Φρούτα, νομίσματα, πετράδια, πόντοι. Αυτές είναι ορισμένες από τις ονομασίες των ψηφιακών νομισμάτων που μπορεί να αγοράσει κανείς –με πραγματικά χρήματα– σε πολλά από τα πιο εμπορικά βιντεοπαιχνίδια παγκοσμίως. Αυτά τα εικονικά νομίσματα χρησιμοποιούνται εντός των παιχνιδιών για την αγορά διάφορων ψηφιακών αντικειμένων ή υπηρεσιών. Παρά τα χαριτωμένα τους ονόματα όμως, δεν φαίνεται να είναι τόσο αθώα.
«Πάντα θα χρειαστεί να αγοράσεις και κάτι ακόμα»
Σε πρόσφατη καταγγελία της προς τις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές, η Ευρωπαϊκή Οργάνωση Καταναλωτών (BEUC) κάνει λόγο για παραπλανητικές και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Οπως υποστηρίζει, όσες εταιρείες χρησιμοποιούν ψηφιακά νομίσματα, συνήθως προσπαθούν να παραπλανήσουν τους καταναλωτές αναφορικά με το ποσό των πραγματικών χρημάτων που πρέπει να δαπανήσουν για την αγορά τους. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι συχνά αρκετά εθιστική –ειδικά για τα παιδιά– και οδηγεί ακόμη και σε φαινόμενα τζόγου. Αλλωστε, όπως εξηγεί στην «Κ» ο Στίβεν Μπέργκερ, επικεφαλής της διεύθυνσης δικαιωμάτων των καταναλωτών στην BEUC, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, αφού σε αυτά τα βιντεοπαιχνίδια «πάντα θα χρειαστεί να αγοράσεις και κάτι ακόμα».
Μια ταχέως αναπτυσσόμενη αγορά
Η καταγγελία της (BEUC) και 22 μελών της προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Δίκτυο Αρχών Προστασίας του Kαταναλώτη (CPC) πραγματοποιήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου. Οπως αναγράφεται σε σχετική μελέτη, η καταγγελία αφορά «διάφορες παραπλανητικές πρακτικές από κορυφαίες εταιρείες βιντεοπαιχνιδιών που εμπορεύονται δημοφιλή παιχνίδια».
Αυτές οι «παραπλανητικές πρακτικές» αφορούν, σύμφωνα με τη BEUC, αγορές ψηφιακών νομισμάτων εντός των παιχνιδιών, τα οποία παίζονται σε κονσόλα, υπολογιστή, κινητό ή τάμπλετ.
Πρόκειται για μια ταχέως εξελισσόμενη αγορά, καθώς βάσει στοιχείων που επικαλείται η BEUC, το 2020 οι αγορές εντός των παιχνιδιών απέφεραν παγκοσμίως περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό το ποσό αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τέταρτο των συνολικών εσόδων της βιομηχανίας. Σε ορισμένα βιντεοπαιχνίδια, τα έσοδα από τις αγορές εντός των παιχνιδιών ανέρχονται σε δύο εκατομμύρια ευρώ ημερησίως.
«Τα παιδιά εξωθούνται να κλέψουν τους γονείς τους»
Η Βίκυ Τζέγκα, νομική σύμβουλος της Ενωσης Καταναλωτών ΕΚΠΟΙΖΩ, η οποία αποτελεί μέλος της BEUC, σχολίασε στην «Κ» ότι πρόκειται για έλλειψη διαφάνειας. «Δίπλα στα εικονικά νομίσματα, θα πρέπει να αναγράφονται τα πραγματικά χρήματα που πρέπει να δαπανηθούν, ώστε να μην υπάρχει καταχρηστικότητα», τόνισε.
Σύμφωνα με την ίδια, «τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν την έννοια του χρήματος. Ωθούν τα παιδιά στην έννοια του τζόγου, ενώ υπάρχει και εθισμός. Οταν τα παιδιά δεν βρουν χρήματα για να πραγματοποιήσουν αυτές τις αγορές, τότε εξωθούνται να τα αναζητήσουν με άλλον τρόπο, όπως να τα κλέψουν από τους γονείς τους».
Η ΕΚΠΟΙΖΩ έχει ήδη προωθήσει την καταγγελία που στάλθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην ελληνική Γενική Γραμματεία Καταναλωτή και στην Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων. Οπως σχολίασε η κ. Τζέγκα, «μάλλον θα οριστεί κάποια ευρωπαϊκή αρχή η οποία θα αναλάβει τη διαδικασία της διερεύνησης αυτού του ζητήματος σε όλα τα κράτη-μέλη. Θα πρέπει να μπουν τώρα συγκεκριμένοι κανόνες, ώστε να μην έχουμε περισσότερα προβλήματα στο μέλλον».
«Σαφής παραβίαση της νομοθεσίας για τους καταναλωτές»
«Εξετάζουμε τα βιντεοπαιχνίδια εδώ και αρκετά χρόνια. Ενας από τους τομείς ενδιαφέροντός μας είναι το εικονικό νόμισμα, δηλαδή αυτό που πληρώνετε με πραγματικά χρήματα για να το ξοδέψετε αργότερα σε ένα παιχνίδι. Βλέπουμε όλο και περισσότερες καταγγελίες που αφορούν ανεπιθύμητες δαπάνες –όχι μόνο από παιδιά– μέσω αυτής της πρακτικής», σημείωσε από πλευράς του ο κ. Μπέργκερ.
Αυτού του είδους τα νομίσματα, σύμφωνα με τον ίδιο, αποτελούν «μια σαφή παραβίαση της νομοθεσίας για τους καταναλωτές». Κι αυτό επειδή, «κανονικά, πριν από κάθε είδους αγορά, θα πρέπει να παρέχεται μια τιμή η οποία θα αναγράφεται σε πραγματικά χρήματα, όχι σε ψηφιακά νομίσματα. Συνήθως όμως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο».
Οπως εξήγησε ο κ. Μπέργκερ, «σε αρκετά βιντεοπαιχνίδια, αν θέλετε να αγοράσετε κάτι εντός του παιχνιδιού, δεν έχετε άλλη δυνατότητα από την αγορά αυτού του είδους ψηφιακού νομίσματος. Εκτιμούμε ότι αυτή η έλλειψη διαφάνειας επηρεάζει δύο νομοθεσίες: την οδηγία για τα δικαιώματα των καταναλωτών και την οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, ειδικά όταν οι καταναλωτές δεν ενημερώνονται για την τιμή πριν από την αγορά σε πραγματικό νόμισμα».
Ευρωπαϊκή Οδηγία
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Νορβηγικού Συμβουλίου Καταναλωτών που επικαλείται όσα προβλέπονται στην Οδηγία για τα Δικαιώματα των Καταναλωτών και στην Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές, «οι καταναλωτές θα πρέπει να ενημερώνονται για βασικές προσυμβατικές και ουσιώδεις πληροφορίες πριν δεσμευτούν από μια σύμβαση. Οι τυπικές προσυμβατικές πληροφορίες περιλαμβάνουν την πραγματική τιμή του προϊόντος ή την υπηρεσία που πρόκειται να αγοραστεί». Στην ίδια έκθεση σημειώνεται πως στις ερμηνευτικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Οδηγία για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές, αναγράφεται πως «οι τιμές των ψηφιακών αντικειμένων πρέπει να εμφανίζονται καθαρά και ευδιάκριτα, συμπεριλαμβανομένου του πραγματικού νομίσματος».
Λάφυρα
Παράλληλα, σύμφωνα με τον κ. Μπέργκερ, «συχνά υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ της τιμής και της αξίας αυτού που αγοράζουν οι καταναλωτές. Πάντα θα υπάρχει ένα κενό που θα πρέπει να καλύψουν. Πάντα θα πρέπει να αγοράσεις και κάτι ακόμη. Είναι ένας φαύλος κύκλος, ειδικά για τα παιδιά που είναι εξαιρετικά επιρρεπή σε παρορμητικές καταναλωτικές δαπάνες. Ολα γίνονται προκειμένου να αποκρύψουν την πραγματική αξία όσων πρόκειται να πληρώσετε».
Είναι τζόγος. Χρειάζεσαι ένα κομπιουτεράκι για να υπολογίσεις κάθε φορά πόσα χρήματα πρέπει να δαπανήσεις για την αγορά ενός τέτοιου πακέτου και ποιες είναι οι λιγοστές πιθανότητές να αποκτήσεις αυτό που θες.
Ακόμη ένα ζήτημα, σύμφωνα με τον κ. Μπέργκερ, είναι ότι σε κάποια βιντεοπαιχνίδια «υπάρχουν τα λεγόμενα loot boxes (μτφ. πακέτα με λάφυρα). Αυτά τα πακέτα συχνά αγοράζονται μέσω ψηφιακών νομισμάτων, τα οποία συνήθως μπορείς να αποκτήσεις μόνο εφόσον πληρώσεις με πραγματικά χρήματα. Το περιεχόμενό τους είναι άγνωστο μέχρι να τα ανοίξεις. Εχουν έναν εθιστικό σχεδιασμό και παραπλανητικές πιθανότητες αναφορικά με τη δυνατότητα να αποκτήσεις αυτό που πραγματικά θέλεις. Είναι τζόγος. Χρειάζεσαι ένα κομπιουτεράκι για να υπολογίσεις κάθε φορά πόσα χρήματα πρέπει να δαπανήσεις για την αγορά ενός τέτοιου πακέτου και ποιες είναι οι λιγοστές πιθανότητες να αποκτήσεις αυτό που θες».
Με δύο κλικ
Εξίσου σημαντικό, σύμφωνα με τον κ. Μπέργκερ, είναι ότι «σε ορισμένα παιχνίδια, αν έχετε αγοράσει κάτι και έχετε αποθηκεύσει τα τραπεζικά σας στοιχεία, όλα είναι προσυμπληρωμένα. Με δύο κλικ μπορείτε να αγοράσετε αντικείμενα που έχουν αξία ακόμη και μεγαλύτερη των 100 ευρώ. Είναι ο ίδιος ο καταναλωτής που καλείται να ενεργοποιήσει ρυθμίσεις –όπως γονικού ελέγχου– ώστε αυτό να μη συμβαίνει, ενώ θα έπρεπε να ισχύει το αντίθετο. Θέλουμε τα παιδιά να παίζουν σε ασφαλέστερο περιβάλλον. Διαφορετικά οι γονείς θα συνεχίσουν να έχουν άσχημες εκπλήξεις στο τέλος του μήνα».
Εικονογράφηση: Loukia Kattis
