(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2014)
Μια επιστολή ήταν η αφορμή. «Θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάποια από τα σημαντικότερα μελλοντικά σχέδια του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης», τόσο απλά, προσωπικά, η Πρόεδρος του ΜΚΤ Σάντρα Μαρινοπούλου αρχίζει την ηλεκτρονική επιστολή σε όλους τους Φίλους του Μουσείου για να ανακοινώσει ότι ξεκινούσε ένα μακροπρόθεσμο έργο ανάπλασης, αρχής γενομένης από το Cycladic Café στο κτήριο της Νεοφύτου Δούκα. Στη συνέχεια προλόγιζε το πολύ ουσιαστικό πρόγραμμα του μουσείου για τη φετινή χρονιά. Επιδιώξαμε να συναντηθούμε με τη Σάντρα Μαρινοπούλου, να συζητήσουμε από κοντά για τα μελλοντικά αυτά σχέδια. Μιλήσαμε για πολλά, θα αναφερθούμε μόνο σε όσα πραγματοποιούνται άμεσα και όσα έπονται τους επόμενους μήνες – ο προγραμματισμός του Μουσείου δεν σταματά εκεί, αλλά η Πρόεδρος και η στενή ομάδα των συνεργατών της δεν χαρακτηρίζονται από «μεγάλα» λόγια και «λεκτικά» πυροτεχνήματα, προτιμούν να μιλούν τα έργα.
«Για την ανακαίνιση αναζητήσαμε προτάσεις από αρκετούς νέους Έλληνες αρχιτέκτονες», διευκρινίζει. «Η τελική επιλογή μας κατέληξε στο βραβευμένο αρχιτεκτονικό γραφείο Kois Associated Architects. Αυτή την εποχή, όλοι μας εδώ “συμπάσχουμε” σε εργοταξιακό ρυθμό ώστε μέχρι τέλη Οκτωβρίου να έχει ολοκληρωθεί το πρώτο στάδιο, η ανακαίνιση του Café. Το Cycladic Café, διατηρώντας την ιδιαιτερότητά του ως “κρυμμένη” όαση βλάστησης και φωτός στο εσωτερικό του κτηρίου, ανανεώνεται ριζικά. Τα υπόλοιπα σχέδια ανακαίνισης θα ακολουθήσουν σταδιακά, είναι θέμα προϋπολογισμού και εποχής». Ευχής έργον να ακολουθήσει σύντομα η πρόταση της ολοκληρωμένης ανάπλασης του κτηρίου. Σύγχρονης αισθητικής και εξαιρετικής μορφολογικής έμπνευσης, στιβαρή, η πρόταση των Kois Associated Architects διαθέτει τη δυναμική να επαναπροσδιορίσει ως τοπόσημο της πόλης το κτήριο της Νεοφύτου Δούκα.
Φωτορεαλιστική απεικόνιση του υπό ανακαίνιση CycladicCafe, Kois Associated Architects
Και ενώ το Café επιταχύνει για να μην αργήσει στο rdv του με τη σεζόν, οι εκθέσεις τρέχουν τις δικές τους προκαταρκτικές διαδρομές σε Ελλάδα και εξωτερικό. Αναπόσπαστο μέρος της λειτουργίας του Μουσείου, οι περιοδικές εκθέσεις αρχαιολογικού περιεχομένου αλλά σημερινού ενδιαφέροντος αποτελούν το κυριότερο στοιχείο του προγράμματος. «Την έκθεση Έρως (2009) όλοι τη θυμόμαστε – τώρα με την Ίασις* (Υγεία στην Αρχαία Ελλάδα) και την έκθεση για το Θάνατο και τη Ζωή Μετά** ολοκληρώνεται η τριλογία-αφιέρωμα στα πανανθρώπινα θέματα της ύπαρξης», λέει η Σάντρα Μαρινοπούλου. «Πάντα ο άνθρωπος προσπαθούσε και προσπαθεί να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του, να διατηρήσει την υγεία του, να καταλάβει τι προκαλεί τις ασθένειες και να βρει τρόπους να τις αντιμετωπίσει. Η ιδέα της Υγείας προσωποποιήθηκε σαν μια πανέμορφη θεά που συνήθως συνοδεύεται από ένα φίδι, σύμβολο της ανανέωσης καθώς αλλάζει το δέρμα του, και της θεραπείας. Ένα τέτοιο καταπληκτικό άγαλμα θα έρθει από τη Ρόδο, το οποίο και θα συναντά ο επισκέπτης στην πρώτη αίθουσα της έκθεσης. Η έκθεση παρουσιάζει την εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών μεθόδων, ξεκινώντας από τη μαγικο-θρησκευτική θεραπεία, δηλαδή την προσευχή στους θεούς για ένα θαύμα που θα κάνει καλά τον ασθενή. Συνεχίζει με την επιστημονική ιατρική, δηλαδή τους αρχαίους γιατρούς, τις χειρουργικές επεμβάσεις, τα εργαλεία της εποχής, τα φυτικά φάρμακα και τις συνταγές με θεραπευτικά βότανα».
Μαρμάρινο αγαλμάτιο της Υγείας, κόρης του Ασκληπιού και προστάτιδα της
υγείας. 3ος-4ος αι.μ.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου Photo: Γιώργος Κασιώτης
«Ένα μήνα αργότερα θα ανοίξει στο κοινό η έκθεση Ο Θάνατος και η Ζωή Μετά στην Αρχαία Ελλάδα, όπου μέσα από 120 αντικείμενα από 21 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού θα παρουσιασθεί ένα από τα σημαντικότερα μυστήρια που απασχόλησε και εξακολουθεί να απασχολεί τον άνθρωπο: η τύχη της ψυχής μετά το θάνατο. Ένα από τα αντικείμενα της έκθεσης που ξεχωρίζουν, και σίγουρα θα εντυπωσιάσει, είναι το χάλκινο κεφάλι του θεού Ύπνου από το Βρετανικό Μουσείο. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον πως για τους αρχαίους Έλληνες ο Ύπνος και ο Θάνατος ήταν αδέλφια και μάλιστα δίδυμα! Είμαστε επίσης πολύ περήφανοι γιατί η έκθεση, η οποία πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ωνάση, θα ταξιδέψει στη συνέχεια στο ανακαινισμένο Olympic Tower της Νέας Υόρκης. Τις εκθέσεις αυτές επιμελείται ο Διευθυντής του Μουσείου, καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, με τον Γιώργο Τασούλα (Ίασις) και τη Σταυρούλα Οικονόμου (Θάνατος)», καταλήγει.
Εξαιρετικά μεγάλη έκθεση η Ίασις θα περιλαμβάνει σχεδόν 300 αρχαία αντικείμενα από 41 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως πληροφορούμεθα. Πώς οργανώνεται οικονομικά η υποστήριξη ενός τέτοιου μεγέθους εγχειρήματος και μάλιστα σήμερα;
«Η Ίασις είναι μια πολύ ακριβή έκθεση», προσθέτει η Πρόεδρος. «Καταφέραμε ένα μέρος της να το καλύψουμε από χορηγούς, αλλά όχι όλο! Γι’ αυτό η έκθεση θα ταξιδέψει εικονικά, μαζί μας, στο Victoria and Albert Museum στο Λονδίνο για ένα δείπνο με εισιτήριο και μία διάλεξη που συνδυάζει τους σκοπούς του μουσείου μας για την προώθηση του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, με την προώθηση της συγκεκριμένης έκθεσης. Κατά τη διάρκεια του δείπνου θα υπάρξει οπτικοακουστική παρουσίαση της έκθεσης καιοι επιμελητές θα εξηγήσουν στους προσκεκλημένους το σκεπτικό. Ως ιδιωτικό αρχαιολογικό μουσείο που είμαστε – δεν λαμβάνουμε επιχορηγήσεις από το κράτος- τα τελευταία χρόνια έχουμε βρει αυτόν τον τρόπο να συμπληρώνουμε τους απαραίτητους πόρους ώστε να καταφέρνουμε να πραγματοποιούμε τις μεγάλες μας εκθέσεις και παράλληλα να προάγουμε τον πολιτισμό μας στο εξωτερικό. Ωραίοι και αξιόλογοι χώροι πολιτισμού, συνήθως μουσεία, έχουν ήδη φιλοξενήσει προηγούμενες εκδηλώσεις μας – το American Museum of Natural History στη Νέα Υόρκη, το British Museum στο Λονδίνο, το Μουσείο της Ακρόπολης και το Εθνικό Θέατρο».
Έχοντας ταξιδέψει πολύ στην Ελλάδα και επισκεφθεί πολλά αρχαιολογικά μουσεία θα θέλαμε να μάθουμε ποια είναι «αγαπημένα» της μουσεία. «Εκτός βέβαια από το Μουσείο της Ακρόπολης, υπάρχουν πολλά μικρά αρχαιολογικά μουσεία, όπως το ολοκαίνουριο, πανέμορφο μουσείο της Καλύμνου, τα οποία με εντυπωσιάζουν – όχι μόνον για τα εξαιρετικά αντικείμενά τους, αλλά και για την αυταπάρνηση των ανθρώπων που τα στηρίζουν».
Μουσειοσκευές "δωρεές πολιτιμού"
Σε αυτό το σημείο θα ήταν άδικο να μην αναφερθούμε στη μικρή ομάδα των εθελοντριών που με μεγάλο κέφι και ζήλο εμπλέκεται στη εύρυθμη λειτουργία του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης. Πρέσβειρες στο εξωτερικό, πανταχού παρούσες, η ομάδα των οκτώ γυναικών είναι ένα executive committee με σοβαρά βιογραφικά, που βρίσκεται στο μουσείο σε καθημερινή βάση, με σοβαρές αρμοδιότητες. «Ιστορικά το μουσείο είχε πάντα εθελόντριες», μας πληροφορεί η Πρόεδρος. «Δουλεύουμε όλες μαζί γύρω από ένα τραπέζι ανταλλάσσοντας ιδέες και επιλέγουμε τις καλύτερες».
Η πολιτιστική διπλωματία είναι μόνο ένα από τα μέτωπα που δραστηριοποιείται το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Το εκπαιδευτικό σκέλος παραμένει στρατηγικής σημασίας, φιλοξενώντας καθημερινά 7-8 σχολικές τάξεις. Η σύγχρονη εκδοχή των Μουσειοσκευών αποτελεί ένα «εργαλείο» για το οποίο δικαιούται να καμαρώνει. «Βαλίτσες εκπαίδευσης και πολιτισμού υπήρχαν από την ίδρυση του Μουσείου», εξηγεί η Σάντρα Μαρινοπούλου. «Τότε και για πολλά χρόνια ήταν βαλίτσες τύπου Samsonite που ταξίδευαν σε όλη την Ελλάδα με εκπαιδευτικό υλικό για τις τρεις θεματικές ενότητες – Κυκλαδικός Πολιτισμός, Ελληνική Κεραμική και Η Ενδυμασία στην Αρχαιότητα. Κάθε χρόνο, στην Ελλάδα, τις δανείζονται περισσότερα από 150 σχολεία και 15.000 περίπου μαθητές. Στο πέρασμα των χρόνων, όπως είναι φυσικό από το πολύ πηγαινέλα οι βαλίτσες “κουράστηκαν”! Αποφασίσαμε λοιπόν να αναθέσουμε σε ειδικό το “lifting” και έτσι η αρχιτέκτων Χαρά Μαραντίδου σχεδίασε τις Μουσειοσκευές από την αρχή με τρόπο σύγχρονο και ανθεκτικό».
Σχεδιασμένη για να φέρει πιο κοντά τον κόσμο του Μουσείου στα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς της επαρχίας, κάθε Μουσειοσκευή περιέχει αντίγραφα αντικειμένων, φωτογραφίες, βιβλία, εκπαιδευτικό υλικό και παιχνίδια. «Το περιεχόμενο μεταφράστηκε στα αγγλικά και έτσι μπορούμε πλέον να προωθούμε τις Μουσειοσκευές μας και στο εξωτερικό με τη βοήθεια της Aegean Airlines, που υποστηρίζει αυτήν την πολιτιστική προσπάθεια», συμπληρώνει η Πρόεδρος. «Στόχος μας είναι να τις υιοθετήσουν σχολεία και μουσεία σε όλο τον κόσμο. Ήδη στο Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης ένας Φίλος του Μουσείου δώρισε τρεις Μουσειοσκευές, μια από κάθε ενότητα, και έτσι σήμερα συμπεριλαμβάνονται στα εκπαιδευτικά προγράμματα ενός από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, μπορεί όποιος θέλει να αναλάβει το έξοδο μιας Μουσειοσκευής και να την προσφέρει στο σχολείο του τόπου του – με αυτόν τον τρόπο, παραμένει μόνιμα στο σχολείο αυτό. Σκεφτήκαμε ότι είναι ένας άμεσος τρόπος να προωθήσουμε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό με τη βοήθεια του κόσμου. Ένας ακόμα στόχος μας είναι ο κυκλαδικός πολιτισμός να γίνει, ακόμα περισσότερο, γνωστός διεθνώς. Εκτός από τις Μουσειοσκευές θέλουμε να ταξιδέψουν τα ίδια τα κυκλαδικά μας ειδώλια σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού».
Φυσικό επόμενο η συζήτηση να στραφεί σε αρχαιολογικά θέματα «της ημέρας», που ενδιαφέρουν όλο και περισσότερο τους Έλληνες, όπως το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα.
«Θα έπρεπε να βρίσκονται μαζί», απαντά η Πρόεδρος. «Όσες προσπάθειες έχουν γίνει μέχρι σήμερα δεν έχουν αποδώσει. Για όσο καιρό ακόμα δεν μπορούμε να πετύχουμε να είναι μόνιμα μαζί, ίσως θα μπορούσαν να συναντιούνται…». Από τα παιδιά στους νέους, η προσέγγιση δεν είναι ίδια, αλλά καθώς φαίνεται το Μουσείο κερδίζει και εδώ ολοένα έδαφος. Από τη σύγχρονη παρουσίαση μιας αρχαιολογικής έκθεσης έως τις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και από τη δυναμική παρουσία του Μουσείου στα social media έως τα Cycladic Late Nights και τις dj βραδιές (πολλές φορές σε συνεργασία με ραδιόφωνα όπως ο Pepper 96.6 και ο En Lefko 87.7), όλα υποστηρίζουν την ανάπτυξη σχέσεων με το νεανικό κοινό – η αυξανόμενη ανταπόκριση το αποδεικνύει. «Στους στόχους μας είναι να επικοινωνούμε με κάθε κοινό, Έλληνες και ξένους, όλων των ηλικιών, να ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις τους, να μιλάμε τη γλώσσα τους, ώστε το Μουσείο να τους γεμίζει και να περνάνε καλά κοντά μας».
Photos: Panos Davios (D-Tales)
Επιμέλεια: Λίλα Κουτσιουμάρη
*Η έκθεση «Ίασις: Υγεία, Νόσος, Θεραπεία από τον Όμηρο στον Γαληνό» εγκαινιάστηκε στις 20 Νοεμβρίου στο κτήριο της Νεοφύτου Δούκα.
**Η έκθεση «Ο Θάνατος και η Ζωή Μετά στην Αρχαία Ελλάδα» εγκαινιάστηκε στις 11 Δεκεμβρίου στο Μέγαρο Σταθάτου.
Οι εκθέσεις πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το ΥΠΠΟΑ.
Η έκθεση «Ο Θάνατος και η Ζωή Μετά στην Αρχαία Ελλάδα» χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ 2007-13.
Συμμετέχοντας στις εκδηλώσεις για το έτος Γκρέκο, παρουσιάζεται επίσης το μικρό αφιέρωμα «Ο Θάνατος στο έργο του Γκρέκο» από τις 14 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Σταθάτου.
*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2014
