«Πριν από μια εβδομάδα καθόμασταν ήσυχοι στο μπαλκόνι του διαμερίσματός μας μαζί με ένα φιλικό ζευγάρι που έμενε λίγα τετράγωνα πιο μακριά από μας. Μέσα, οι κόρες μας έπαιζαν με τα παιδιά τους, ήταν περίπου συνομήλικα. Την άλλη μέρα μια ρουκέτα χτύπησε την πολυκατοικία τους, πέθαναν όλοι. Το ίδιο βράδυ τα μαζέψαμε και φύγαμε. Σήμερα είμαστε εδώ σ’ αυτό το νησί και δεν έχουμε σχεδόν τίποτε από την προηγούμενη ζωή μας».
Ο φωτογράφος που μεταφέρει την εμπειρία του σε μέλη του ελληνικού τμήματος των «Γιατρών χωρίς Σύνορα» στη Μυτιλήνη δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι αφηγείται μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία, την ιστορία του βίαιου αφανισμού της μεσοαστικής τάξης της Συρίας. Η μεταναστευτική κρίση που κορυφώνεται τους τελευταίους μήνες στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου έχει τόσες πολλές δραματικές διαστάσεις που είναι φυσικό να διαφεύγουν οι… «λεπτομέρειες». Γι’ αυτό κάνουν εντύπωση σκηνές που δείχνουν πρόσφυγες που μόλις έχουν πατήσει το πόδι τους σε κάποια παραλία της Λέσβου ή της Κω, ταλαιπωρημένοι αλλά πανευτυχείς, να βγάζουν selfies σε smartphones. Ή οι αφηγήσεις ναυτικών στα επιβατηγά πλοία που τους μεταφέρουν στον Πειραιά και υπογραμμίζουν την άψογη συμπεριφορά, την καθαριότητα και την αξιοπρέπειά τους.
Ολα αυτά προκαλούν αίσθηση γιατί δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος της ανείπωτης τραγωδίας μιας μεγάλης χώρας με πληθυσμό 18 εκατομμύρια κατοίκους και κατά κεφαλήν εισόδημα κοντά στα 3.000 δολάρια, κάτι περισσότερο από το μισό της Αλβανίας (5.200).
Μιλάω με μέλος των «Γιατρών χωρίς Σύνορα» και μου επιβεβαιώνει όλες τις υποψίες. «Είναι άνθρωποι που έχουν κάποια χρήματα στην άκρη και μπορούν να πληρώσουν τους διακινητές τους για να φτάσουν τουλάχιστον μέχρι την Ελλάδα, αν όχι μέχρι τον τελικό τόπο προορισμού. Επίσης, μιλούν τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα. Και δείχνουν άνθρωποι με συγκρίσιμο με εμάς βιοτικό επίπεδο, γι’ αυτό και έχουν μαζί τους τελευταίας τεχνολογίας κινητά τηλέφωνα και βγάζουν selfies που σε πολλές περιπτώσεις θα ανεβούν άμεσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στο facebook κι αλλού, καθησυχάζοντας έτσι συγγενείς και φίλους που περιμένουν νέα τους».
Κι όμως. Η 25χρονη Yana, μητέρα δύο μικρών παιδιών, ονειρεύεται ήδη την επιστροφή της. «Οταν τελειώσει ο πόλεμος, θέλω να γυρίσω στη Δαμασκό, είναι όμορφα εκεί», αφηγείται στην ιστοσελίδα των «Γιατρών χωρίς Σύνορα». «Είδαμε την Τουρκία, είδαμε την Ελλάδα, κατευθυνόμαστε στη Γερμανία, αλλά δεν θέλω να μείνω εκεί για πάντα. Θέλω να επιστρέψω στη Συρία μου. Στο μυαλό μου έχω όλες τις αναμνήσεις της ζωής μου στη Συρία. Ηταν η καλύτερη ζωή που θα μπορούσα να έχω».
