτι αυτό».
Τα αρνητικά ωστόσο ήταν ο τρόπος ζωής. «Δούλευα, γύριζα σπίτι 8.30 το βράδυ και μετά μελετούσα τα περιστατικά που θα αντιμετώπιζα την επόμενη ημέρα. Δεν είχα ζωή. Μου έκαναν πρόταση να παραμείνω αλλά ήθελα να γυρίσω και να ξεκινήσω εδώ τον κύκλο εργασίας μου». Αυτό και έκανε. Ωστόσο, όπως και οι άλλοι δύο συνάδελφοί του, ο κ. Καπόγιαννης βρήκε επιστρέφοντας εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Μιλώντας και με άλλους συνομηλίκους συναδέλφους του, βλέπει να υπάρχει μια δειλή τάση επιστροφής, με κυρίαρχο κριτήριο πάντα τους προσωπικούς λόγους.
Οι γιατροί που επιστρέφουν αποτελούν μέχρι σήμερα την εξαίρεση
Αδελφή του παιδονεφρολόγου, η Ειρήνη Καπόγιαννη είναι η επικεφαλής της πρωτοβουλίας «Back to Greece», που έχει αναλάβει να δικτυώσει και να υποστηρίξει τους νέους επαγγελματίες και επιστήμονες που έχουν επιστρέψει στην Ελλάδα από το εξωτερικό και να ενημερώσει όσους ακόμα το εξετάζουν ως πιθανό σενάριο. Κάποιοι εξ αυτών, όπως και ο αδελφός της, είναι γιατροί. Οπως δήλωσε στην «Κ», η πρωτοβουλία που ξεκίνησε έχει μεγάλη απήχηση και τα μέλη από 3.500 αυξήθηκαν σε μια εβδομάδα στα 5.000.
Πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, ο Αθανάσιος Εξαδάκτυλος παραμένει ακόμα συγκρατημένος. Οπως ανέφερε, οι γιατροί που επιστρέφουν αποτελούν μέχρι σήμερα την εξαίρεση καθώς το σύστημα δεν έχει επιτύχει να γίνει ακόμα ελκυστικό προσφέροντας υψηλότερους μισθούς ή καλύτερα ωράρια. Ετσι, οι γιατροί που κάνουν καριέρα δυσκολεύονται να αφήσουν τα πλεονεκτήματα του εξωτερικού: αξιοκρατία, υψηλοί μισθοί, ευκαιρίας συνεχούς εκπαίδευσης και εξειδίκευσης.
