Πολύ δύσκολα θα βρει κανείς κάποιον νέο που να δηλώνει ευτυχισμένος με τη ζωή του. Πατροπαράδοτα τα «νιάτα», σε όσο καλή ή κακή χωροχρονική συντεταγμένη και αν βρίσκονται, θέλουν να την ξεπεράσουν και να ονειρευτούν κάτι καλύτερο από αυτό που έχουν.
Παρόλα αυτά, οι νέοι στη Λιθουανία δηλώνουν ευτυχισμένοι. Για την ακρίβεια είναι επίσημα «οι πιο ευτυχισμένοι νέοι στον κόσμο», σύμφωνα με το World Happiness Report του 2024. Με «σκορ» 7,76 στα 10, οι νέοι της χώρας της Βαλτικής κατέλαβαν την πρωτιά της ευτυχίας στο ηλικιακό τους γκρουπ, αφήνοντας αρκετά πίσω την καθολικά πιο ευτυχισμένη χώρα τα τελευταία έξι χρόνια (τη Φινλανδία, που εδώ βρίσκεται στην 7η θέση) και κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο (32), τη Γερμανία (47), τη Γαλλία (48), τις ΗΠΑ (62). Για την ιστορία, η Ελλάδα στους κάτω των 30 φιγούραρε στην 67η θέση.
«Οντως;» Αυτή ήταν η αντίδραση της Φερνάντα Μαρίγια Μετζουκέιτε και της Εβελίνα Γιουσκεβιτσιούτε όταν διάβασαν ρεπορτάζ του Guardian γύρω από τους ευτυχισμένους νέους της χώρας τους («Μπορείς να κάνεις τα πάντα εδώ!», διαβάζουμε στον τίτλο του). Είναι και αυτές βέβαια εκπρόσωποι της «γενιάς του τώρα», της Gen Z. Η Φερνάντα είναι 25, μεγάλωσε και ζει στο Βίλνιους. Η Εβελίνα είναι 26 και μεγάλωσε στην παραθαλάσσια πόλη Κλάιπεντα αλλά εδώ και χρόνια μένει στη λιθουανική πρωτεύουσα.
Νέοι επαγγελματίες στο κινηματογραφικό πλατό του Βίλνιους
Και οι δυο τους δουλεύουν στην κινηματογραφική παραγωγή, ακόμα και αν οι σπουδές τους είχαν μικρή ή και καμία σχέση με τον κλάδο: η Φερνάντα σπούδασε γαλλική φιλολογία και η Εβελίνα υποκριτική στη Θεατρική και Μουσική Ακαδημία. Δείχνουν να είναι ευχαριστημένες από τη δουλειά τους, έχουν την ευκαιρία να δουλέψουν σε διεθνείς παραγωγές όπως το «Stranger Things» ή άλλα μεγάλα ευρωπαϊκά πρότζεκτ που επιλέγουν να γυριστούν στη Λιθουανία.
Η χώρα, άλλωστε, είναι πόλος έλξης κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών, λόγω των φορολογικών ελαφρύνσεων που έχει λανσάρει και στηρίξει η λιθουανική κυβέρνηση και έχουν πάρει παράταση ως το 2028. Ενδεικτικά, το 2022, επωφελήθηκαν 2.200 εταιρείες από τις φορολογικές ελαφρύνσεις, με επενδύσεις ύψους 938 εκατ. ευρώ στη Λιθουανία. «Τα κόστη εδώ είναι πολύ μικρότερα από την Καλιφόρνια ή τη Σκανδιναβία, που μπορεί κανείς να κάνει γυρίσματα. Και εδώ κλείνεις εύκολα τοποθεσίες, κάτι που είναι ιδιαίτερα δύσκολο στην υπόλοιπη Ευρώπη», συμπληρώνει η Φερνάντα.
Η χώρα της Βαλτικής δεν είναι δημοφιλής μόνο ανάμεσα στα κινηματογραφικά συνεργεία αλλά και σε όσους δουλεύουν στον τομέα της τεχνολογίας. Σε επίπεδο σπουδών, η Εβελίνα λέει πως πολλοί ξένοι φοιτητές επιλέγουν το Βίλνιους, κυρίως για σπουδές ιατρικής και φαρμακολογίας. «Αν πετύχεις ξένο φοιτητή, κατά 99% σπουδάζει κάτι τέτοιο», λέει. Σύμφωνα με τα στοιχεία του QS, το Πανεπιστήμιο του Βίλνιους (#439 στην παγκόσμια κατάταξη των πανεπιστημίων) έχει συνολικά 18.501 φοιτητές, εκ των οποίων οι 2.128 από άλλες χώρες.
Πανεπιστήμιο: Εύκολα μπαίνεις, δύσκολα βγαίνεις
Κομβικό ζήτημα για το επίπεδο ζωής των νέων σε μια χώρα είναι ο τρόπος που λειτουργεί το κεφάλαιο σπουδές στη Λιθουανία. Το σύστημα εισαγωγής δεν διαφέρει τρομερά πολύ από το δικό μας σύστημα Πανελληνίων. Οπως εξηγεί η Φερνάντα, οι μαθητές δίνουν εξετάσεις, ανάλογα με τις σπουδές που θέλουν να ακολουθήσουν, και βάσει των αποδόσεών τους μπαίνουν σε κάποια σχολή. Οι εν λόγω εξετάσεις είναι αρκετά βατές, υποστηρίζει η απόφοιτος γαλλικής φιλολογίας. Αυτό όμως δεν αποκλείει το γεγονός πως και εκεί γίνονται ενισχυτικά μαθήματα που πληρώνουν οι γονείς των μαθητών, όπως επιβεβαιώνει η Εβελίνα. Το μόνο εξωσχολικό μάθημα που η ίδια βέβαια χρειάστηκε να κάνει ήταν τα αγγλικά, αφού οι καλλιτεχνικές σπουδές που ακολούθησε δεν υπάγονταν σε αυτό το σύστημα.
Μπορεί οι εισαγωγικές εξετάσεις να μην είναι τόσο… ζόρικες, δεν ισχύει όμως το ίδιο και με τα πανεπιστημιακά μαθήματα. «Μπαίνεις εύκολα στη σχολή αλλά βγαίνεις δύσκολα», συμπεραίνει η Φερνάντα, αφού τα μαθήματα είναι αρκετά απαιτητικά.
Αν κάποιος έχει χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα, τότε θα κληθεί να πληρώσει για τις σπουδές του. Αντίστοιχα, για όποιον διαπρέπει, η κυβέρνηση δίνει μια μικρή οικονομική βοήθεια.
Για τους περισσότερους φοιτητές, οι σπουδές είναι δωρεάν. Βέβαια, οι καλοί και οι κακοί βαθμοί, αντίστοιχα, έχουν το τίμημά τους. Αν κάποιος έχει χαμηλές επιδόσεις στα μαθήματα, τότε θα κληθεί να πληρώσει για τις σπουδές του. Αντίστοιχα, για όποιον διαπρέπει, η κυβέρνηση δίνει μια μικρή οικονομική βοήθεια, «αλλά είναι περισσότερο σαν χαρτζιλίκι», λέει η Φερνάντα. Φοιτητικά δάνεια δεν υπάρχουν, καθώς «στους Λιθουανούς δεν αρέσει να δανείζονται», συμπληρώνει γελώντας. Υπάρχει συνήθως στήριξη από τους γονείς γιατί τα μαθήματα είναι απαιτητικά για να μπορεί κάποιος να δουλεύει παράλληλα και από εκεί και πέρα «πρέπει να βρεις μόνος σου την άκρη».
Χωρίς δικό τους σπίτι, με μια βαλίτσα στο χέρι
Οταν το 2017 η Φερνάντα μπήκε στο πανεπιστήμιο, έβλεπε συνομηλίκους της να νοικιάζουν σχετικά εύκολα σπίτια. «Μετά την Covid-19 είναι σχεδόν αδύνατο», λέει από το σαλόνι του πατρικού της στο οποίο μένει. Θέλει να φύγει κάποια στιγμή, αν και δεν την ενοχλεί που μένει με τους δικούς της αφού «λείπουν συχνά». Για την ώρα είναι αδύνατο, αν και αμείβεται καλά.
Η Εβελίνα ως κάποια που δεν μεγάλωσε στην πρωτεύουσα, είδε όλους τους φίλους της αμέσως μετά το σχολείο να μετακομίζουν και να μένουν μόνοι τους, όπως έκανε και αυτή. Θα ήθελε στο μέλλον να αγοράσει ένα δικό της σπίτι και την αγχώνει που ακόμη δεν βλέπει τέτοια προοπτική στον ορίζοντα. «Είναι τόσο ακριβά που είτε ψάχνεις στο κέντρο του Βίλνιους είτε στα προάστια, οι τιμές είναι ίδιες», λέει. Ενδεικτικά, ο κατώτατος μισθός στη Λιθουανία από τον Ιανουάριο του 2024 ανέρχεται στα 940 ευρώ (αντίστοιχα στην Ελλάδα είναι 830 ευρώ).
Το στεγαστικό είναι ένα θέμα που δεν αρέσει στους Λιθουανούς να αγγίζουν όπως εξηγεί η Φερνάντα, «Χτίζονται πολυτελή κτίρια και γίνεται “gentrification”, αλλά δεν γίνεται τίποτα για τον μέσο άνθρωπο που ζει με τον βασικό μισθό. Επειδή κάποτε είχαμε κομμουνισμό και τώρα καπιταλισμό δεν θέλουμε να μιλάμε για αυτό».
Η Λιθουανία ήταν η πρώτη χώρα που αποχώρησε το 1990 από τη Σοβιετική Ενωση πριν από την ολική διάσπασή της ένα χρόνο αργότερα. Η σημερινή Gen Z μπορεί να μην πρόλαβε αυτή τη μετάβαση, αλλά υπήρξαν αλλαγές που την επηρεάζουν μέχρι και σήμερα: «Ολοι άρχισαν να ταξιδεύουν πολύ, υπήρχε ξαφνικά μια μεγάλη όρεξη για ζωή. Και οι γονείς μας και εμείς πηγαίνουμε σε άλλα μέρη. Και έγω έμεινα για λίγο έξω και άλλοι φίλοι μου αλλά τελικά όλοι γυρίσαμε εδώ να μείνουμε», καταλήγει η Εβελίνα.
Βίλνιους, μια πόλη που σε τραβάει πίσω
Οι νέοι της Λιθουανίας δείχνουν μια αγάπη για τον τόπο τους «όχι με την πατριωτική έννοια», διευκρινίζει η Εβελίνα. Είναι κιόλας μια πόλη που κάποιος νέος μπορεί να περάσει πολύ καλά. «Εχουμε μια πολύ ισχυρή κουλτούρα του καφέ αλλά και πολλά κλαμπ», συμπληρώνει. Ακόμα και αν η πανδημία άλλαξε λίγο τα πράγματα στη διασκέδαση για τις δύο κοπέλες, που βγαίνουν λιγότερο. Η Φερνάντα προτιμά να πίνει καμιά μπύρα στο αγαπημένο της μπαρ και θεωρεί πως νέοι καταναλώνουν λιγότερο αλκοόλ αλλά έχει αυξηθεί η χρήση ναρκωτικών.
Δεν νιώθουν επίσης το ίδιο ασφαλείς σήμερα στην πόλη τους, αν και ο δείκτης εγκληματικότητας δεν είναι υψηλός. Η Εβελίνα αναφέρεται σε κάτι που της έτυχε πρόσφατα, όταν ένας άντρας την ακολούθησε ενώ γυρνούσε σπίτι της. Τονίζει πως είναι η πρώτη φορά που της έτυχε κάτι τέτοιο στα επτά χρόνια που μένει σε αυτή τη γειτονιά.
Καταφέραμε να γίνουμε πιο ανοικτοί από τους γονείς μας σε πολλά ζητήματα και έχουμε πολύ μεγαλύτερες ελευθερίες και ευκαιρίες. Αν είσαι εργατικός και θες να κάνεις τα πράγματα σωστά, δεν σε σταματάει τίποτα εδώ.
Τελικά, μέσα από τα καλά και τα κακά της, τι μπορεί να κάνει τη Λιθουανία την καλύτερη χώρα στον κόσμο για κάποιον νέο; Για τη Φερνάντα, είναι με έναν τρόπο οι ισορροπίες της: «Η Λιθουανία είναι ένα καλό μέρος να μένεις, όχι γιατί έχει φοβερά πράγματα. Μάλλον επειδή είναι απλά ΟΚ. Το Βίλνιους δεν είναι πολύ μεγάλη πόλη αλλά ούτε και μικρή. Δεν έχει τρελά πράγματα, αλλά δεν είναι και βαρετή. Και δεν είναι ούτε πολύ φθηνή αλλά ούτε και ακριβή».
«Καταφέραμε να γίνουμε πιο ανοικτοί από τους γονείς μας σε πολλά ζητήματα και έχουμε πολύ μεγαλύτερες ελευθερίες και ευκαιρίες. Αν είσαι εργατικός και θες να κάνεις τα πράγματα σωστά, δεν σε σταματάει τίποτα εδώ», λέει η Εβελίνα. Ακόμα και αν δεν συμφώνησε ιδιαίτερα με το άρθρο του Guardian, παράφρασε άθελά της με την τελευταία της φράση τον τίτλο του.
