Στον αστερισμό των θρύλων
Τα δάκρυα είχαν στεγνώσει, κι είχε έρθει η ώρα να συνοδεύσουν τον
«πατέρα του έθνους» στο ταξίδι του προς την αιωνιότητα, τιμώντας
την κληρονομιά του, που «θα αντηχεί στους αιώνες», όπως δήλωσε ο
Μπαράκ Ομπάμα.
Η τελευταία μάχη του Νέλσον Μαντέλα
Κάτι παράξενο συνέβαινε στη Νότια Αφρική, την Παρασκευή το
απόγευμα, την ώρα που ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Αμερικής
ταξίδευε για την Πραιτώρια, μη γνωρίζοντας αν θα προλάβαινε ζωντανό
τον ηγέτη-σύμβολο του αγώνα εναντίον του ρατσιστικού καθεστώτος του
απαρτχάιντ. Έξω από το νοσοκομείο, όπου έδινε την τελευταία, άνιση
μάχη της μυθιστορηματικής του ζωής ο 94χρονος Νέλσον Μαντέλα, το
συγκεντρωμένο πλήθος τραγουδούσε και χόρευε, σαν να ’τανε γιορτή.
Τα τελευταία χρόνια, είχαν πολλές ευκαιρίες να συμβιβαστούν με το
αναπόδραστο: όλοι ήξεραν ότι ο «Μαντίμπα», όπως τον φωνάζουν στη
φυλή του κι όπως τον ξέρουν όλοι οι Νοτιοαφρικανοί, βρισκόταν
μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Τα δάκρυα είχαν στεγνώσει, κι είχε
έρθει η ώρα να συνοδεύσουν τον «πατέρα του έθνους» στο ταξίδι του
προς την αιωνιότητα, τιμώντας την κληρονομιά του, που «θα αντηχεί
στους αιώνες», όπως δήλωσε ο Μπαράκ Ομπάμα.
Γόνος «βασιλικής» οικογένειας μιας φυλής μαύρων, υπό την εξουσία
των λευκών ρατσιστών, ο Μαντέλα διαμόρφωσε γρήγορα μια
προσωπικότητα που συνδύαζε την αυτοπεποίθηση με την εξεγερτική
διάθεση. Η «αντάρτικη» φύση του τον οδήγησε να εγκαταλείψει τους
δικούς του και να φύγει για το Γιοχάνεσμπουργκ για να αποφύγει έναν
γάμο που του κανόνιζαν, παρά τη θέλησή του. Θα παντρευόταν όχι μία,
αλλά τρεις φορές -την τελευταία σε ηλικία 80 ετών- για να αποκτήσει
έξι παιδιά, 17 εγγόνια και πολλά δισέγγονα. Φοιτητής της Νομικής,
γνώρισε τις ταπεινώσεις του απαρτχάιντ, αλλά και ήρθε σε επαφή με
λευκούς και μαύρους ακτιβιστές, που άνοιξαν τους ορίζοντές του στα
ριζοσπαστικά ρεύματα της εποχής του.
Πολυτάλαντος
Πολυτάλαντο άτομο, μπορούσε το πρωί να προπονείται στο μποξ, ως
ερασιτέχνης αθλητής βαρέων βαρών, το μεσημέρι να παρακολουθεί
μαθήματα, το απόγευμα να συνεδριάζει με τους συντρόφους του και το
βράδυ να δίνει θεατρική παράσταση. Πολύ γρήγορα, όμως, τον κέρδισε
ολοκληρωτικά η πολιτική. Μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου
(ANC) από το 1943, υπήρξε εκ των ιδρυτών της οργάνωσης νεολαίας του
και γρήγορα έγινε μέλος της ιστορικής ηγεσίας του κινήματος το
οποίο, μισό αιώνα αργότερα, θα γκρέμιζε το απαρτχάιντ. Οι
περιπέτειές του με το κράτος των λευκών αρχίζουν το 1952, όταν τον
συλλαμβάνουν βάσει του «Νόμου Δίωξης του Κομμουνισμού» και
κορυφώνονται το 1964, όταν καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη για
«εσχάτη προδοσία». Θα περάσει συνολικά 27 χρόνια στη φυλακή, εκ των
οποίων τα 18 στη διαβόητη «νήσο Ρόμπεν», όπου θα υποστεί μύριες
όσες κακουχίες από τους δεσμώτες του, οι οποίες δεν στάθηκαν,
ωστόσο, ικανές να τον λυγίσουν.
Ο Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος συνάντησε, σαν νέος γερουσιαστής των
Δημοκρατικών, τον Μαντέλα, το 2005, αναγνώρισε ότι ο Νοτιοαφρικανός
ηγέτης επηρέασε όσο λίγοι την ηθική και πολιτική του διαμόρφωση.
Ισως. Οι New York Times έγραψαν ότι, πέρα από την αφρικανική
καταγωγή του, ο Αμερικανός ηγέτης μοιραζόταν με τον Μαντέλα το ίδιο
«μέταλλο», του ψυχρού πραγματισμού που ξεχωρίζει τον πολιτικό ηγέτη
από τον ονειροπόλο προφήτη. Ηταν αυτός ο πραγματισμός που ώθησε τον
Μαντέλα, μετά την απελευθέρωσή του, να κηρύξει την εθνική
συμφιλίωση, κλείνοντας τον δρόμο στην αντεκδίκηση και τον εμφύλιο
πόλεμο. Ο ίδιος πραγματισμός οδήγησε τον Μαντέλα, μετά τις εκλογές
του 1994, που τον ανέδειξαν πρώτο μαύρο πρόεδρο της Νότιας Αφρικής,
να δρομολογήσει τη μετάβαση σε μια δημοκρατία, όπου η πολιτική
εξουσία θα περνούσε στην πλειοψηφία των μαύρων, αλλά η οικονομική
θα παρέμενε στη μειοψηφία των λευκών.
Υπάρχει, όμως, και ο άλλος Μαντέλα, εκείνος που είχε χαρακτηριστεί
«τρομοκράτης» από τη Μάργκαρετ Θάτσερ και άλλους συντηρητικούς
πολιτικούς της Δύσης. Ενας Μαντέλα που έκλινε λιγότερο προς τον
Γκάντι και περισσότερο προς τον Μαρξ και τον Γκεβάρα, συνοδοιπόρος
-αν και ουδέποτε μέλος- του Κ.Κ. Νότιας Αφρικής και ιδρυτής της
ένοπλης οργάνωσης «Δόρυ του Εθνους», που οργάνωνε σαμποτάζ και
επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα τη δεκαετία του ’60. Ο Μαντέλα που
και μετά την εκλογή του στο αξίωμα του προέδρου δεν δίστασε να
καταγγείλει, με βαριά «αντιμπεριαλιστική» ρητορεία, τους πολέμους
του ΝΑΤΟ εναντίον της Γιουγκοσλαβίας και της Αμερικής εναντίον του
Ιράκ.
Παρά τα επιτεύγματά του μετά την πτώση του απαρτχάιντ, το ANC είχε
κι αυτό τις γκρίζες σελίδες του – ανικανότητα να αντιμετωπίσει την
πανδημία του έιτζ, από την οποία κι ο ίδιος ο Μαντέλα έχασε τον
μοναδικό επιζώντα γιο του, υψηλή εγκληματικότητα, τρομερές
ανισότητες και εκτεταμένη διαφθορά στις γραμμές του ίδιου του ANC.
Ωστόσο, εχθροί και φίλοι αναγνωρίζουν στον «Μαντίμπα», με την
ταπεινή ζωή και τον παροιμιώδη αυτοσαρκασμό, ότι η εξουσία
αποδείχθηκε εξίσου ανίκανη να τον φθείρει με την απομόνωση της
φυλακής. Το πολιτικό του έργο θα κριθεί από την Ιστορία, αλλά το
ηθικό του ανάστημα τον έχει ήδη τοποθετήσει στον αστερισμό των
ανοξείδωτων θρύλων.
www.kathimerini.gr
