Πριν από λίγες εβδομάδες είχαμε τις εκδηλώσεις μνήμης, σε διάφορα σημεία του κόσμου, για τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Και αν οι πιο… θορυβώδεις θεώρησαν κορυφαία εξ αυτών την (όντως) εκπληκτική συναυλία των System of a Down, υπάρχουν άλλοι καλλιτέχνες που με το έργο τους συνολικά κρατούν ζωντανή τη μνήμη, προσθέτοντας ταυτόχρονα νέες οπτικές και προβληματισμούς πάνω σε αυτήν τη μεγάλη πληγή που άνοιξε έναν αιώνα πριν και είναι ορατή ακόμη και σήμερα. Ενας από αυτούς είναι ο σπουδαίος φωτογράφος Hrair Sarkissian, ο οποίος έχει κατά καιρούς εκθέσει και στη χώρα μας, όπου βρέθηκε και πάλι στις 3 Ιουνίου, προσκεκλημένος της Locus Athens για μια ομιλία και συζήτηση στον κήπο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Η σειρά φωτογραφιών «Unexposed» ασχολείται με τους απογόνους των Αρμενίων που αναγκάστηκαν να ασπαστούν το Ισλάμ προκειμένου να γλιτώσουν τη ζωή τους, το 1915. «Οι απόγονοι αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι ξεπερνούν τα 2 εκατομμύρια, λαχταρούν να μάθουν περισσότερα για τις αρμένικες ρίζες τους, πηγαίνουν σε αρμένικες εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη, βαπτίζονται και παίρνουν αρμένικο όνομα, μερικές φορές ακολουθούν μαθήματα γλώσσας και θρησκείας. Οταν αποφασίζουν αυτή τη μετάβαση στον Χριστιανισμό, η θέση τους μέσα στην τουρκική κοινωνία αλλάζει πια σε μειονοτική, κάτι το οποίο συχνά σημαίνει λιγότερα δικαιώματα και περιθωριοποίηση. Το κίνητρό μου προέρχεται από την κατάσταση αυτών των ανθρώπων που αναγκάζονται να κρύβουν την ιστορία, τις ρίζες και την ταυτότητά τους επειδή η τουρκική κοινωνία δεν τους αποδέχεται· έκρυψα τα πρόσωπά τους στο σκοτάδι, γιατί τελικά με αυτό τον τρόπο ζουν στη σύγχρονη εποχή», λέει ο Hrair Sarkissian στην «Κ».
Ο αρμενικής καταγωγής καλλιτέχνης είναι γεννημένος στη Συρία, η οποία σήμερα αντιμετωπίζει μια καταστροφή ανάλογη αυτής της Γενοκτονίας: «Το να βλέπει κανείς την ίδια του την πόλη, τη χώρα και τους ανθρώπους να καταστρέφονται και να σκοτώνονται είναι το πιο αποτρόπαιο πράγμα που μπορεί να βιώσει και να φανταστεί. Οι σκέψεις μου δεν υπάρχουν, δεν μπορώ καν να σκεφτώ πια, επειδή αυτό που είμαστε τώρα είναι μια μαύρη τρύπα όπου μόνο αθώοι άνθρωποι υποφέρουν», περιγράφει με φρίκη. Ο ίδιος στο έργο του εξερευνά πολιτικές, ιστορικές και κοινωνικές πραγματικότητες, κυρίως μέσα από αλληγορίες: Τα μεγάλα ανολοκλήρωτα και παρατημένα κτίρια της σειράς «Stand Still» (βρίσκονται στα περίχωρα της Δαμασκού) είναι τα μοναχικά φαντάσματα μιας εποχής που την πρόλαβε η οικονομική κρίση και αργότερα ο πόλεμος. Οι «Πλατείες των εκτελέσεων» είναι φωτογραφημένες στη σύγχρονη μορφή τους τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν δηλαδή λάμβαναν χώρα τα βάρβαρα εκείνα γεγονότα, προκαλώντας έτσι έναν ιδιαίτερο διάλογο του παρόντος με το παρελθόν.
Με αφορμή το ταξίδι του στην Ελλάδα, ρωτάμε τον Hrair Sarkissian αν η χώρα μας με τις σύγχρονες και παλιότερες ιστορίες της θα αποτελούσε πηγή έμπνευσης για εκείνον: «Πιστεύω πως η χώρα σας ζει περισσότερο με το παρελθόν της παρά με στο παρόν. Μπορεί η προσοχή να είναι στραμμένη στο σήμερα (λόγω των εξελίξεων), όμως οι άνθρωποι δείχνουν εγκλωβισμένοι στο παρελθόν. Αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον για μένα επειδή η δουλειά μου περιστρέφεται γύρω από το παρελθόν, την καταγωγή και το βάρος της ιστορίας των Αρμενίων, ιδιαίτερα της διασποράς, το οποίο και σήμερα επηρεάζει τις ζωές και την προσωπικότητά μας. Θα ήταν επομένως πολύ ενδιαφέρον να έρθω και να δουλέψω ένα ανάλογο πρότζεκτ στην Ελλάδα».
