«Είσαι τρελή να θέλεις να διασχίσεις τον ωκεανό με μια σχεδία», ήταν η αυθόρμητη αντίδραση της Ναταλίας Τσουκαλά όταν μια φίλη, θαλάσσια βιολόγος, της μίλησε για τους Ταξιδιώτες του Ειρηνικού, που θα κάλυπταν 20.000 ναυτικά μίλια με κλασικά πολυνησιακά πλοιάρια και παραδοσιακούς τρόπους πλοήγησης! «Μου κέντρισε το ενδιαφέρον», λέει σήμερα η ίδια. «Έψαξα, έμαθα. Κι αναρωτήθηκα γιατί όχι;» Η αποστολή του Γερμανού Dieter Paulmann, ιδρυτή του Okeanos Foundation, ένα συμβολικό ταξίδι με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, είχε ήδη ξεκινήσει. Τα επτά vaka, παραδοσιακά καταμαράν με μοναδικά «καύσιμα» τον αέρα και τον ήλιο και με «ουράνια καθοδήγηση», είχαν φτάσει στην Αμερική, έχοντας πλήρωμα 120 ανθρώπων από τα νησιά Φίτζι, Σαμόα, Βανουάτου, Κουκ, Ταϊτή, Νησιά του Σολομώντα, Νέα Ζηλανδία κ.ά., που κατανάλωναν κυρίως τοπικά προϊόντα και ό,τι ψάρευαν. Η Ναταλία Τσουκαλά επικοινώνησε με τον Paulmann ζητώντας να συμμετάσχει στην αποστολή. Δώδεκα καλοκαίρια που είχε περάσει φωτογραφίζοντας φάλαινες και δελφίνια για το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών «Πέλαγος» στην Ελλάδα, και διπλώματα ιστιοπλοΐας και καταδύσεων ήταν τα αφοπλιστικά της διαπιστευτήρια. Τον παρότρυνε να δει το site με τις φωτογραφίες της, του προέταξε την εξοικείωσή της με τα ταξίδια, τον έπεισε.
Εικόνες από τη διαδρομή, όπως τις απαθανάτισε ο φακός της Ναταλίας Τσουκαλά. Τα vaka, παραδοσιακά καταμαράν, φτάνουν στη Γαλλική Πολυνησία
Από το Pacific Art Festival
Ως φωτογράφος αλλά και μέλος του πληρώματος, η Ναταλία συμμετείχε στο κομμάτι της επιστροφής, από το Σαν Ντιέγκο ως το Όκλαντ. «Κάθε vaka είναι μια μικρογραφία της γης που συνδυάζει τη συλλογική συνείδηση, την ομαδική εργασία, τη γνώση, την αυτογνωσία. Ξεκινήσαμε Ιανουάριο, την καλύτερη εποχή για να διασχίσεις τον Ειρηνικό από Αμερική προς Νέα Ζηλανδία, αφού έχεις τον καιρό πρίμα». Έξι μήνες, 180 ολόκληρες μέρες δεν ήταν ατελείωτες; «Κι εγώ αυτό νόμιζα. Στο πρόγραμμα είχα δει ότι υπήρχε ένα πέρασμα 30 ημερών από τα Γκαλάπαγκος στην Ταϊτή, χωρίς στεριά. Δεν είχα ποτέ διανυκτερεύσει εκτός λιμανιού, η ιδέα με τρόμαζε. Όμως μετά την πρώτη εβδομάδα δεν υπάρχει διαφορά. Δεν είναι η στεριά ο προορισμός, είναι το ταξίδι. Για εμένα, βέβαια, ήταν πιο εύκολο, γιατί λόγω της ιδιότητάς μου ως φωτογράφου άλλαζα σκάφος – για παράδειγμα, εκείνες τις 30 μέρες άλλαξα τέσσερα σκάφη. Σε αυτήν τη διαδρομή ταξιδέψαμε χωρίς όργανα ναυσιπλοΐας, με τ’ αστέρια, τον ήλιο, το φεγγάρι, τον κυματισμό. Το GPS ήταν σκεπασμένο. Σε κάθε σκάφος υπήρχε πλοηγός και σκίπερ, ο οποίος παρακολουθούσε και θα παρενέβαινε μόνον εάν γινόταν λάθος – δεν έγινε».
Υποβρύχια λήψη στα νησιά Τόνγκα
Στο Βανουάτου… πριν από τον κυκλώνα.
«Μετά το μεγάλο πέρασμα, κάθε εβδομάδα πιάναμε και νησί. Μας περίμεναν στην ακροθαλασσιά, ήταν σαν πανηγύρι». Μοιάζουν μεταξύ τους όλοι αυτοί οι νησιώτες; «Στη μορφή όχι, αλλά ως προς την ψυχοσύνθεση μοιάζουν πολύ. Στα μικρά νησιά όπου ζουν κυρίως αγρότες και ψαράδες, είναι πλακατζήδες, γλεντζέδες, θέλουν να περνάνε καλά – μοιάζουν με τους Έλληνες. Βοηθάει στην καλή διάθεση κι ο καιρός, καλοκαίρι όλο το χρόνο, με θερμοκρασία πάντα πάνω από 20 βαθμούς». Οι πόλεις; «Δεν είναι όμορφες, ούτε τα χωριά, όπως για παράδειγμα στις δικές μας Κυκλάδες. Μόνο οι ατόλες, νησάκια σαν φλοίδες άμμου πάνω στη θάλασσα, έχουν όμορφα σπιτάκια από ξύλα και φυλλωσιές. Τα νερά είναι όμορφα, μπορεί και επικίνδυνα, αλλά ποτέ δεν ένιωσα ότι δεν πρέπει να κολυμπήσω. Ναι, υπήρχαν καρχαρίες, αλλά από τα τουλάχιστον 100 είδη μόνο τα τρία-τέσσερα μπορεί να γίνουν επιθετικά. Αφού βούταγαν άνθρωποι που ήξεραν, όπως θαλάσσιοι βιολόγοι, βούταγα κι εγώ – ο φόβος είναι μεταδοτικός». Εάν πρέπει να διαλέξω μόνο ένα χαρακτηριστικό για τη Ναταλία Τσουκαλά είναι πολύ εύκολο: είναι αφοπλιστική.
Η άφιξη στα Φίτζι.
Η Ναταλία Τσουκαλά φωτογραφημένη από τον Rui Camillo, στην Ταϊτή.
Φοβήθηκε κάποια στιγμή στο ταξίδι; «Μια φορά, όταν πλησιάζαμε στη Νέα Ζηλανδία. Είχε κρύο, έβρεχε, ήμουν βάρδια και έκανα τιμόνι, δηλαδή κράταγα με το σώμα την τεράστια λαγουδέρα. Είχαμε τον καιρό όρτσα, έμπαινε η πλώρη μέσα, κοπανιόμασταν. Βράδυ, χωρίς φεγγάρι, αγριεύτηκα. Άμα πέσεις στον ωκεανό δεν σε βρίσκουν ποτέ. Με το που σκέφτηκα όλα αυτά, για πρώτη φορά δέθηκα». Αφού ολοκληρώθηκε το διετές ταξίδι, ο Dieter Paulmann, για να τονίσει την ανάγκη προστασίας των ωκεανών –ρυθμιστών ζωής για τη γη– και να ενισχύσει τις προσπάθειες εκπαίδευσης των νέων γενεών στην παραδοσιακή πλοήγηση, χάρισε στα νησιά τα επτά vaka. «Όπως οι ταξιδιώτες των vaka δεν μπορούν να επιβιώσουν χωρίς τη γενναιοδωρία των θαλασσών, έτσι και ο πλανήτης μας είναι ένα νησί με περιορισμένους φυσικούς πόρους που επιπλέει στην απεραντοσύνη του κόσμου και δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς την επαγρύπνηση των κατοίκων του», πιστεύει η Ναταλία Τσουκαλά.
Εφέτος, στις 12 Μαρτίου, ένας κυκλώνας έπληξε το Βανουάτου κι από τα 80 νησιά περίπου τα μισά καταστράφηκαν. Η Ναταλία, μη βρίσκοντας τους φίλους, έγραψε στον Paulmann. Ένα vaka cargo, το οποίο ήδη έκανε δρομολόγια, χρησιμοποιήθηκε για να μεταφέρει ανθρωπιστική βοήθεια και ο Dieter της πρότεινε να πάει ως φωτογράφος της αποστολής. Δυόμισι χρόνια μετά το ταξίδι, οι Pacific Voyagers επέστρεψαν με συγκεκριμένο στόχο. «Μεταφέραμε κυρίως ρίζες και φρούτα από νησί σε νησί, από και προς σημεία όπου δεν υπήρχε εύκολη πρόσβαση. Το ρύζι που πετούσαν τα ελικόπτερα από Αυστραλία, Nέα Ζηλανδία και από αλλού ήταν μόνο σαν παυσίπονο που δεν έλυνε το πρόβλημα μακροπρόθεσμα. Ήταν ακριβό, δεν αποτελεί κύρια τροφή για τους μελανήσιους. Αν δώσεις ρίζες και εργαλεία για να χτίσουν τα σπίτια τους, σε ένα χρόνο οι αγρότες θα ανασυνταχθούν και στη συνέχεια θα υποστηρίξουν τις πόλεις. Μπορεί το μεγάλο πέρασμα να ήταν συμβολικό, αλλά η δωρεά των σκαφών και η αποστολή στο Βανουάτου αποτελούν ουσιαστική βοήθεια». —www.pacificvoyagers.org
