Των Xρήστου Σύλλα, Νίκου Ιτσινέ
syllas/[email protected]
-«Η περίπτωση της Τυνησίας είναι μια επανάσταση του Twitter
και του Facebook».
-«Η εξέγερση στην Τυνησία ξεκίνησε από την αυτοκτονία του
Μοχάμεντ Μπουαζίζι˙ ήταν ο σπινθήρας για τις μαζικές,
αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν. Ο ανθρώπινος
παράγοντας είναι πάντα υπεύθυνος για την ανατροπή».
Οι μεν και… οι δε. Οι πρώτοι υποστηρίζουν ότι χωρίς τα social
media η πίεση για τον εκθρονισμό του Μπεν Αλι δεν θα ήταν εφικτή.
Οι δεύτεροι αμφιβάλουν για τη συνεισφορά τους στην εξεγερσιακή
δυναμική. Μια αρχική διαπίστωση για τα δύο αυτά ρεύματα είναι πως
εμπλέκονται σε μια συζήτηση που είναι ακόμη ρευστή, -βλ.
διαδηλώσεις στην Αίγυπτο- και προσεγγίζει εν πολλοίς την εξέγερση
ως κοσμογονικό γεγονός. Και οι δύο δηλαδή «θεοποιούν» την ανατροπή
του Μπεν Αλι ως μοναδικό στο χρόνο γεγονός˙ σαν να μην υπάρχει
επόμενη μέρα, σαν η επανάσταση να είναι υπόθεση μίας (και μόνο)
ανατροπής.
Ιράν: Mια δολοφονία στο YouTube, σύμβολο του
αγώνα
Είναι σαν να την αντιλαμβάνονται μονοδιάστατα, υπό μια γραμμική
σχέση αιτίου-αιτιατού: Tα social media
«έριξαν» τον Μπεν Άλι, οι διαδηλωτές που βγήκαν στον δρόμο
κέρδισαν τη μάχη. Μάλλον δεν είναι τόσο απλό όπως
εξηγούν
με χιούμορ ορισμένοι. Από την άλλη, υπάρχουν στοιχεία που
ενισχύουν τα επιχειρήματα των δύο πλευρών ξεχωριστά.
Συνολικά όμως, με όρους διασποράς των πληροφοριών, ενημέρωσης,
κινητοποίησης και δράσης, τόσο η συλλογική θέληση των ανθρώπων για
αλλαγή όσο και η χρήση των social media λειτούργησαν συμπληρωματικά
και ενισχυτικά στη διάλυση ενός μακροχρόνιου και διεφθαρμένου
καθεστώτος.
Σύμφωνα με
ρεπορτάζ
του Tech Crunch για την 14η Ιανουαρίου (μέρα φυγής του Μπεν
Αλι), το Twitter ναι μεν είχε εντυπωσιακό αριθμό tweets με αναφορές
στην Τυνησία, ωστόσο μια δεύτερη ανάγνωση δείχνει ότι οι προβολείς
του «φώτισαν» τη χώρα αργά˙
αφού ο Μπεν Αλι έφυγε από την χώρα.
Την ίδια στιγμή, και ενώ κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει
πόσα και ποια είναι εκείνα τα tweets που μπορούν να κινητοποιήσουν
ή να σηκώσουν «σκόνη» και να τραβήξουν την προσοχή, αξίζει να
σημειωθούν τα εξής:
Aπό τα 10 top tweets -δημοφιλή tweets που αναπαράγονται πάρα
πολύ- της 14ης Ιανουαρίου,
μόνο τρία προέρχονται από παραδοσιακά media˙ ακόμη και
μεταξύ των δέκα πιο δημοφιλών site που εξέπεμπαν πληροφορίες για
την Τυνησία, οι New York Times έρχονται στην 7η θέση,
κάτω από το blog Liveword.ca.
Σχετικά θέματα
Ο οριενταλισμός λυγίζει στο
Τουίτερ
Δίψα για δημοκρατία και χωρίς
Η επανάσταση είναι και ηλεκτρονική
Σύνδεση Με Κάιρο: Η Επανάσταση Tου
Facebook;
Η άποψη του κοινωνιολόγου Manuel
Castells
Οι παραπάνω μετρήσεις έδειξαν ότι η διασπορά της πληροφορίας
επαφίεται σε ορισμένα «δραστήρια» παραδοσιακά media που
ενδιαφέρονται για λιγότερο προβεβλημένες περιοχές του πλανήτη.
(Guardian, BBC) – χωρίς ωστόσο να έχουν το μονοπώλιο˙ το Facebook
για παράδειγμα βρέθηκε στην κορυφή της σχετικής λίστας.
Όλα αυτά βέβαια αφορούν μία ημέρα˙ τι έγινε πιο πριν; O
επιφυλακτικός με τις δυνατότητες εκδημοκρατισμού του Ιντερνετ,
Evgeny Morozov
, λέει ότι χρειάστηκαν περίπου τέσσερις εβδομάδες (σ.σ: η
αυτοκτονία του Μπουαζίζι έγινε στις 17 Δεκεμβρίου στην Σίντι
Μπουζίντ – εξού και το hashtag #sidibouzid) για να εμφανιστούν τα
επεισόδια της Τυνησίας στα πρωτοσέλιδα των μεγάλων αμερικανικών
εφημερίδων. Στην Ευρώπη τα πράγματα ήταν σχετικά καλύτερα.
«Τα παραδοσιακά media αντιλήφθηκαν το μέγεθος των εξεγέρσεων
στην Τυνησία μια εβδομάδα πριν την ανατροπή του Μπεν Άλι», μας λέει
ο
Αστέρης Μασούρας
, ανεξάρτητος φωτορεπόρτερ και ένας από τους Έλληνες που
παρακολούθησαν προσεκτικά την εξέλιξη του ζητήματος. «Στην αραβική
σφαίρα του Twitter έγραφαν πολύ καιρό πριν για το καθεστώς του Μπεν
Άλι, για τις δολοφονίες που γίνονταν σε διάφορες πόλεις της
Τυνησίας. Αρκετοί αντιφρονούντες bloggers ασκούσαν ήδη κριτική και
διαμαρτύρονταν ότι τα μέσα δεν ασχολούνταν πολύ με το ζήτημα».
Η
Angelique Chrisafis
, ανταποκρίτρια του Guardian εξηγούσε ότι κατά τη διάρκεια των
4 εβδομάδων που οι διαδηλώσεις κλιμακώνονταν υπήρχε ένας πόλεμος
μεταξύ bloggers, κυβερνοακτιβιστών και κυβέρνησης. Μέχρι και τις
τελευταίες στιγμές του Μπεν Αλι, διαδικτυακά σχήματα δράσης όπως το
Νawaat
αλλά και οι περιβόητοι «Αnonymous» επιτίθεντο σε ιστοσελίδες
της κυβέρνησης. Μιας κυβέρνησης που είχε μακρά ιστορία στο κλείσιμο
ιστοσελίδων και blogs από αντιφρονούντες. Έκθεση της Επιτροπής για
την Προστασία Δημοσιογράφων (Committee to Protect Journalists) το
2009 κατέτασσε την Τυνησία στην 3Η θέση (έπειτα από Βιετνάμ και
Σαουδική Αραβία) των πιο επικίνδυνων χωρών για να κάνεις blogging.
Στην προσπάθειά τους, λοιπόν, να καταγγείλουν την κρατική βία,
ορισμένοι, όπως ο blogger και νυν υπουργός στη μεταβατική
κυβέρνηση,
Slim Amamou
συνελήφθησαν και βασανίστηκαν.
«Προσπαθώντας να βρω πηγές για να ενημερωθώ, έβλεπα ότι υπήρχε
μια ενεργή κοινότητα κυβερνο-ακτιβιστών μέσα και έξω από την χώρα,
όπως ο
Sami Ben Gharbia
που ήταν εξόριστος για 13 χρόνια», εξηγεί ο Α. Μασούρας και
επισημαίνει: «Το εντυπωσιακό -για όσους δεν το γνωρίζουν- είναι ότι
όλοι όσοι δραστηριοποιούνταν
ήταν άτομα διαφορετικών ιδεολογιών, παρόλα αυτά συναίνεσαν
και δημιούργησαν ένα κοινό μέτωπο για την υπεράσπιση των ανθρώπινων
δικαιωμάτων».
Η πίεση που ασκήθηκε διαδικτυακά όλες τις εβδομάδες μετά από την
αυτοκτονία στην πόλη Σίντι Μπουζίντ, έκανε τον Μπεν Αλι, αν και
ήταν πλέον πολύ αργά,
να διακηρύξει
ελευθερία στο Ιντερνετ και να διαθέσει στους χρήστες τα
μπλοκαρισμένα YouTube και Dailymotion. Ωστόσο η διακήρυξη αυτή δεν
ήταν μια απέλπιδα προσπάθεια για ανάκαμψη του Μπεν Αλι˙ ήταν
κίβδηλη διότι οι συγκρούσεις μαίνονταν από την πρώτη μέρα των
εξεγέρσεων. Όπως φαίνεται
από τη μαρτυρία του Kamel Saadaoui
, επικεφαλής της Tunisian Internet Agency, «ο αριθμός των
μπλοκαρισμένων ιστοσελίδων ανέβηκε δραστικά όταν ξεκίνησε η
επανάσταση. Προσπαθούσε (σ.σ: η κυβέρνηση) απεγνωσμένα να μπλοκάρει
κάθε site που μιλούσε για την Σίντι Μπουζίντ. Σε λίγες εβδομάδες
όμως ο αριθμός τους είχε διπλασιαστεί», λέει ο Saadaoui για να
καταλήξει: «Είναι μάλλον άχρηστο να μπλοκάρεις το Ιντερνετ. Η
Τυνησία έχει πολλούς και νέους ανθρώπους που γνωρίζουν πώς να
ξεπερνούν εκεί τους περιορισμούς».
Από την άλλη πλευρά ο
Jared Cohen, στέλεχος της Google Ideas και πρώην σύμβουλος
της Xίλαρι Κλίντον, (ο άνθρωπος που το 2009 τηλεφώνησε στους
επικεφαλείς του Twitter για να ζητήσει αναβολή προγραμματισμένης
συντήρησης της υπηρεσίας ώστε να μην χάσουν πρόσβαση οι Ιρανοί
διαδηλωτές) δεν φαίνεται να πείθεται τελείως για την «επανάσταση»
του Twitter ή του Facebook. «Λειτουργεί σαν επιταχυντής», λέει αλλά
διευκρινίζει: «Μια επιτυχημένη επανάσταση ακόμη απαιτεί από τους
ανθρώπους να κατέβουν στους δρόμους και να ρισκάρουν τις ζωές
τους».
Κάτι τέτοιο έγινε, όπως αποδείχτηκε, με τους απόφοιτους
πανεπιστημίου να ηγούνται της εξέγερσης και να διαμαρτύρονται για
την εκρηκτική ανεργία και για τη διαφθορά του καθεστώτος. Ωστόσο,
κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι η εξέγερση στην
Τυνησία αποτελεί μάθημα όχι μόνο για τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις
και τους αντιφρονούντες αλλά και για τις δυνάμεις που έχουν την
εξουσία στην Αφρικανική ήπειρο και τη Μέση Ανατολή. Και αυτές
χρησιμοποιούν το Ιντερνετ για τους δικούς τους λόγους. O
Morozov θέτει τον προβληματισμό: σε περίπτωση που μια
εξέγερση αποτύχει, τα οφέλη οποιασδήποτε κινητοποίησης από το
Ιντερνετ μπορεί να είναι λιγότερα από τις ζημιές˙ για παράδειγμα,
οι αντιφρονούντες θα είναι πλέον εύκολοι στόχοι…
Ο
Sami Ben Gharbia από την άλλη δεν φοβήθηκε κάτι τέτοιο, γι’
αυτό
έχει διαφορετική άποψη
: «Μ’ έναν πληθυσμό που ξέρει καλά το Ιντερνετ και με το 50%
των 3,6 εκατ. χρηστών να χρησιμοποιούν το Facebook, ο online
ακτιβισμός στην Τυνησία συμπληρώνει τον ακτιβισμό στο δρόμο. Εκεί
οι άνθρωποι μαζεύονταν με φίλους που εμπιστεύονταν. Και στον online
κόσμο οι άνθρωποι εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον».
www.kathimerini.gr