Στις 11 Ιουλίου του 1949 ο Κώστας Η. Μπίρης (1899-1980), αρχιτέκτονας, πολεοδόμος, συγγραφέας, πνευματική φυσιογνωμία του ελληνικού 20ού αιώνα και ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές της ιστορίας της Αθήνας, στέλνει στην «Καθημερινή» και στην Ελένη Βλάχου επιστολή με το ψευδώνυμο «Ευπάλινος». Σοβεί, καθώς φαίνεται, δημόσια αντιπαράθεση στην οποία έχουν εμπλακεί, ανάμεσα σε άλλους, ο αρχιτέκτονας και ιδιαίτερα δραστήριος επαγγελματικά Κώστας Κιτσίκης (1893-1969), η εκδότρια της «Κ» που αρθρογραφεί κατά των αρχιτεκτόνων για την ασχήμια των κερδοφόρων οικοδομημάτων της «αντιπαροχής», αλλά και ο ίδιος ο Μπίρης, ως κρατικός λειτουργός (εργάζεται στις Τεχνικές Υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων από τις οποίες αποχωρεί το 1965 με την ιδιότητα του διευθυντή).
Ο Κώστας Η. Μπίρης θέλει με την επιστολή του να υπερασπιστεί τους συναδέλφους του, μας υπενθυμίζει ο καθηγητής, συγγραφέας και ανιψιός του, Μάνος Γ. Μπίρης, στην ωραία και τόσο διαφωτιστική έκδοση της «Μέλισσας». Ιδού ένα απόσπασμα: «Ολα τα άλλα τα κτίζουν οι παρείσακτοι εις το επάγγελμα, οι οποίοι, όπως καταλαβαίνετε, είναι τελείως ανίδεοι από αρχιτεκτονικήν και κτιριολογίαν… Να, που έγκειται αυτή η διαφορά… Εις το κέντρον επί 10 οικοδομών οι 7 κτίζονται από αρχιτέκτονας. Ενώ στις συνοικίες επί δέκα οικοδομών η μία κτίζεται από αρχιτέκτονα. Ολες οι άλλες το σύνολον σχεδόν κτίζονται από εμπειρικούς, από πολιτικούς μηχανικούς, από τοπογράφους και από υπομηχανικούς. Σύμφωνα με επίσημη στατιστική του Πολεοδομικού Γραφείου Αθηνών, προ του πολέμου επί 100 σπιτιών τα 20 κτίζουν οι αρχιτέκτονες. Ολα τα άλλα τα κτίζουν οι παρείσακτοι εις το επάγγελμα, οι οποίοι, όπως καταλαβαίνετε, είναι τελείως ανίδεοι από αρχιτεκτονικήν και κτιριολογίαν… Θα μου πήτε, και πώς επιτρέπονται εις ένα επιστημονικόν και καλλιτεχνικόν επάγγελμα οι παρείσακτοι; Το υπουργείον των Δημοσίων Εργων με την νομοθεσία του έχει επιβάλει αυτό το καθεστώς που ολοένα και χειροτερεύει τις συνθήκες εργασίας των αρχιτεκτόνων».
Το εντυπωσιακό είναι ότι ο ζωηρός αυτός διάλογος εξελίσσεται στη δεκαετία του 1940. Εν μέσω Κατοχής, ο Κώστας Κιτσίκης αρθρογραφεί δύο φορές τον Απρίλιο του 1942 στο «Ελεύθερο Βήμα». Τι μας λένε αυτές οι λεπτομέρειες; Η αρχή για το «τέλος» της «παλιάς Αθήνας» είναι μια ιστορία πολύ πιο παλιά από όσο θέλουμε να πιστεύουμε. Η αυτόματη σύνδεση της αρχιτεκτονικής «καταστροφής» της πρωτεύουσας με τη θητεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή εξακολουθεί να λειτουργεί ως ένας ακόμα βολικός μύθος. Λίγο, όμως, να «σκάψεις» κάτω από την επιφάνεια, πέφτεις διαρκώς σε σκόρπιες ψηφίδες μιας διαφορετικής πραγματικότητας που αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
