«Παιδιά σχηματίζουν συγκροτήματα, άλλοι ψάχνουν τα ρεμπέτικα και τα παλιά λαϊκά, μουσικοί ενώνονται, ομάδες πληθαίνουν στο θέατρο, ο καθένας θέλει να επικοινωνήσει. Αρα υπάρχει ζωή. Είναι σαν τον κήπο που ρημάζει, αλλά, παρότι τον εγκατέλειψες, έχει από κάτω δύναμη, σπόρους κάτω από το χώμα…».
Στη Λίνα Νικολακοπούλου αρέσει πολύ να μιλάει με εικόνες. Oπως και στους στίχους της. Κάπως έτσι εξηγεί τα λόγια της στους «Πίνακες», ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του τελευταίου δίσκου του Θάνου Μικρούτσικου με ερμηνεύτρια (φωνή έκπληξη) τη Μαριάννα Πολυχρονίδη. «Στην ομίχλη των καιρών» (κυκλοφόρησε από τη Spider Music), τα επτά στα δώδεκα κομμάτια είναι δικά της. Υπάρχει, όμως, ένα του Μάνου Ελευθερίου, δύο του Γιάννη Δούκα, ένα ανέκδοτο του Αλκη Αλκαίου, καθώς κι ένα παραδοσιακό.
Πρόκειται για τραγούδια που μιλούν για τον έρωτα, με κοινωνικές και πολιτικές αιχμές, με μια γλυκόπικρη μελαγχολία αλλά και μια υπόσχεση. «Υπάρχει μια ζωντάνια στην τέχνη, στη δημιουργία γενικότερα. Αλλά χρειάζεται να έχεις έναν αξιακό κανόνα. Αυτό το φροντίζει η παιδεία».
Ετσι ξεκινάει η συζήτηση πώς προέκυψε ο στίχος «πίνακες σε τοίχους κρεμασμένοι/ πίνακες που δείχνουνε τη φύση/ είμαστε όλοι κάπως γκρεμισμένοι/ άμαχους μας έχουν νικήσει». Ηταν μια παλιά εικόνα από σαλόνια σπιτιών. «Πάντα παρατηρούσα τους πίνακες στους τοίχους, αυτή την ανάγκη καλλωπισμού. Οταν μαζευτήκαμε στις πόλεις και μπήκαμε στα διαμερίσματα κι είχαμε τη χαρά πως βελτιώσαμε τη ζωή μας, τότε οι πίνακες υποκαθιστούσαν τη φύση και τη θέα. Η ελκυστική καινούργια θέα ήταν η οθόνη της τηλεόρασης». Οσο για το «γκρεμισμένοι», το παραδέχεται: «Τίποτα δεν είναι γερό. Και εμείς και οι τοίχοι και οι ιδέες μας είναι σαν να έχουν λίγο γκρεμιστεί».
Ακόμη όμως και το όνειρο «αλλού να πάμε» μοιάζει ζοφερό. «Μιλάω για το άσχημο που βλέπουμε γύρω μας, τον πόλεμο, τους ευάλωτους ανθρώπους, την ασχήμια της ανθρώπινης φύσης, την εφιαλτική πλευρά του πλανήτη. Ο,τι δημιουργεί πλάκωμα στην ψυχή. Η ασφάλεια που ονειρευόμαστε ξετυλίγει μια άλλη ομοιομορφία. Ο κόσμος ενώνεται από κανόνες που μπαίνουν αυτόματα. Αεροδρόμια ίδια, εμπορικοί χώροι πανομοιότυποι. Σαν να είσαι συνεχώς σε μια ψευδαίσθηση. Δεν είσαι ήσυχος ότι υπάρχει κάτι αθώο. Γιατί ο πόλεμος της επιβολής γίνεται και ψυχολογικά. Η βία περνάει στην καθημερινότητά μας, αυτό το “όπου κι αν πας θα σε βρω”. Πρέπει να αντιπαλέψουμε αυτόν τον φόβο, να σταθούμε ψυχολογικά όρθιοι. Να δούμε τι μας αφορά όλους κι όχι “τους δικούς μας”».
Μιλάει για «προσωπικό αγώνα στην ομίχλη των καιρών», με αφορμή τον στίχο του Καβάφη «Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ». Πώς εννοεί αυτόν τον αγώνα; «Το “φταίει ο άλλος” δεν λύνει τα προβλήματα». Αλλά αυτή δεν είναι η Ελλάδα σήμερα; «Η ιστορία κάθε τόπου είναι ορατή. Στους δρόμους με παλιά ομορφιά βλέπεις εγκατάλειψη, στις αγορές άδεια καταστήματα, στο μετρό μια στεναχώρια και κουρασμένα βλέμματα. Η εικόνα αλλάζει στα καφέ της πόλης με την πρώτη λιακάδα που φέρνει ηρεμία, σαν να γεμίζει τις μπαταρίες μας ο ήλιος. Αλλά, όταν στήνω αφτί στις συζητήσεις, δεν ακούω τίποτα για όσα συμβαίνουν στη γειτονιά μας, τα καμώματα της Τουρκίας, τους νέους συσχετισμούς δυνάμεων. Κι όμως η ανάσα του δύσκολου είναι πολύ κοντά μας».
Αραγε υπάρχει ελπίδα στην «Ομίχλη των καιρών»; «Σε ένα ταξίδι στην Κίνα μια μέρα έντονης ατμοσφαιρικής ρύπανσης είδα τα παιδιά ενός σχολείου να γράφουν εξετάσεις σε ένα γήπεδο. Απίστευτη εικόνα: τα θρανία πάνω στο γκαζόν με μαθητές που δεν τους διέκρινες μέσα στην αιθαλομίχλη. Η Πίνα Μπάους θα το είχε κάνει υπέροχη χορογραφία. Αυτή η εικόνα μεγεθύνει την ασάφεια της ζωής. Η ομίχλη των καιρών είναι ιδεολογική, συναισθηματική, πνευματική, πολιτική. Υπάρχει μια μεγάλη καταχνιά, ας μην κρυβόμαστε. Οπως υπάρχει η αναζήτηση κάτι άλλου».
Λέει πως τα τραγούδια που αντέχουν είναι αυτά που εμπεριέχουν φάσματα επίγνωσης αλλά όχι ρεαλιστικά. «Η ποίηση έχει τη δυνατότητα να φωτίσει κι άλλες όψεις. Αυτά τα τραγούδια μας κάνουν παρέα». Η Λίνα Νικολακοπούλου αναφέρεται συχνά σε έναν συλλογικό μύθο που ακόμη μας συνέχει. «Οι μύθοι είναι σαν το προζύμι. Μπορείς από ένα κομματάκι να ξανακάνεις ψωμί. Ακούγοντας τον Τσαρούχη να μιλάει για την τεχνική του να ζωγραφίζει τα σώματα με απόκοσμο άσπρο, έγραψα το “Ρώτα να σου πουν τα χιόνια”, πήρα δηλαδή το προζύμι». Μια κουβέντα της Λούλας Αναγνωστάκη όταν μιλούσε για τα νεανικά της χρόνια, πώς χόρευαν και πώς γλεντούσαν τότε, ήταν η σπίθα για να γράψει το «Χορεύαμε τα λόγια», ένα ακόμη τραγούδι του δίσκου. «Σκέψου, χόρευαν και αισιοδοξούσαν μέσα στην Κατοχή. Είχα την κεραία και το κράτησα, αλλιώς θα είχε χαθεί».
Σιωπή τεσσάρων ετών
Διαρκώς παρούσα από το 1981 στη δισκογραφία, έκανε μια στάση από το 2008 για τέσσερα χρόνια. Την «έτρωγε» λέει από το 2004 να κρατήσει αποστάσεις. «Επρεπε να με απομακρύνω για να δω τον ορίζοντα, να πάρω απόσταση από τις τρεις δεκαετίες και τους συνοδοιπόρους μου. Επρεπε να κατέβω από το τρένο που ήμουν κι ας ήταν καλή η διαδρομή». Διαδρομή που άφησε πίσω της 600 και πλέον τραγούδια. «Το τοπίο του τραγουδιού όμως άλλαζε, ένιωθα ότι δεν είχαμε πια τα ίδια όνειρα. Ο δημιουργός πρέπει να πειραματίζεται, να κρατάει σιωπές». Στο μεταξύ, βρήκε νέες φωνές. «Υπάρχουν πάρα πολλά παιδιά. Το βλέπουμε και σε εκπομπές όπως το Voice. Υπάρχει προσφορά από καλά εργαλεία που μπορούν να δουλευτούν. Το μέλημα τώρα είναι να γραφτούν τραγούδια. Ερχεται λοιπόν ξανά το θέμα της δημιουργίας σε κάθε είδος: έντεχνο, λαϊκό, ποπ… Με την ψηφιακή πραγματικότητα ο καθένας μπορεί να γράψει ένα τραγούδι και να το κάνει σουξέ στο Διαδίκτυο. Ομως το χειροποίητο συγκινεί».
