Το «χρυσό λιοντάρι» Ταμαρίν (αποκαλείται έτσι γιατί η χαίτη της κεφαλής του θυμίζει «λίγο» τον… βασιλιά της ζούγκλας), ένας πίθηκος που ζει στη Βραζιλία και ζυγίζει περίπου μισό κιλό, είναι ένα εντυπωσιακά μονογαμικό είδος. Αρσενικά και θηλυκά συνήθως βρίσκουν το ταίρι τους και ζουν μαζί για την υπόλοιπη ζωή τους, ζευγαρώνουν μόνο μεταξύ τους και μεγαλώνουν παρέα τα μικρά τους. Για τους βιολόγους, αυτός ο βαθιά μονογαμικός τρόπος ζωής –που συναντάται στο 9% των θηλαστικών– αποτελεί μυστήριο. Μια φαινομενικά καλύτερη εξελικτική στρατηγική για τα αρσενικά θα ήταν να περνούν τον χρόνο τους ψάχνοντας να ζευγαρώσουν με άλλα θηλυκά.
«Η μονογαμία αποτελεί πρόβλημα», λέει ο δρ Ντίτερ Λούκας από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. «Γιατί πρέπει το αρσενικό να περιορίζεται σε ένα μόνο θηλυκό;».
Η εξέλιξη της μονογαμίας έχει εμπνεύσει πολλές ιδέες. Πριν από κάποιους μήνες, ο καθηγητής Κιτ Οπι από το University College London και ο δρ Λούκας δημοσίευσαν ταυτόχρονα δύο μεγάλες μελέτες σχετικές με τη μονογαμία, ελπίζοντας να δώσουν απάντηση σε τέτοιου είδους ερωτήματα. Παρ’ όλα αυτά κατέληξαν σε αντιφατικά συμπεράσματα.
Ο δρ Λούκας μαζί με τον δρα Τιμ Κλάτον-Μπροκ από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ μελέτησαν 2.545 είδη θηλαστικών, εξετάζοντας το πώς εξελίχθηκε ο τρόπος ζευγαρώματός τους από τον κοινό τους πρόγονο, που έζησε πριν από περίπου 170 εκατομμύρια χρόνια. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα θηλαστικά «ταλαντώθηκαν» 61 φορές μεταξύ μοναχικής ζωής και μονογαμίας κατά τη διάρκεια της εξέλιξής τους.
Για λόγους… απόστασης
Στη συνέχεια, οι ερευνητές έψαξαν να βρουν τους κοινούς παράγοντες που σηματοδότησαν αυτές τις αλλαγές. Κατέληξαν στο ότι η μονογαμία εξελίσσεται στις περιπτώσεις εκείνες που τα θηλυκά έχουν αναπτύξει μεταξύ τους εχθρική συμπεριφορά και μένουν μακριά το ένα από το άλλο. Η απόσταση μεταξύ των θηλυκών συχνά είναι τόσο μεγάλη που μόνο του ένα αρσενικό δεν μπορεί να αποτρέψει άλλα αρσενικά από το να ζευγαρώσουν με τα θηλυκά. Ετσι, το να παραμείνουν κοντά σε ένα θηλυκό αποτελεί την… καλύτερη στρατηγική, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η επιλογή έχει αποτέλεσμα τα αρσενικά να βοηθούν και στο «μεγάλωμα» των μικρών τους.
Στην άλλη έρευνα, ο δρ Οπι και οι συνεργάτες του μελέτησαν 230 διαφορετικά πρωτεύοντα είδη, στα οποία απαντάται συχνά το φαινόμενο της μονογαμίας. Η υπόθεση στην οποία κατέληξαν ήταν εντελώς διαφορετική: ο φόβος μη χάσουν τα παιδιά τους ήταν αυτός που οδήγησε εξελικτικά στη μονογαμία. Σε πολλά είδη παρατηρείται κάποιες φορές τα αρσενικά να σκοτώνουν τα μωρά άλλων αρσενικών. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η συμπεριφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του θηλασμού τα θηλυκά δεν έχουν ωορρηξία. Σκοτώνοντας λοιπόν τα μωρά κάποιου θηλυκού, το αρσενικό αυτό αποκτά την ευκαιρία να κάνει δικά του παιδιά μαζί της. Ο δρ Οπι και οι συνεργάτες του ισχυρίζονται ότι σε πολλά πρωτεύοντα είδη, η αντίδραση των αρσενικών σε έναν τέτοιο κίνδυνο τα ωθεί να μείνουν κοντά στο θηλυκό μετά τη γέννα.
Ο Σέρτζεϊ Γκάβριλετς, εξελικτικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Τενεσί, επισημαίνει ότι καμία από τις παραπάνω δύο έρευνες δεν έχει διερευνήσει όλες τις προτεινόμενες εξηγήσεις της επιστημονικής κοινότητας, όπως για παράδειγμα την πιθανότητα τα θηλυκά να επιλέγουν να ζευγαρώσουν με αρσενικά που τους προσφέρουν συστηματικά τροφή ή ότι ένα πλεονέκτημα της μονογαμίας είναι η μείωση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων ασθενειών. «Είναι ακόμα άγνωστο πού τέμνονται αυτά τα διαφορετικά σενάρια», αναρωτιέται και ο δρ Γκάβριλετς.
