Ρέα Βιτάλη
συγγραφέας
Στο δωμάτιό μου είχα σε αφίσα τον τραγουδιστή Δάκη και τον ηθοποιό Ντέιβιντ Κάσιντι. Στο δωμάτιό του είχε μία αφίσα των παικτών του Παναθηναϊκού. Παγερά αδιάφορη μ’ άφηναν τα ινδάλματά του, που ως σουλούπι έμοιαζαν στον Ελληνα της δεκαετίας του ’70. Ημουν κορίτσι και ήταν αγόρι. Και ξαφνικά, ούτε και μπορώ να καταλάβω πώς… με το που μπήκε η δεκαετία του ’80, αρχίσαμε, γυναίκες – άνδρες, να παρακολουθούμε μπάσκετ. Αθλημα απολύτως άγνωστό μας. Με κάτι πανύψηλα ανθρωπάκια! Ποιος το πρωτοσύστησε; Ενας επίσης άγνωστός μας Νίκος Γκάλης, που μας ερχόταν, λέει, από την Αμερική όπου έπαιζε στο NBA! Δεν έχει νόημα σήμερα να καταγράψω τα σκαλοπάτια της καριέρας του. Ευρωμπάσκετ 1987! Παρακολουθούσαμε, λες και περιμέναμε γέννα! (Και οι γριές να ξεματιάζουν το γυαλί.) Η Εθνική Ελλάδος αναδείχτηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης, πέρα από κάθε προγνωστικό. Σαν να ψηλώσαμε μεμιάς, όλοι! Πρωτεργάτης του θαύματος ο Νίκος Γκάλης, ο οποίος αναδείχθηκε κορυφαίος Ευρωπαίος καλαθοσφαιριστής. Και γέμισαν μπασκέτες οι αλάνες. Διάλεξα σαν προσωπικότητα της δεκαετίας του ’80 τον Νίκο Γκάλη. Γιατί, αν και γεύτηκε την επιτυχία με την κουτάλα, αν και σφράγισε μια ολόκληρη εποχή, αν και μετέδωσε το άθλημά του σε μια ολόκληρη γενιά… Παρέμεινε σεμνός, σοβαρός, ντροπαλός, αμίλητος. Ενας μόνος καουμπόης. Συνυπολογίστε ότι τα επόμενα χρόνια ξιπάστηκαν ακόμα κι οι πέτρες. Αλλά ο Γκάλης!..
Κώστας Λειβαδάς
τραγουδοποιός
Τον έμαθα, όπως άλλωστε οι περισσότεροι Ελληνες (αλλά και όλος ο κόσμος), τον Δεκέμβριο του 1977, όταν, μαζί με την ομάδα του έκανε μια συγκλονιστική αρχαιολογική ανακάλυψη: ο Μανόλης Ανδρόνικος έφερε στο φως τον ασύλητο τάφο του βασιλιά Φιλίππου, στη Βεργίνα. Αν και πιτσιρικάς, συνέχισα να τον παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον όλη τη δεκαετία του ’80, διαβάζοντας οτιδήποτε έγραφε ο ίδιος ή γραφόταν για εκείνον. Θυμάμαι ακόμα το εκπληκτικό «Μονόγραμμα» που προβλήθηκε το 1982 από την ΥΕΝΕΔ με θέμα τη ζωή και το έργο του. Με συνήρπαζε η φυσιογνωμία του με τα γυαλιά και την τραγιάσκα, με την ευγένεια μιας άλλης Ελλάδας. Δεν επαναπαύθηκε στις δάφνες του, εξακολούθησε να εργάζεται άοκνα, παλεύοντας να ξεθάψει αυτό το κομμάτι του πολιτισμού μας, χωρίς πολιτικές (της μιας ή της άλλης πλευράς) τυμπανοκρουσίες. Σαν ήρωας ταινίας του Αγγελόπουλου… Λιγομίλητος, μιλούσε μόνο με το έργο του, μέσα σε μια εποχή γεμάτη φανφάρες, φιέστες, τσιφτετέλια και παροχολογίες.
Μανώλης Χάρος
ζωγράφος
Η κ. Λιάνη. Αυτό το ανακάτεμα στο εθνικό υποσυνείδητο της εποχής, μείξη Εβίτας Περόν και Λαίδης Γκοντάιβα (όπως αναφέρεται στο ομώνυμο τραγούδι των Velvet Underground την ίδια εποχή): «Dressed in silk, Latin lace and envy» κατεβαίνει τη σκάλα της Ολυμπιακής μετά το νεύμα του εθνάρχη (…μα πόσο αρσενικός…), και δίνεται στο τέλος της Ιστορίας μας. Ρηξικέλευθη και δραματικά προφητική, δεν «ανεβαίνει» και μαζί της ο λαός ολόκληρος σε μια πορεία πρoς τα σύννεφα, τη δόξα και την ιστορική αιωνιότητα, αλλά έρχεται από εκεί, από τον ουρανό, αεροσυνοδός των φαντασιώσεών μας, στεφανωμένη-λαμπερή με το ξανθό της βορείου Ελλάδας, τριζάτη και επιθυμητή στο άσπρο περλέ καλσόν που καθιέρωσε (ανάμεσα σε τόσα άλλα) και αρχίζει να «κατεβαίνει», και πίσω της εμείς, ένας ολόκληρος λαός σε πορεία καθόδου (…ακόμα), μέχρι να πατήσουν όλοι κάποτε στη γη, που είναι ο διάδρομος προσγειώσεως.
Σπάνια η Ιστορία κάνει τέτοια αστεία, χαρίζοντας τέτοια πληθώρα σημειολογικών αναφορών σαν τότε, και έρχεται μετά ένας καλλιτέχνης και τα βάζει όλα στον μύθο, στην τέχνη και στην αιωνιότητα. Πάντως ναι, νομίζω πως αν θες να βρεις στην Ελλάδα αυτό το κάτι που τη χαρακτήρισε, «φέρον» (τη σκέψη, την αισθητική, την εξουσία, το πολιτεύεσθαι) και συγχρόνως «φερόμενο» (των εθνικών συνθηκών, πράξεων, πρακτικών και φαντασιώσεων) για την εποχή του ’80 είναι η κ. Λιάνη. Τα πράσινα χρόνια δεν μπόρεσαν να μας δώσουν άλλη κόρη. Οσο για τους κούρους… δεν νομίζω να κρατήσει κάτι από όλους η Ιστορία.
