«Φοβάμαι ότι το πείραμά μας απέτυχε» μου είπε μία νεαρή φοιτήτρια αναφερόμενη στην αδυναμία της να διακόψει την αντικαταθλιπτική αγωγή που λάμβανε. Επέστρεψε στο γραφείο μου στο πανεπιστήμιο και μιλήσαμε για το έντονο στρες και τη θλίψη που ένιωθε. Τότε άρχισα να σκέπτομαι πόσα αντίστοιχα «πειράματα» γίνονται και αποτυγχάνουν στα διάφορα πανεπιστήμια των ΗΠΑ.
Tα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα είναι μία εξαιρετική θεραπεία κατά της κατάθλιψης και του άγχους που βελτιώνει ή ακόμη και σώζει τη ζωή πολλών νέων. Ωστόσο, σήμερα, όλο και περισσότεροι νεαροί ενήλικες λαμβάνουν ψυχιατρικά φάρμακα για όλο και μακρύτερες περιόδους, από την πολύ νεαρή ηλικία, κατά την οποία διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους, κάνουν σχέδια για το μέλλον και δημιουργούν τις πρώτες τους σχέσεις. Αραγε χρησιμοποιούμε τα σωστά επιστημονικά στοιχεία για να εξακολουθήσουμε να χορηγούμε αντικαταθλιπτικά σε αυτούς τους νέους ανθρώπους; Ή απλώς διδάσκουμε τις μελλοντικές γενιές να βλέπουν τους εαυτούς τους υπερβολικά ευάλωτους, υπερβολικά ευαίσθητους για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που είναι βέβαιο ότι η ζωή θα τους φέρει;
Πόσο διαρκεί η αγωγή;
Οι οδηγίες που υπάρχουν συνιστούν τη χορήγηση τέτοιων σκευασμάτων επί έξι έως εννέα μήνες μετά το πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο. Ομως πολλοί ασθενείς ποτέ δεν μαθαίνουν από τους γιατρούς τους πότε πρέπει να διακόψουν την αγωγή. Οταν συνιστώ στους νεαρούς ασθενείς μου να διακόψουν τα φάρμακα, τους ζητώ να επιλέξουν μία σχετικά ήρεμη περίοδο της ζωής τους χωρίς πολλές αλλαγές, έτσι ώστε να μην μπερδέψουμε μία φυσιολογική αντίδραση με μία κατάσταση που προκαλεί άγχος και έχει συμπτώματα επιστροφής στην κατάθλιψη. Συχνά είναι αδύνατον να βρεθεί αυτός ο χρόνος.
Πράγματι, ο ψυχολόγος Τζέφρι Αρνέτ χαρακτηρίζει τα νεανικά χρόνια «περίοδο της αστάθειας» και επινόησε τον όρο «αρχόμενη ενήλικη ζωή» για να καθορίσει το νέο αναπτυξιακό στάδιο από τα 18 έως τα 29 έτη. Σήμερα, όμως, πάρα πολλοί νέοι άνθρωποι βλέπουν τις ζωές τους να μεταβάλλονται με μεγάλη ταχύτητα, τα μαθήματά τους να αλλάζουν, τις δουλειές τους και τις σχέσεις τους να μεταβάλλονται, ενόσω λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά.
Σε πολλές περιπτώσεις η κατάθλιψη στους ενηλίκους επανέρχεται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Το 50% όσων έχουν ένα πρώτο καταθλιπτικό επεισόδιο θα έχει και δεύτερο. Η συνήθης πρακτική σήμερα είναι η χορήγηση φαρμάκων χωρίς χρονικό περιορισμό για όσους έχουν τρία ή περισσότερα καταθλιπτικά επεισόδια ή ακόμη και μετά το δεύτερο επεισόδιο αν υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου. Λίγες, όμως, μελέτες έχουν διάρκεια μεγαλύτερη των δύο ετών και πολλές από τις έρευνες που πραγματοποιούνται χρηματοδοτούνται από τις φαρμακευτικές εταιρείες που έχουν όφελος να διατηρήσουν επί μακρόν ή επ’ αόριστον τη φαρμακευτική αγωγή.
Λιγότερη θλίψη
Ολο και περισσότερα παιδιά και έφηβοι λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά. Οι περισσότεροι φοιτητές που φτάνουν στους φοιτητικούς κοιτώνες ήδη λαμβάνουν ψυχοφάρμακα. Μεγάλη κλινική έρευνα του 2009 με τον τίτλο «Μελέτη της Θεραπείας Εφήβων με Κατάθλιψη» έδειξε ότι τα παιδιά που λάμβαναν αντικαταθλιπτική αγωγή και υποβάλλονταν σε ψυχοθεραπεία επί εννέα μήνες ήταν πολύ λιγότερο θλιμμένα και είχαν λιγότερες αυτοχειριαστικές τάσεις ένα χρόνο μετά τη διακοπή της θεραπείας συγκριτικά με αυτούς που δεν έλαβαν καμία θεραπεία.
Προφανώς, λοιπόν, η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής είναι κομβικής σημασίας. Για πόσο χρονικό διάστημα, όμως; Αρκούν, άραγε, μόνο τα φάρμακα;
Δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την πίεση και το άγχος
Πολλοί είναι οι φοιτητές που λαμβάνουν φάρμακα προτού φτάσουν στα πανεπιστήμια. Κατά την περίοδο 1994 – 2006 ο αριθμός των φοιτητών που λάμβαναν αντικαταθλιπτικά τριπλασιάστηκε από 9% σε 23%. Αυτό εν μέρει αντικατοπτρίζει την έλευση των SSRI, μιας νέας κατηγορίας αντικαταθλιπτικών σκευασμάτων που έχουν λιγότερες παρενέργειες. Την ίδια στιγμή, οι διαφημίσεις φαρμάκων που στοχεύουν απευθείας στον καταναλωτή έχουν γίνει πλέον πολύ κοινές. Ετσι έχει εν μέρει αμβλυνθεί το στίγμα που συνδέεται με τα ψυχικά νοσήματα, ενώ όσοι πάσχουν από κατάθλιψη έχουν περισσότερες γνώσεις και καλύτερη ενημέρωση σχετικά με το πώς είναι δυνατόν να βελτιώσουν την κατάστασή τους. Ταυτόχρονα, όμως, με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ζήτηση ακόμα και εκεί που είναι μικρότερη η πραγματική ανάγκη. Πολλές φορές καθηγητές των πανεπιστημίων αναφέρονται στους πρωτοετείς φοιτητές αποκαλώντας τους «αποκαΐδια», εξαιτίας των πιέσεων που δέχθηκαν στο γυμνάσιο, σε σημείο που φτάνουν στα κολέγια και δεν μπορούν να λειτουργήσουν ή τους αποκαλούν «τσαγερά» υπονοώντας ότι είναι τόσο ευάλωτοι και ευαίσθητοι, που θα διαλυθούν με το πρώτο πραγματικό στρες που θα αντιμετωπίσουν.
Από την εμπειρία που έχω, αναφέρει η συντάκτρια του άρθρου, η μείωση των αντικαταθλιπτικών στους πρωτοετείς φοιτητές των κολεγίων δεν επιτυγχάνεται πάντα. Πολλοί φοιτητές έχουν χρόνια ψυχολογικά προβλήματα τα οποία απαιτούν μακροχρόνια θεραπεία. Αλλοι έχουν εξάρτηση από τα οινοπνευματώδη ποτά, χρησιμοποιούν ναρκωτικά, όπως η μαριχουάνα, ή πάσχουν από διαταραχές της διατροφής.
Αλλοι, πάλι, έχουν αντιμετωπίσει κάποια σοβαρή απώλεια ή απόρριψη και τα φάρμακα έχουν μετατραπεί σε πανάκεια στην οποία γυρνούν στο πρώτο σημάδι δυστυχίας. Κάποιοι ξεκινούν τα αντικαταθλιπτικά μόνοι τους και όταν πάνε στον γιατρό τους είναι αδύνατο να γνωρίζει αν έχουν υποτροπή της κατάθλιψης. Γνωρίζουμε ότι ο εγκέφαλος των νέων διαρκώς μεταβάλλεται, αλλά αγνοούμε με ποιον ακριβώς τρόπο επηρεάζεται από τα ψυχιατρικά φαρμακευτικά σκευάσματα. Οι νεαροί ενήλικες βρίσκονται σε μία πραγματικά κρίσιμη καμπή της ζωής τους. Σήμερα, ωστόσο, βρισκόμαστε σε μία λεπτή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη διάγνωση της ασθένειας και τη θεώρηση οποιουδήποτε συναισθηματικού πλήγματος ως παθολογικού. Χρειάζεται να εστιάσουμε την προσοχή μας στο να κάνουμε πιο ανθεκτικούς τους νέους ενήλικες. Χρειαζόμαστε περισσότερες επιστημονικές έρευνες που να εκτείνονται σε χρόνια και όχι μήνες για τους κινδύνους και τα οφέλη της παρατεταμένης αντικαταθλιπτικής θεραπείας σε νεαρούς ενήλικες.
* H κ. Ντόρις Ιαροβίτσι είναι ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο Ντιουκ και συγγραφέας του βιβλίου «Προβλήματα Ψυχικής Υγείας και ο Φοιτητής».
