που εξωραΐζει και τις πιο μπανάλ στιγμές της καθημερινότητας, έγινε
συνήθεια για 40 εκατομμύρια ανθρώπους και έφτασε να πωληθεί στο
Facebook έναντι ενός δισ. δολαρίων!
Tης Μανίνας Ντάνου
Είναι απλό, όμορφο και έχει πλάκα», μου απάντησε ο Γιάννης
Πορφυρόπουλος, χρήστης της φωτογραφικής εφαρμογής Instagram, όταν
τον ρώτησα γιατί του αρέσει τόσο. Αυτά είναι τελικά όλα όσα
χρειάζεται κάθε αντίστοιχο προϊόν της ψηφιακής εποχής για να
πετύχει.
Το καταλαβαίνεις εύκολα, φτάνει να μυηθείς στο Instagram: να το
αποκτήσεις δωρεάν από το «κατάστημα» της Apple ή της Google και να
ανοίξεις ένα λογαριασμό. Βγάζεις το «έξυπνο» κινητό σου και
φωτογραφίζεις κάτι τη γάτα σου, το φαγητό σου, ένα κοκτέιλ, μία
πινακίδα, ένα ηλιοβασίλεμα, μια πρίζα που μοιάζει με πρόσωπο, ένα
κτίριο, τα σύννεφα, πατουσάκια που πλατσουρίζουν στη θάλασσα, ένα
χαμόγελο, ένα τοπίο. Διαλέγεις κάποιο από τα 17 έτοιμα φίλτρα και
με μία κίνηση μεταμορφώνεις την εικόνα της στιγμής σε κάτι πιο
συναρπαστικό. Με έντονο κοντράστ, με κόκκο, ασπρόμαυρο, με σκιές,
πιο φωτεινό, με έντονα χρώματα ή σέπια… Με ένα άγγιγμα έρχεσαι
πιο κοντά στην τέχνη. Ή, τουλάχιστον, έτσι νιώθεις. Βάζεις έναν
τίτλο, αναρτάς το αποτέλεσμα στον «τοίχο» της εφαρμογής ή, όπως
λέγεται στη γλώσσα των κοινωνικών δικτύων, στη χρονογραμμή της
(σ.σ. τη χρονολογική λίστα των αναρτήσεων που κάνουν οι χρήστες),
αλλά και σε όποιο άλλο κοινωνικό δίκτυο επιθυμείς. Και πατάς Ο.Κ.
Σε ελάχιστο χρόνο ο «κύκλος» των διαδικτυακών ομοτέχνων, φίλων και
«ακολούθων» (followers) θα αρχίσει να στέλνει σχόλια και
«like».
Η… Kodak της ψηφιακής εποχής
Αυτό είναι το Instagram. Κάτι σαν το Twitter με φωτογραφίες. Μια
οπτικοποιημένη αφήγηση σε πραγματικό χρόνο, ένα ποτάμι από εικόνες
που περιγράφουν το παρόν και όχι αναμνήσεις, όπως έχουμε συνηθίσει
να κάνουν τα φωτογραφικά άλμπουμ. Είναι τόσο στιγμιαίο όσο λέει το
όνομά του. Τόσο ελκυστικό όσο προδίδουν οι 40 εκατομμύρια χρήστες
που απέκτησε σε λιγότερο από δύο χρόνια και το ένα δισεκατομμύριο
δολάρια που πλήρωσε ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ του Facebook πριν από δύο
εβδομάδες για να το αποκτήσει. «Εσύ πατάς το κουμπί κι εμείς
κάνουμε τα υπόλοιπα», ήταν το σλόγκαν της Kodak κάποτε. Στην εποχή
του Instagram, παραμένει πιο επίκαιρο από ποτέ. «Είναι ίσως το
καλύτερο application που κυκλοφορεί», λέει η Ηλέκτρα Σαραντή
(@hlektronio), φανατική Instagramer. «Μου αρέσει που δεν χρειάζεται
να προσπαθώ πολύ. Μου αρέσει να βλέπω κάδρα παντού, να παρατηρώ πώς
μπορεί να μεταμορφωθεί μια φαινομενικά αδύναμη φωτογραφία. Γιατί
είναι για όλους, γιατί μπορείς να το χρησιμοποιήσεις με όποιον
τρόπο θέλεις: και για να ανεβάζεις κοκτέιλ, το σκύλο ή το μανικιούρ
σου, αλλά και ως την προσωπική σου γκαλερί, μια μόνιμη online
ατομική έκθεση για επίδοξους καλλιτέχνες. Δεν θα γίνουμε όλοι
φωτογράφοι. Μπορούμε όμως όλοι να προσπαθήσουμε».
«Χάρη σε αυτό απέκτησα ένα online φωτογραφικό ημερολόγιο. Δεν
ξέρω αν με ενδιέφερε να το βλέπει άλλος κόσμος ή αν το έκανα γιατί
μου άρεσαν τα φίλτρα, που εξωράιζαν λίγο την πραγματικότητα. Αυτό
που μου άρεσε ήταν η ιδέα ότι μπαίνω στο ρόλο ενός
καλλιτέχνη-φωτορεπόρτερ που γίνεται μάρτυρας μιας στιγμής άξιας να
φωτογραφηθεί», υποστηρίζει η Μαρία Σωτηροπούλου (@MSkoyot),
designer. «Εχει ενδιαφέρον, γιατί είναι σαν να είμαστε σε ένα
μόνιμο μουσείο φωτογραφίας και να δείχνουμε ο ένας την εκτίμηση για
το έργο του άλλου με τα «like». Ετσι βρίσκεται κάποιος σε μια
συνεχή καλλιτεχνική διάθεση. To Ιnstagram σου προσφέρει εικόνες
λίγο πιο παραμυθένιες από αυτές της άφιλτρης πραγματικότητας.
Ταξιδεύεις στον κόσμο χωρίς να μετακινηθείς, βλέπεις τι βλέπει ο
άλλος, τι βρίσκει ο καθένας ενδιαφέρον και απαντάς σε εκείνες τις
σκέψεις «τι να κάνει αυτήν τη στιγμή κάποιος στην άλλη άκρη του
κόσμου;»»
«Μου αρέσει το τυχαίο και το αναπάντεχο στο τελικό αποτέλεσμα»,
λέει ο Γιάννης Πορφυρόπουλος (@biglebo). «Και το ότι μας ωθεί να
ανεβάσουμε οnline τα πιο σιωπηλά μας κομμάτια -όσα παρατηρούμε και
αισθανόμαστε- χωρίς λέξεις». Αλλά ίσως και αυτά που θα θέλαμε να
βλέπουμε ή να είμαστε. «Νομίζω ότι κάποιοι, χρησιμοποιώντας τα
φίλτρα, βάζουν κι ένα κόνσεπτ όχι μόνο στις εικόνες τους, αλλά και
στη ζωή τους, την οποία περιγράφουν με φωτογραφίες. Εξωραΐζουν την
πραγματικότητά τους, δημιουργούν γι’ αυτήν μια αισθητική», λέει ο
Μάνθος Βιδάλης (@ManthosV).
Δημιούργημα δύο φοιτητών
Δεν είναι οι μόνοι που τους έχει συνεπάρει η εφαρμογή που
εφηύραν ο Κέβιν Σίστρομ και ο Μάικ Κρίγκερ πριν από δύο χρόνια. Οι
δυο τους ήταν φοιτητές στο Στάνφορντ. Οταν ο Σίστρομ έστησε το
Burbn, μια ανάλογη εφαρμογή για φωτογραφίες, ο Κρίγκερ ήταν από
τους πρώτους χρήστες. Ετσι έγινε η γνωριμία. Τον Οκτώβριο του 2010
λάνσαραν μαζί το Instagram αποκλειστικά για το iPhone. Το Δεκέμβριο
της ίδιας χρονιάς το δημιούργημά τους είχε ήδη ένα εκατομμύριο
χρήστες, ενώ πριν συμπληρώσει χρόνο, έφτανε τα 10 εκατομμύρια.
Σήμερα αγγίζει τα 40. Οταν πριν από λίγες εβδομάδες έγινε διαθέσιμο
και για smartphones με λογισμικό Αndroid, ένα εκατομμύριο άνθρωποι
το «κατέβασαν» σε λιγότερο από 12 ώρες – 5 εκατομμύρια πριν κλείσει
η πρώτη εβδομάδα. Οχι και άσχημα για μια εφαρμογή που φτιάχτηκε από
έξι άτομα και μία εταιρεία που (μέχρι να την αγοράσει το Facebook)
είχε μόλις 13 υπαλλήλους! Σήμερα οι δύο ιδρυτές του είναι
πάμπλουτοι. Ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ βεβαίωσε πως δεν θα πειράξει την
αυτονομία της πλατφόρμας, το Instagram θα συνεχίσει όπως ήταν έως
σήμερα. Ξέρει ότι οι χρήστες του το θεωρούν το δικό τους
καλλιτεχνικό βασίλειο και δεν έχει σκοπό να τους το χαλάσει. Μέχρι
νεωτέρας. Καθώς έως σήμερα το Instagram με τον τρόπο που λειτουργεί
δεν έχει καθόλου κέρδη…
«Επαγγελματικά εργαλεία στις μάζες»
«Αυτό που έκανε το Instagram», έχει πει ο Σίστρομ, «ήταν να
πάρει τα δημιουργικά εργαλεία που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες
και να τα δώσει στις μάζες». Και μάλιστα χωρίς να μπλέκουν με
διαφορετικά φιλμ ή παράξενα χημικά. Κυρίως, όμως, έκανε τους
χρήστες του μέρος μιας διεθνούς κοινότητας που μοιράζονται τη ζωή,
τις εμπειρίες και τα συναισθήματά τους με εικόνες, την παγκόσμια
lingua franca. Σήμερα σε αυτή την κοινότητα ανήκουν άνθρωποι από
όλο τον κόσμο – οι πιο φανατικοί έχουν στήσει και on-line κοινότητα
(www.instagramers.com), αλλά και διάσημοι ηθοποιοί, τραγουδιστές,
πολιτικοί που δεν διστάζουν να «ανεβάσουν» εικόνες της ζωής τους –
και να το εκμεταλλευτούν για την προβολή τους. Μέχρι και ο Μπαράκ
Ομπάμα έχει Instagram – το οποίο χειρίζονται οι συνεργάτες του,
ανεβάζοντας στιγμιότυπα από την εκστρατεία επανεκλογής του. Ο
σχεδιαστής Οσκαρ ντε λα Ρέντα το χρησιμοποίησε για να παρουσιάσει
την ανοιξιάτικη κολεξιόν του. Ο τραγουδιστής Ρούφους Γουεϊνράιτ
ζήτησε από τους φαν του να ανεβάσουν φωτογραφίες εκεί για να
φτιάξει το νέο του βιντεοκλίπ για το τραγούδι «Out of the
game».
Τέχνη μπορεί να μην είναι, όμως, για μια γενιά που κατηγορείται
ότι κοιτάζει συνέχεια οθόνες, καλό είναι που υπάρχει μια εφαρμογή
που την ωθεί να κοιτάξει με λίγο μεγαλύτερη προσοχή και τον
κόσμο.
«Το τροφοδοτεί η ανάγκη για οικειότητα»
Δεν είναι όλοι υπέρ του. Οι επαγγελματίες φωτογράφοι, ειδικά,
δεν το βλέπουν πάντα θετικά, παρότι αρκετοί το χρησιμοποιούν. «Το
Instagram είναι η εκδίκηση του mainstream, του μέτριου», λέει ο
Μηνάς Παπαδόπουλος, επαγγελματίας φωτογράφος, χρήστης του Instagram
αλλά και αμφισβητίας του. «Ο μέσος χρήστης έχει ανάγκη να
κοινοποιήσει τις εικόνες του και να πάρει άμεσο feedback. Δεν τον
ενδιαφέρει να χτίσει ένα δικτυακό portfolio, να «προοδεύσει»
φωτογραφικά. Το Ιnstagram είναι ό,τι πρέπει γι’ αυτόν, ακριβώς στη
λογική του Facebook. Στο Ιnstagram οι λογαριασμοί δεν ξεκινούν με
μηδενική δυναμική. Ο χρήστης «κουβαλάει» μαζί του τις επαφές του
και το πόσο «μετράει» στα άλλα social media. Επικοινωνεί άμεσα με
εικόνες, οι περισσότερες εκ των οποίων έχουν να κάνουν με την
κατανάλωση, τη γραφιστική και προδίδουν την ανάγκη για οικειότητα.
Κανείς δεν θα μπει στο Ιnstagram να χαζέψει τέχνη. Παρ’ όλα αυτά
έχω εντοπίσει δείγματα φωτογράφων που έχουν συνδυάσει την
παραδοσιακή αισθητική της φωτογραφίας με εκείνη του Ιnstagram, με
τρόπο που δεν επιδέχεται αφορισμούς.
Είναι πολύ λίγοι όμως και μία φωτογραφία ενός 13χρονου που
αυτοφωτογραφίζεται στο μπάνιο προκαλεί μεγαλύτερο feedback από
οποιαδήποτε «καλλιτεχνία». Δεν θέλω να είμαι ο γκρινιάρης. Το
Instagram είναι απλώς μια πλατφόρμα επικοινωνίας εικόνων, σαν
προέκταση ενός λογαριασμού στο Facebook ή το Twitter.
Επειδή το χαρακτήρα ενός μέσου τον φτιάχνουν και τον εξελίσσουν
οι χρήστες, είμαι πολύ περίεργος να δω το μέλλον του, καθώς, αν
συνεχίσει ως φορέας αυτής και μόνον της αισθητικής, ο κύκλος ζωής
του θα είναι μικρός».
Info: 96 Ελληνες χρήστες του Instagram εκθέτουν τις
«στιγμές» τους από τις 20 Απριλίου ώς τις 20 Μαΐου στο bar-
restaurant Red Dot στο Γκάζι.
Πηγή: Περιοδικό «Κ»
