Οσοι προσβάλλονται από τον ιό Εμπολα δεν είναι τα μόνα θύματα. «Οι κάτοικοι των χωρών που έχουν πληγεί από τον Εμπολα πεθαίνουν, όχι μόνο από τον ιό, αλλά και από άλλες αιτίες, καθώς η πλειονότητα των μονάδων υγείας σε αυτές τις χώρες είτε δεν λειτουργεί είτε οι άνθρωποι δεν τις επισκέπτονται από φόβο μην προσβληθούν από τον ιό», τόνισε η δρ Marie-Paule Kieny, υποδιευθύντρια Συστημάτων Υγείας και Καινοτομίας του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), σε συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο συνάντησης με τους επικεφαλής στον τομέα της υγείας των αφρικανικών χωρών που έπληξε περισσότερο ο Εμπολα.
Ενώ οι ενδείξεις δείχνουν ότι ο ιός, από τον οποίο νόσησαν περισσότεροι από 21.000 άνθρωποι και έχασαν τη ζωή τους 8.000, τίθεται σταδιακά υπό έλεγχο, οι επικεφαλής στον τομέα της υγείας της Λιβερίας, της Σιέρα Λεόνε και της Γουινέας συναντήθηκαν στα μέσα Δεκεμβρίου στη Γενεύη, στην έδρα του ΠΟΥ, για να αναζητήσουν μαζί λύσεις και τρόπους να χτίσουν σταθερά συστήματα περίθαλψης, που μελλοντικά θα μπορούν να ανταποκριθούν σε παρόμοιες επιδημίες. «Ενα σύστημα υγείας πρέπει να είναι ικανό να απορροφάει το σοκ μιας κρίσιμης κατάστασης, όπως ο Εμπολα, και να συνεχίζει να παρέχει τις κανονικές υπηρεσίες υγείας, όπως οι εμβολιασμοί και η φροντίδα παιδιών και μητέρων», προσέθεσε η δρ Kieny.
«Διαπιστώσαμε ότι υπήρχαν πάρα πολλές αδυναμίες στο σύστημά μας, που οδήγησαν σε ένα ξέσπασμα που αδυνατούσαμε να ελέγξουμε και όλος ο κόσμος έπρεπε να τρέξει να μας βοηθήσει», λέει στην «Κ» η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας της Λιβερίας και επικεφαλής σε ιατρικά θέματα, δρ Bernice Dahn. Με το ξέσπασμα του ιού, οι βασικές υπηρεσίες περίθαλψης της χώρας κατέρρευσαν. Οι έγκυοι δεν είχαν πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα παιδιά δεν εμβολιάζονταν, ενώ άνθρωποι με υπέρταση δεν δέχονταν καμία φροντίδα. «Στη χώρα μου, κάποια στιγμή το 65% των εγκαταστάσεων υγείας σφραγίστηκε γιατί οι εργαζόμενοι προσβλήθηκαν από τον Εμπολα και πολλοί από αυτούς πέθαναν, ενώ τα μέλη της κοινωνίας φοβούνταν να επισκεφθούν τα νοσοκομεία, γιατί τότε η ελπίδα επιβίωσης από τον Εμπολα ήταν πολύ μικρή», λέει η δρ Dahn. Μόνο μέχρι τον Σεπτέμβριο, πάνω από 120 άτομα ιατρονοσηλευτικού προσωπικού είχαν χάσει τη ζωή τους, με αποτέλεσμα η Λιβερία, μία χώρα τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων, να στηρίζεται στα χέρια μόνο 250 γιατρών, αναφέρει σε δημοσίευμά του στους The New York Times ο Μichael Osterholm, διευθυντής του Κέντρου Ερευνας και Πολιτικής Μεταδιδόμενων Νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα των ΗΠΑ.
Θα είχαν επιβιώσει
Σύμφωνα με τα δεδομένα του υπουργείου Υγείας της Λιβερίας, μεταξύ Φεβρουαρίου και Οκτωβρίου 2014, πάνω από 6.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους από αιτίες εκτός του Εμπολα. Ασθενείς με οξείες λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι οποίοι με μία αντιβιοτική θεραπεία θα είχαν επιβιώσει, πέθαναν. Ανθρωποι που έπασχαν από μεταδιδόμενες ασθένειες, όπως ο HIV, αλλά και πάσχοντες από διαβήτη, θα είχαν ζήσει εάν είχαν εισαχθεί σε κάποιο νοσοκομείο. Επιπλοκές στην εγκυμοσύνη κόστισαν τη ζωή σε πολλές γυναίκες, οι οποίες έμειναν αβοήθητες γιατί οι επιπλοκές τους συνεπάγονταν συνήθως αιμορραγία και οι άνθρωποι φοβούνταν να έρθουν σε επαφή με αίμα. «Πάνω από 2.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από ελονοσία, κατά τη διάρκεια του ξεσπάσματος του Εμπολα, ένας αριθμός εξαιρετικά υψηλός για τα χρονικά της χώρας», λέει η δρ Dahn. «Πολλοί από αυτούς τους 6.000 θανάτους θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί εάν, ενώ παλεύαμε με τον Εμπολα, τα νοσοκομεία μας ήταν ανοιχτά και λειτουργούσαν», προσθέτει.
Η αδυναμία των συστημάτων Υγείας των χωρών να αντεπεξέλθουν στην επείγουσα κατάσταση δεν αφορά μόνο στο παρελθόν, αλλά απειλεί και το μέλλον. Κατά τη διάρκεια του πολέμου ενάντια στον Εμπολα το ποσοστό των παιδικών εμβολιασμών στη Λιβερία, τη Σιέρα Λεόνε και τη Γουινέα μειώθηκε σημαντικά. «Στη Λιβερία, ένα στα τρία παιδιά που ήταν σε πρόγραμμα εμβολιασμού δεν εμβολιάστηκε κατά τη διάρκεια της επιδημίας.
Αυτό εγείρει κινδύνους για μελλοντικά ξεσπάσματα ιών», λέει ανήσυχη η δρ Dahn.
Χιλιάδες παιδιά όμως σε αυτές τις χώρες δεν απειλούνται μόνο από ασθένειες, αλλά και από την εγκατάλειψη. «Ο Εμπολα χτύπησε διπλά αυτά τα παιδιά, πρώτα τους πήρε τους γονείς τους και μετά τα υπέβαλε στο στίγμα, στην απόρριψη, ακόμα και στην κακοποίηση», γράφει σε πρόσφατο δημοσίευμά του το Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF), για τα ορφανά που άφησε πίσω η επιδημία. «Δεν βρίσκουν ούτε την απλή παρηγοριά, φροντίδα και προσοχή που χρειάζεται ένα παιδί σε περίοδο πένθους. Αρκετές φορές οι ίδιοι οι συγγενείς του φοβούνται να το πάρουν δίπλα τους. Ο φόβος της μόλυνσης έχει γίνει ισχυρότερος από τους οικογενειακούς δεσμούς», προσθέτει το δημοσίευμα.
Η κυβέρνηση της Λιβερίας, με την υποστήριξη της UNICEF, εγκατέστησε προσωρινά κέντρα φροντίδας ορφανών, όπου παρέχεται ιατρική φροντίδα, συντροφιά και ψυχολογική υποστήριξη σε παιδιά που έχουν μείνει μόνα και κανείς δεν θέλει να πλησιάσει. Τα παιδιά αυτά, τα οποία μέσα σε πρόσφατο χρονικά διάστημα έχουν έρθει σε επαφή με ασθενείς, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να νοσήσουν. Γι’ αυτόν τον λόγο, εργαζόμενοι σε αυτά τα κέντρα, όπως και σε άλλα παρόμοια κέντρα σε Σιέρα Λεόνε και Γουινέα, είναι οι επιζήσαντες του Εμπολα, άνθρωποι δηλαδή που έχουν νοσήσει, θεραπευθεί και αποκτήσει ανοσία στον ιό. Οι επιζήσαντες, οι οποίοι περνούν από ειδική εκπαίδευση από την UNICEF, είναι οι μόνοι που μπορούν να πλησιάσουν και να ακουμπήσουν τα παιδιά τις πρώτες 21 ημέρες, την περίοδο εκκόλαψης του ιού Εμπολα.
«Ο λόγος που εργάζομαι εδώ είναι για να σταματήσω το στίγμα που αντιμετωπίζει η χώρα μου λόγω του Εμπολα. Νιώθω ότι μπορώ να το κάνω, γιατί έχω περάσει από εκεί. Ξέρω τον πόνο που προκαλεί», εξομολογείται στην ιντερνετική πλατφόρμα #isurvivedebola η 23χρονη επιζήσασα Decontee Davis από τη Λιβερία, μητέρα ενός παιδιού, η οποία έχει γίνει πια «μητέρα» δεκάδων παιδιών.
