Ανεβαίνοντας τις σκάλες με τις πολύχρωμες λεπτομέρειες, νιώθεις ότι έχεις μπει σε κολέγιο, όχι σε… μουσείο. Στην Ελλάδα, άλλωστε, η έννοια του μουσείου διαθέτει άλλη βαρύτητα, παραπέμπει στην αρχαία ελληνική κληρονομιά. Εδώ όμως είναι διαφορετικά: το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών είναι καθ’ όλα μοντέρνο και δεν το κρύβει: Στην είσοδο σε υποδέχεται ένα μεγάλο κολάζ στο οποίο φωτογραφίες από τα εκθέματα δημιουργούν τη μορφή του Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ, εφευρέτη του τηλεφώνου.
Η περιοδολόγηση των τηλεπικοινωνιών γίνεται σε δύο ορόφους, με τμήματα δωματίων να σε ταξιδεύουν στην εκάστοτε εποχή. Η περιήγηση στα εκθέματα αποκαλύπτει την πολύπλευρη συλλογή αντικειμένων που αντιπροσωπεύουν την εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών από τα πρώτα τηλέγραφα μέχρι τις σύγχρονες τεχνολογίες επικοινωνίας. Αντίγραφα αρχαίων μοντέλων επικοινωνίας, παλιοί τηλεφωνικοί σταθμοί, πληθώρα αντικειμένων αντιπροσωπεύουν την εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα και παγκοσμίως.
Ρωτώ τη Νικολέτα Λιακοσταύρου, επικεφαλής του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών ΟΤΕ, για τις αντιδράσεις των μαθητών που επισκέπτονται τον χώρο, όταν βλέπουν συσκευές τηλεφώνου με καντράν, που για να καλέσεις, έπρεπε να γυρίσεις τον κάθε αριθμό στη ροδέλα και να περιμένεις… «Αφού εντυπωσιάζονται, συνήθως ρωτάνε πώς μπορείς να στείλεις μηνύματα».
Οσο η περιήγηση συνεχιζόταν, τόσο οι ερωτήσεις προς την ξεναγό αυξάνονταν, ειδικά όταν το αντικείμενο ήταν πολύ παλιό, μία τηλεφωνική συσκευή του προπερασμένου αιώνα για παράδειγμα: «Μα πού το βρήκατε αυτό;». «Στο τάδε κτίριο ή υπηρεσία του ΟΤΕ», απαντούσε χαμογελώντας.
Κοιτώντας τα εκθέματα, δεν νιώθεις μόνο την αίσθηση ότι μέρος της πρότερης ζωής σου εκτίθεται σε μουσείο. Aντιλαμβάνεσαι ταυτόχρονα ότι οι τηλεπικοινωνίες είχαν πάντα κεντρικό και πρωτεύοντα ρόλο στην εξέλιξη των ανθρώπων: πολιτικά, πολιτισμικά, κοινωνιολογικά. Ολο αυτό ξεδιπλώνεται εύληπτα στην Πρωτέως 25.
Πριν καταλήξουμε στο υπερσύγχρονο gaming, με το οποίο επικοινωνούν οι νεότεροι, ξεκινάμε με τους φλεγόμενους δαυλούς της αρχαιότητας μέσω των οποίων οι άνθρωποι έστελναν μηνύματα εκ του μακρόθεν, κυρίως σε σχέση με τις εν εξελίξει πολεμικές συγκρούσεις.
Και σε ένα μουσείο τεχνολογίας, δεν λείπει η… τεχνολογία αιχμής. Τα εκθέματα έχουν διαδραστικά συμπληρώματα, virtual δυνατότητες, κατανοείς τα πάντα, ακόμα κι αν ο νους σου ταξιδεύει αλλού (συνέβη κι αυτό…).
Σηκώνεις, φερ’ ειπείν, ένα tablet και… ο ίδιος ο Μπελ σου εξηγεί πώς εφηύρε το τηλέφωνο.
Και μετά, ιστορία. Αφθονη και παντού. Με λεπτομέρειες που εντυπωσιάζουν – για παράδειγμα ότι τα τηλεγραφήματα κατέλαβαν ένα σημαντικό κομμάτι της ανθρώπινης επικοινωνίας για δεκαετίες, τα μετέφερε συνήθως κάποιος με ποδήλατο (έχουν και το σχετικό δίτροχο εκεί, όπως επίσης τον πάγκο διαλογής).
Το τηλεγράφημα Μητσοτάκη στον Τσίπρα
Η κ. Λιακοσταύρου μας δίνει κaι ένα fun fact: Ενα από τα τελευταία (γνωστά) τηλεγραφήματα, προτού μπει ένα αναπόφευκτο τέλος, ήταν εκείνο του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στον Αλέξη Τσίπρα, όταν εκείνος εξελέγη πρωθυπουργός το 2015.
15.000 επισκέπτες
«Το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών έχει μια ιδιαιτερότητα, γιατί αυτό που παρουσιάζει είναι μια ιστορία η οποία έχει πραγματικά παρελθόν. Εχει μια χρονική γραμμή, η οποία συνδέεται με την εξέλιξη της επικοινωνίας, τις ζωές των ανθρώπων, αλλά και τον εκσυγχρονισμό της χώρας μας, αν μιλήσουμε για την ιστορία του ΟΤΕ από το 1949 μέχρι σήμερα. Και επίσης η ιδιαιτερότητα είναι ότι αποτελεί και περιγράφει μια ιστορία που συνεχίζει να γράφεται από όλους μας – τεχνολογική όσο και κοινωνική ιστορία. Και αυτό την κάνει πολύ ιδιαίτερη, πολύ ζωντανή, πολύ ενδιαφέρουσα», λέει η κ. Λιακοσταύρου, ενώ προχωράμε και συζητάμε αδιάκοπα μπροστά από τα εκθέματα.
«Απευθυνόμαστε σε διαφορετικές ομάδες κοινού μέσα από τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα –που είναι δωρεάν– και με αυτόν τον τρόπο μεταδίδουμε αποτελεσματικά το μήνυμα. Δεν είμαστε ένα μουσείο που απλώς θέλουμε να υπάρχουμε και κάποιος να περιηγείται και να μαθαίνει πράγματα για την ιστορία των τηλεπικοινωνιών, αλλά hand-on να κάνει δράσεις, να κάνει πράγματα που μέσα από τη βιωματική δράση να μαθαίνει για τις τηλεπικοινωνίες. Εχουμε περίπου 15.000 επισκέπτες τον χρόνο, πολλά σχολεία, αλλά και τα Σαββατοκύριακα οικογένειες».
«Future is loading»
Στην Ελλάδα η τηλεφωνία ξεκίνησε το 1892 με την ψήφιση του νόμου Τρικούπη «περί τηλεφωνικής συγκοινωνίας». Μη φανταστείτε ότι έγινε χαμός. Μέχρι το 1902 οι συνδρομητές έφταναν τους 400 (η οικονομική ελίτ).
Η εξέλιξη είχε ρυθμό χελώνας, τα πάντα όμως αλλάζουν το 1930 με την ίδρυση της Ανώνυμης Ελληνικής Τηλεφωνικής Εταιρείας και σταδιακά δημιουργούνται νέες εγκαταστάσεις, ανακατασκευάζεται το δίκτυο με υπόγειες και εναέριες γραμμές σε 22 πόλεις της χώρας. Οι συνδρομητές, μέσα σε μία δεκαετία, φτάνουν τους 45.000.
Στο μουσείο θα δείτε συσκευές από το 1892 και σταδιακά την εξέλιξή τους. Εντυπωσιακό είναι ένα μαύρο τηλέφωνο της δεκαετίας του ’30, στο οποίο πλαγίως φέρει ένα εύλογο μήνυμα (με κεφαλαία γράμματα): Προσοχή, η συσκευή δεν παρέχει ασφάλεια, ο εχθρός σας παρακολουθεί.
Παραδίπλα δεσπόζει ένας βαρύς τηλεφωνικός θάλαμος, μία ογκώδης συσκευή με κερματοδέκτη, ένα διάφανο booth με το εμβληματικό κόκκινο τηλέφωνο που έβρισκε κανείς στα καταστήματα του ΟΤΕ και ασφαλώς συσκευές που έπαιρναν τηλεκάρτες.
Βλέπεις τα πάντα να ρέουν μπροστά σου: πώς έγινε η πόντιση των καλωδίων, πώς εργάζονταν οι τηλεφωνήτριες (που έπρεπε να είναι ανύπαντρες) ή τα μηχανήματα της τηλεφωτογραφίας, με τα οποία έστελναν –κάποτε– μέσω ηλεκτρικών κυμάτων τις φωτογραφίες από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη ή τέλος πάντων όπου υπήρχε το σχετικό μηχάνημα αποστολής και λήψης.
Κι αυτό γινόταν όχι πριν από αιώνες, αλλά πριν από ελάχιστες δεκαετίες – τώρα μπορείς να στείλεις μία φωτογραφία οπουδήποτε κι οποτεδήποτε σε μηδενικούς χρόνους. Ανθρώπινη εξέλιξη, άλλως πως «Future is loading», όπως γράφει με έντονα φωτεινά γράμματα η είσοδος του 2ου ορόφου, που σε υποδέχεται με ένα εντυπωσιακό χαρακτικό που παρουσιάζει έναν ιστό.
Εκεί υπάρχει χώρος αφιερωμένος στις σύγχρονες τεχνολογίες. Θα δείτε εκθέματα που παρουσιάζουν τις τελευταίες εξελίξεις στην τηλεπικοινωνιακή υποδομή, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας και την επικοινωνία μέσω δορυφόρων.
Υπάρχει ένα τηλεοπτικό στούντιο της δεκαετίας του 1960, όπου εκεί γίνονταν οι πρόβες, ένα τηλεφωνικό κέντρο με ένα ευρύ πλέγμα δικτύων (πώς κάναμε κλήσεις το πάλαι ποτέ), μία αίθουσα με βιντεοπαιχνίδια.
Εντός ιστορικού πλαισίου
Το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών του ΟΤΕ δεν είναι απλώς ένας χώρος που φιλοξενεί εκθέματα, αλλά ένας ζωντανός χώρος που προάγει την εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία.
Συνδέει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να γνωρίσουν την ιστορία των τηλεπικοινωνιών και να ανακαλύψουν πώς αυτή η ιστορία συνεχίζει να εξελίσσεται.
Σε όλη τη διαδρομή της ξενάγησης βαδίζει μαζί μας ο Σωτήρης Κουτμάνης, ιστορικός και επιμελητής συλλογών του Μουσείου.
Τι κάνει ένα ιστορικός σε ένα μουσείο; «Η δουλειά του ιστορικού στο συγκεκριμένο μουσείο είναι πολύ σημαντική γιατί –και με την παρότρυνση και την καθοδήγηση της κ. Λιακοσταύρου– ο σκοπός δεν είναι μόνο να απεικονίσει γραμμικά την ιστορία των τηλεπικοινωνιών, αλλά να τις βάλει μέσα στα συγκεκριμένα κοινωνικά συμφραζόμενα της εποχής».
Και δίνει παραδείγματα: «Στην έκθεση της αρχαιότητας μιλάμε για το πώς οι διάφορες εφευρέσεις και τα σήματα φωτιάς εντάσσονται στον μηχανισμό άμυνας μίας πόλης-κράτους. Αντίθετα, όταν πάμε στην τηλεγραφία, βλέπουμε ότι εντάσσουμε τον μηχανισμό της ασύρματης επικοινωνίας ή της ενσύρματης, Μορς, μέσα στο πλαίσιο της εποχής που είναι ο 19ος αιώνας, ανάπτυξης του εμπορίου, ανάπτυξης του καπιταλισμού. Βλέπουμε μετά την ανάπτυξη του παγκόσμιου δικτύου ως μέρους της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού και αργότερα πώς ο ρόλος των ανθρώπων, των γυναικών, των εργαζομένων άλλαξε μέσα στις επικοινωνίες. Και τέλος βέβαια με το gaming, τις νεότερες εποχές, πώς αυτή η επικοινωνία δεν είναι απλά κάτι το οποίο μαθαίνεις, ένα αντικείμενο ιστορικό του παρελθόντος, αλλά πώς συνδέεται με τη ζωή σου».
Είναι σημαντικό ο ιστορικός να βάλει τα αντικείμενα της συλλογής μέσα στο ιστορικό πλαίσιο, ώστε και τα παιδιά να το δεχτούν ως κάτι το οποίο είναι μέρος της ζωής τους και όχι απλά ως ένα μουσειακό αντικείμενο, το οποίο θα το θαυμάσουν ή θα δεχτούν κάποιες πληροφορίες γι’ αυτό.
- Το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών του Ομίλου ΟΤΕ γιορτάζει την Παγκόσμια Ημέρα Τηλεπικοινωνιών στις 17 Μαΐου και τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων στις 18 Μαΐου. Οι δράσεις θα πραγματοποιηθούν εντός και εκτός Μουσείου έως την Κυριακή 19 Μαΐου και θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ομαδικές ξεναγήσεις στους πλήρως ανακαινισμένους εκθεσιακούς χώρους του Μουσείου, εργαστήρια STEM και θεατρικές παραστάσεις. Link
