Ταξιδιώτης, φωτογράφος, μαραθωνοδρόμος, θεωρητικός, μεταφραστής. Πάνω από όλα, ο Χρήστος Χρυσόπουλος είναι συγγραφέας και αυτή η ιδιότητά του καθορίζει τις υπόλοιπες: Στην έκθεση «Μy mother’s silence», που εγκαινιάστηκε προχθές στην Αμφισσα στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού εγχειρήματος «The Symptom Projects», χρησιμοποιεί τις εικόνες ως όχημα για να αφηγηθεί μικρές ιστορίες για την οικογένεια, τη μνήμη, τη μοναξιά. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ινδία, το 2012, δεν έγραψε ούτε μία λέξη, όμως τα βιώματα και οι σκέψεις του καταγράφονταν σε έναν άυλο σκληρό δίσκο και κατέληξαν στις σελίδες του βιβλίου «Το σώμα του Τιρθανκάρα» (προσεχώς από τις εκδόσεις Νεφέλη). Στο θεωρητικό βιβλίο του, που θα κυκλοφορήσει το 2015 με τίτλο «Ο δανεισμένος λόγος» -συνέχεια μιας σειράς δοκιμίων, τα οποία δημοσιεύτηκαν στη Νέα Εστία- διερευνά τι είναι αυτό που καθιστά ένα λογοτεχνικό έργο διαχρονικό. Ως εισηγητής στο νέο πρόγραμμα δημιουργικής γραφής, που πραγματοποιείται από τον Οκώβριο έως τον Μάιο σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό δίκτυο «Kolleg», θα ενθαρρύνει τους επίδοξους συγγραφείς αφενός να ανακαλύψουν τη δική τους οπτική γωνία και αφετέρου την ικανότητα να περιεργάζονται τον εαυτό τους ως εξωτερικοί παρατηρητές. Στη δική του περίπτωση, η συγκεκριμένη «δεξιότητα» μοιάζει να υπάρχει ως έμφυτη τάση, και ίσως δε συμβάλλει τόσο στη διατήρηση της εσωτερικής γαλήνης, αλλά είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δημιουργικής διαδικασίας.
«Η γραφή δεν διδάσκεται, αλλά οι συγγραφείς καθοδηγούνται», υπογραμμίζει ο συγγραφέας, δανειζόμενος μία φράση από το εργαστήρι δημιουργικής γραφής του πανεπιστημίου της Iowa, το οποίο επισκέφθηκε το 2007. Το ετήσιο πρόγραμμα, που θα ξεκινήσει στις 15 Οκτωβρίου στον χώρο των εκδόσεων Νεφέλη, στην οδό Ασκληπιού, επικεντρώνεται στη μετάβαση από τη σύντομη φόρμα στο εκτεταμένο έργο, χωρίς όμως να περιορίζεται σε ένα είδος ή ύφος γραφής. Κάτι πολύ παραπάνω από ένα σύντομο εργαστήρι γραφής, απαρτίζεται από τρεις κύκλους εβδομαδιαίων μαθημάτων και αποτελεί, σύμφωνα με τον κ. Χρυσόπουλο, την πιο ολοκληρωμένη προσπάθεια που έχει γίνει μέχρι στιγμής στην Ελλάδα. Οι συμμετέχοντες, οι οποίοι θα επιλεχθούν με βάση δείγματα γραφής τους, θα γνωρίζουν από την πρώτη στιγμή πως κανένας δεν μπορεί να τους μετατρέψει σε συγγραφείς. Θα μάθουν, ωστόσο, να αξιοποιούν αυτό που ο Χρήστος Χρυσόπουλος ονομάζει «εργαλειοθήκη της λογοτεχνίας», με απώτερο στόχο να διαμορφώσουν τον προσωπικό τους τρόπο γραφής. «Η θεωρία δεν κάνει λογοτεχνία. Το αντίστροφο συμβαίνει».
Μολονότι μέχρι σήμερα, έχει ολοκληρώσει έξι μυθιστορήματα και πολυάριθμα διηγήματα, μεταξύ των οποίων και το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών «Η λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον», η πρώτη φορά που ο κ. Χρυσόπουλος εμφανίζεται «δημόσια» ως παρατηρητής του εαυτού του είναι στο «Σώμα του Τιρθανκάρα»: Γράφοντας σε πρώτο ενικό, εξιστορεί το χρονικό ενός ταξιδιού σε μία «ξένη» χώρα, η οποία σταδιακά γίνεται πιο οικεία. «Τα δύο περιηγητικά βιβλία απλώς μου προέκυψαν, σχεδόν αυθόρμητα», παραδέχεται ο συγγραφέας, αναφερόμενος στο «Τιρθανκάρα» και στο «Ο φακός στο στόμα», οδοιπορικό στη σύγχρονη Αθήνα.
Το περπάτημα τον βοήθησε να δει το οικείο περιβάλλον της πόλης, όπου μεγάλωσε, μέσα από τα μάτια ενός ξένου επισκέπτη. Στο καινούργιο βιβλίο, ακολούθησε την αντίστροφη πορεία, προσπαθώντας να κατανοήσει το ανοίκειο μέσα από το ήδη γνωστό και επινοώντας ταυτόχρονα μία νέα εκδοχή του εαυτού του. «Το ταξίδι στην Ινδία έγινε χωρίς προγραμματισμό. Ηταν αποτέλεσμα μιας αναγκαιότητας εξόδου από μία έκφανση της καθημερινότητας, αλλά και της ταυτότητάς μου», διευκρινίζει. «Δεν πήγα με σκοπό να γράψω, δεν πήρα καν φωτογραφική μηχανή μαζί μου». Κατέγραφε, όμως, νοητά τους διαλόγους με τα πρόσωπα, που συνάντησε στη διαδρομή. Και επειδή η ανθρώπινη μνήμη δεν απέχει πολύ από τη μυθοπλασία, το βιβλίο ουσιαστικά «είναι μυθιστόρημα», υποστηρίζει.
Η μνήμη
Η έννοια της μνήμης λειτουργεί συχνά ως αφορμή για στοχασμό στο «Σώμα του Τιρθανκάρα»: «Πρώτα ξεθωριάζουν τα χρώματα. Οι εικόνες της μνήμης γίνονται σχεδόν καθολικά λευκές. Καίγονται, όπως οι φωτογραφίες στον σκοτεινό θάλαμο. Ακολουθούν οι υπόλοιπες αισθητηριακές αναμνήσεις: πώς μύριζε ο αέρας· πώς ήταν το φως και ο θόρυβος του δρόμου· αν το έδαφος κάτω από τα πόδια σου υποχωρούσε, όντας υγρό από τη βροχή, ή αν είχε προλάβει να στεγνώσει και τριβόταν σε σκόνη, καθώς έσερνες κουρασμένος τα σανδάλια σου. Κι έτσι, μέρα με τη μέρα, το ταξίδι αποσαρκώνεται. Ο τόπος γίνεται βαθμιαίως λίγο και πιο ξένος. Ξένος και πάλι. Σαν ο χρόνος να του επιστρέφει μια ιδιότητα που εσύ, ο ταξιδιώτης, είχες μάταια επιχειρήσει να του αφαιρέσεις».
Οι ολοζώντανες εικόνες του βιβλίου αποτυπώνονται στο μυαλό του αναγνώστη, δημιουργώντας την εντύπωση πως οι μνήμες είναι δικές του – πως ταξίδεψε στριμωγμένος κι ο ίδιος ανάμεσα σε αμέτρητους επιβάτες στα βαγόνια της τρίτης θέσης, ότι περπάτησε ξυπόλυτος στο ναό Κάαλ Μπαϊράβ, πως περιεργάστηκε με θαυμασμό τα γυμνά σώματα των θεών στο Εθνικό Μουσείο της Ινδίας και γεύτηκε τον χαλβά, που έβαλε στη χούφτα του ο ηλικιωμένος σιχ στο Τσάντνι Τσοκ, τρομοκρατημένος από το ενδεχόμενο να αρρωστήσει αλλά και πολύ περίεργος για να αρνηθεί την προσφορά.
Αποκάλυψη σε είκοσι υποβλητικές φωτογραφίες
Στο «My mother’s silence», o Xρήστος Χρυσόπουλος επιστρέφει σε ένα πιο «ασφαλές» περιβάλλον, διατηρώντας πάντα την ικανότητα να βλέπει το οικείο ως άγνωστο και την ενασχόλησή του με το ζήτημα της μνήμης. «Η έκθεση ήταν και αυτή μία επιστροφή και μία έξοδος από τη δική μου προσωπική ιστορία» αναγνωρίζει ο συγγραφέας. Οι 20 υποβλητικές φωτογραφίες της έκθεσης τραβήχτηκαν τυχαία ένα απόγευμα στο πατρικό του σπίτι στη Νέα Σμύρνη. «Εχω πάντα μαζί μου τη φωτογραφική μου μηχανή. Εκείνο το απόγευμα η μητέρα μου έλειπε» αναφέρει στο συνοδευτικό κείμενο. «Η πρώτη φωτογραφία προέκυψε αυθόρμητα και μετά ήταν σαν να μου επιβλήθηκε ένας ρυθμός. Να κοιτάς και να φωτογραφίζεις. Να κάνεις μερικά βήματα. Να κοιτάς και να φωτογραφίζεις». Οι αριθμοί, που κυριαρχούν στις 20 εικόνες είναι το ένα και το τρία. Τρία μαξιλάρια στον καναπέ, όσα ήταν κάποτε τα μέλη τής σήμερα διασπασμένης οικογένειας. Ενα φλιτζάνι και ένα κουτάλι δίπλα στον νεροχύτη, τεκμήρια μιας μοναχικής ζωής. Η έκθεση αποτελεί τη δεύτερη ενότητα του προγράμματος «Look Twenty» και, όπως το πρώτο μέρος με τίτλο «Hotel Rooms», έχει ως κύριο στόχο της τη διερεύνηση των ποικίλων μορφών που μπορεί να πάρει η αφήγηση.
Το νέο βιβλίο του Χρήστου Χρυσόπουλου «Το Σώμα του Τιρθανκάρα» θα κυκλοφορήσει την επόμενη εβδομάδα από τις εκδόσεις Νεφέλη. Ο «Φακός στο στόμα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις και το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών μυθιστόρημα «Η λονδρέζικη μέρα της Λώρας Τζάκσον» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Η φωτογραφική έκθεση «My mother’s silence» φιλοξενείται στην Οικία Δελμούζου, στην Αμφισσα, μέχρι τις 12 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο του καλλιτεχνικού εγχειρήματος «The Symptom Projects» (www.thesymptomprojects.gr), ενώ αναμένεται να μεταφερθεί και στην Αθήνα μέσα στο 2015.
Το ολοκληρωμένο εργαστήριο δημιουργικής γραφής με έμφαση στη μετάβαση από τη σύντομη φόρμα στο εκτεταμένο έργο και εισηγητή τον Χρήστο Χρυσόπουλο θα πραγματοποιηθεί από τις 15 Οκτωβρίου έως τον Μάιο του 2015 στα γραφεία των εκδόσεων Νεφέλη (Ασκληπιού 6-8). Οπως και τα υπόλοιπα σεμινάρια των εκδόσεων Νεφέλη, εντάσσεται στο ευρωπαϊκό δίκτυο «kolleg», που έχει ως βασικούς στόχους την ανταλλαγή ιδεών, τη διαμόρφωση νέων προτάσεων απασχόλησης στον εκδοτικό χώρο και την κατάρτιση υψηλού επιπέδου νέων επαγγελματιών του Λόγου. Οι συμμετέχοντες μπορούν να επιλέξουν αν θα παρακολουθήσουν έναν κύκλο εβδομαδιαίων μαθημάτων ή ολόκληρο το πρόγραμμα. Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής στο τηλ. 210.3639962 και την ιστοσελίδα www.nnet.gr/seminaria.
