Εκπρόσωποι εξωγήινων πολιτισμών επισκέπτονται συχνά τη Γη με τα διαστημόπλοιά τους. Η προσσελήνωση του Apollo 11 αποτελεί ψέμα της NASA.
Κυβερνήσεις οργανώνουν συστηματικά αεροψεκασμούς προκειμένου να ελέγξουν τη συμπεριφορά μας. H κλιματική αλλαγή δεν υφίσταται. Διεθνείς οργανισμοί και ζάπλουτοι επιχειρηματίες εκπονούν μυστικά προγράμματα ελέγχου του καιρού για να καταστρέψουν οικονομικά συγκεκριμένες χώρες.
Ο ιός SARS-CoV-2 είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα για την εξολόθρευση πληθυσμών σε μαζική κλίμακα. Σχεδιάστηκε ουσιαστικά για να επιτευχθεί ο μαζικός εμβολιασμός, που θα επιτρέψει την εισαγωγή ενός μικροκυκλώματος για την παρακολούθηση κάθε εμβολιασμένου.
Τα γνωρίζετε όλα αυτά. Ακούγονται, γράφονται, διαδίδονται παντού. Κάποια εδώ και δεκαετίες, μερικά είναι «νέα φρούτα». Μια ομάδα Ελλήνων επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων έρχεται να τα αποδομήσει με τον συλλογικό τόμο «Ψευδοεπιστήμες και Θεωρίες Συνωμοσίας – Ενας οδηγός πλοήγησης», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με επικεφαλής τον διευθυντή του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Μανώλη Πλειώνη.
– Τι προσδοκάτε να προσφέρει στον δημόσιο διάλογο αυτή η έκδοση;
– Το βιβλίο αποτελεί προσπάθεια συστράτευσης του ορθού λόγου έναντι του ανορθολογισμού, μέσω της ανάδειξης των λογικών και επιστημονικών αντιφάσεων των πιο διαδεδομένων ψευδοεπιστημονικών προσεγγίσεων και θεωριών συνωμοσίας. Πέρα από το πρώτο κεφάλαιο, που ορίζει όσο το δυνατόν πιο εύληπτα τι είναι ψευδοεπιστήμη και τι θεωρία συνωμοσίας, εγχείρημα καθόλου εύκολο όπως διαπιστώσαμε, παρουσιάζονται συνοπτικά οι δέκα πιο διαδεδομένες θεωρίες συνωμοσίας και γίνεται η επιστημονική και λογική αποδόμησή τους. Αν και υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία για καθεμιά από αυτές, η προσφορά του βιβλίου έγκειται στο ότι σε έναν και μόνο τόμο ο ενδιαφερόμενος πολίτης μπορεί να θωρακίσει την ορθολογική προσέγγιση των πραγμάτων με επιστημονικά και λογικά επιχειρήματα.
– Βάλλεται η Δημοκρατία από συνωμοσιολογικές ερμηνείες της ιστορίας και πώς;
– Η Δημοκρατία στηρίζεται στη δυνατότητα του λαού να συναποφασίζει και να αποδέχεται μέσα από διάλογο και αντιπαράθεση θέσεων και αξιών μια συνισταμένη κοινή πορεία. Οταν βάλλεται ο ορθολογισμός, η αλληλουχία αιτίου και αιτιατού, η ίδια η βάση, δηλαδή, της λογικής πάνω στην οποία στηρίζεται η ικανότητά μας να συνδιαλεγόμαστε, βάλλεται η ίδια η Δημοκρατία, που απαιτεί συνειδητούς πολίτες, με ανεπτυγμένη την ικανότητα αξιολόγησης δεδομένων και φιλτραρίσματος πλείστων όσων στοιχείων παραπληροφόρησης – από αυτά που ευρέως διακινούνται και αναπαράγονται. Ενας λαός καθοδηγούμενος από μια παραμορφωμένη πρόσληψη της πραγματικότητας, από συνωμοσιολογικές ερμηνείες της ιστορίας και των κοινωνικών διεργασιών, χωρίς στέρεες γνωσιακές βάσεις πάνω στις οποίες να μπορεί μέσω του διαλόγου να καταλήγει σε αποδεκτά πολιτικά σχέδια, είναι εύκολα χειραγωγούμενος, γεγονός που αποτελεί «μαγιά» αντιδημοκρατικών μεθοδεύσεων. Στο ίδιο αποτέλεσμα συντείνει και η κατάκλυση της δημόσιας ενημέρωσης και του διαλόγου με ελλιπείς, παραμορφωμένες ή ψευδείς ειδήσεις, που νομοτελειακά τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας. Και εδώ υπάρχουν ευθύνες τόσο των ΜΜΕ όσο και της πολιτικής εκπροσώπησης.
– Με δεδομένη την ασυδοσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, είναι χαμένος από χέρι ο πόλεμος με τις θεωρίες συνωμοσίας;
– Χαμένος είναι ένας πόλεμος μόνο αν δεν τον δώσεις.
– Ποια είναι τα «όπλα» μας, λοιπόν;
– Η ίδια η Πολιτεία καλείται να θωρακίσει την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση με στοχευμένες δράσεις ενημέρωσης, να εντάξει στην εκπαιδευτική διαδικασία τις μεθόδους αναγνώρισης ψευδοεπιστημονικών προσεγγίσεων, θεωριών συνωμοσίας και στοιχείων παραπληροφόρησης. Η επιστημονική κοινότητα, από την άλλη, διαθέτει πλέον εργαλεία που βασίζονται σε σύγχρονες επιστημονικές μεθοδολογίες εξόρυξης δεδομένων (data mining) και ανάλυσης μεγάλου όγκου δεδομένων με μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να μπορεί να αναγνωρίσει την παραποίηση στοιχείων και ειδήσεων, καθώς και ψευδοεπιστημονικούς ισχυρισμούς. Στη χώρα μας βρίσκεται σε εξέλιξη μια οργανωμένη προσπάθεια ελέγχου της αξιοπιστίας των ειδήσεων με τη σύμπραξη οκτώ ερευνητικών και πανεπιστημιακών φορέων (υπεύθυνο είναι το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών): αναφέρομαι στο Παρατηρητήριο Δημόσιας Πληροφόρησης για Επιστημονικά Θέματα (www.check4facts.gr).
– Από τις ψευδοεπιστήμες και τις θεωρίες συνωμοσίας που παρουσιάζονται στο βιβλίο ποια είναι η πιο «ανθεκτική» και διαχρονική;
– Η Αστρολογία, που συνεχίζει να επιβιώνει ανά τους αιώνες, παρ’ όλες τις καταφανείς αντιφάσεις της. Πιθανότατα η αιτία ανάγεται τόσο στη διαχρονική επιθυμία του ανθρώπου να ορίσει ή να γνωρίσει τι του επιφυλάσσει το μέλλον, προκειμένου να χαλιναγωγήσει τον φόβο του για το άγνωστο, όσο και στην επιθυμία του να αναγνωρίζει κοινά χαρακτηριστικά με άλλους ανθρώπους που θα διευκολύνουν την ανάγκη του για επαφή και κοινωνικότητα. Η τάση προς τον αστρολογικό ανορθολογισμό εντείνεται σε περιόδους κρίσης και αβεβαιότητας, όπου ο ορθολογισμός και η επιστήμη αμφισβητούνται και τη θέση τους καταλαμβάνουν η μεταφυσική, η παραψυχολογία, οι υπερβατικές αντιλήψεις και ο θρησκευτικός φανατισμός.
Οι συγγραφείς του τόμου: Νίκος Δεμερτζής, Σταύρος Ακρας, Ομηρος Γιαννακής, Μανώλης Σαριδάκης, Ιωάννης Παπουτσής, Αλίκη Φλώρου, Βασιλική Κοτρώνη, Κωστής Λαγουβάρδος, Βασιλική Ασημακοπούλου, Νίκος Μιχαλόπουλος, Ιωάννης Καλόγηρος, Ιωσήφ Χαλαβαζής, Δημήτρης Δημόπουλος, Χάρης Βάρβογλης.
