«Βγες λίγο να σε δει ο ήλιος, να δεις πώς θα φτιάξει η διάθεσή σου». Μια προτροπή που όλοι έχουμε ακούσει λίγο ή πολύ στη ζωή μας και που –σε αντίθεση με άλλες λαϊκές δοξασίες– αποδεικνύεται επιστημονικά έγκυρη. Τα οφέλη του ηλίου στην ψυχολογία και τη διάθεσή μας συνδέονται με την παραγωγή ενδορφινών στο σώμα μας. Για να το πούμε πιο απλά, όταν βρισκόμαστε στον ήλιο δημιουργείται στον οργανισμό μας ένα αίσθημα χαράς – μειώνεται το άγχος και βελτιώνεται η ψυχολογία μας. Πρόκειται για μια κοινή γνώση, ειδικά στη χώρα μας που τις περισσότερες ημέρες του χρόνου έχει το προνόμιο της ηλιοφάνειας.
Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργηθεί μια παρανόηση, καθώς ορισμένοι θεωρούν ότι η χρήση του αντηλιακού τούς στερεί αυτές τις ευεργετικές ιδιότητες της ηλικιακής ακτινοβολίας. Ο δερματολόγος Γιώργος Δαράβαλης παραδέχεται πως έχει χρειαστεί να απαντήσει πολλές φορές στο ερώτημα των ασθενών του σχετικά με το αν το αντηλιακό εμποδίζει τη δημιουργία θετικών συναισθημάτων. Ο ίδιος τούς εξηγεί πως το αίσθημα ευφορίας πυροδοτείται στον οργανισμό μας μέσα από τα μηνύματα που στέλνουν τα μάτια και το μυαλό μας και πως «δεν είναι απαραίτητο να νιώσουμε τη θερμότητα στο σώμα μας για να ανέβει η διάθεσή μας».
Σε δημοσκόπηση που έγινε σε περισσότερους από 1.000 ενηλίκους στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 11% των ερωτηθέντων δήλωσε την πεποίθησή του ότι το αντηλιακό είναι πιο επιβλαβές από την άμεση έκθεση στον ήλιο. Σε μια άλλη δημοσκόπηση, το 15% είπε ότι πίστευε πως η έκθεση στον ήλιο ήταν ο μόνος τρόπος για να λάβει βιταμίνη D
Ο κύριος Δαράβαλης σχολιάζει ότι «δεν χάνουμε τα οφέλη του ηλίου φορώντας αντηλιακό. Τον ήλιο τον εκλαμβάνουμε με τα μάτια μας, με το μυαλό μας, με τη διάθεσή μας και όχι απαραιτήτως καίγοντας το δέρμα μας. Αντιθέτως, το δέρμα μας πρέπει όσο μπορούμε να το προστατεύουμε. Συνηθίζω να λέω πως το αντηλιακό δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε ως ένα καλλυντικό, αλλά ως ένα φάρμακο που πρέπει να το λαμβάνουμε καθημερινά». Οπως εξηγεί, ακόμα και όταν φοράμε γυαλιά ηλίου, τα οποία προστατεύουν τα μάτια μας από τις ακτίνες UV, ο οργανισμός μας είναι σε θέση να αντιληφθεί το φως και να αξιοποιήσει τα οφέλη του. Οι Ελληνες ωστόσο δεν είναι οι μόνοι με αυτές τις ανησυχίες. Σύμφωνα με τους New York Times, σε δημοσκόπηση που έγινε σε περισσότερους από 1.000 ενηλίκους στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 11% των ερωτηθέντων δήλωσε την πεποίθησή του ότι το αντηλιακό είναι πιο επιβλαβές από την άμεση έκθεση στον ήλιο. Σε μια άλλη δημοσκόπηση, το 15% είπε ότι πίστευε πως η έκθεση στον ήλιο ήταν ο μόνος τρόπος για να λάβει βιταμίνη D.
Υπάρχει πράγματι το δίλημμα βιταμίνη D ή αντηλιακό;
Η βιταμίνη D αναφέρεται συχνά και ως «βιταμίνη του ήλιου», καθώς παράγεται φυσικά από τον οργανισμό μας όταν η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται σε επαφή με το δέρμα μας. «Πρόκειται για μια πολύτιμη βιταμίνη, καθώς βοηθάει το ανοσοποιητικό μας, στην καταπολέμηση των ιώσεων, στα οστά μας, έχει αντιφλεγμονώδη δράση στην ακμή, αλλά και στο να μη νιώθουμε κόπωση και μυϊκή αδυναμία. Ο χρόνος έκθεσης που χρειάζεται για τη δημιουργία της βιταμίνης D μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας είναι χοντρικά τρεις φορές την εβδομάδα», σχολιάζει ο κύριος Δαράβαλης.
Ακόμα κι αν είστε ο πιο συνεπής χρήστης αντηλιακού που υπάρχει και εφαρμόζετε ένα παχύ στρώμα που το ανανεώνετε κάθε δύο ώρες, πάλι η ηλιακή ακτινοβολία θα μπορέσει να το διαπεράσει.
Βιταμίνη D άλλωστε μπορούμε να λάβουμε και μέσω της διατροφής μας καταναλώνοντας λιπαρά ψάρια, όπως ο σολομός, ο τόνος και το σκουμπρί, ενώ και τα γαλακτοκομικά περιέχουν επίσης βιταμίνη D. Ωστόσο, σε δηλώσεις της στους New York Times, η Dr Sarnoff, πρόεδρος του Skin Cancer Foundation, επισήμανε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι παράγουν τη βιταμίνη D που χρειάζονται μέσω των ακτίνων UV, καθώς όπως λέει δεν εφαρμόζουν αρκετό αντηλιακό για να προστατεύσουν πλήρως το δέρμα τους. «Ακόμα κι αν είστε ο πιο συνεπής χρήστης αντηλιακού που υπάρχει και εφαρμόζετε ένα παχύ στρώμα που το ανανεώνετε κάθε δύο ώρες, πάλι η ηλιακή ακτινοβολία θα μπορέσει να το διαπεράσει», σχολιάζει.
Το ελληνικό παράδοξο
Στην Ελλάδα ωστόσο βιώνουμε το εξής παράδοξο: αν και είμαστε μια χώρα με μεγάλη ηλιοφάνεια, είναι σύνηθες να παρουσιάζουμε χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό μας. Ο κύριος Δαράβαλης επιβεβαιώνει τη διαπίστωση, για τον ίδιο όμως δεν υπάρχει δίλημμα. «Ισχύει πως πολλοί συμπολίτες μας εμφανίζουν μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D και, πράγματι, πρόκειται για μια βιταμίνη που μας είναι απαραίτητη. Το αντηλιακό όμως είναι πιο απαραίτητο, καθώς είναι το σημαντικότερο όπλο μας κατά του καρκίνου του δέρματος, ο οποίος μπορεί να αποβεί και θανατηφόρος».
Ανησυχητική αύξηση των μελανωμάτων και των καρκίνων του δέρματος
Οι ακτίνες UV του ήλιου βλάπτουν το DNA στα δερματικά κύτταρα, και αυτή η ζημιά μπορεί να συσσωρευτεί με την πάροδο του χρόνου. Κάθε φορά που το DNA επανορθώνεται, υπάρχει πιθανότητα να αναπτυχθεί μια μετάλλαξη που μπορεί να γίνει καρκίνος. Tα τελευταία χρόνια έχουν διαπιστωθεί τεράστιες ηλιακές βλάβες σε άτομα ηλικίας άνω των 35, καθώς έχουν αυξηθεί πολύ τα περιστατικά μελανωμάτων, αλλά και οι καρκίνοι του δέρματος, όπως για παράδειγμα το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. «Αυτή η αύξηση δυστυχώς είναι πολύ απλό να εξηγηθεί. Πρόκειται για περιστατικά που έχουν εκτεθεί, ήδη από την παιδική τους ηλικία, πάρα πολύ στον ήλιο. Oλες αυτές οι δερματικές βλάβες εμφανίζονται μετά τα 35. Πρέπει να έχουμε στα υπόψη μας ότι ο ήλιος έχει μια αθροιστική δράση. Οι καμπάνιες για τη χρήση αντηλιακών έχουν εντατικοποιηθεί τα τελευταία 10-15 χρόνια. Οι μεγαλύτεροι θυμόμαστε πως στη χώρα μας τη δεκαετία του ’80 ακόμα και του ’90 η έννοια του αντηλιακού δεν ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένη. Oπως είναι λοιπόν φυσικό, τώρα βλέπουμε ξαφνικά τρομερές βλάβες στα πρόσωπα των ασθενών μας».
Γνωρίζω πολύ καλά πως ο κόσμος θα ήθελε να ακούσει πως είναι ασφαλές να μείνει έστω και για 30 λεπτά στον ήλιο χωρίς προστασία. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει κανένας λόγος για να το κάνει κάποιος αυτό
Οσον αφορά το ερώτημα τι αντηλιακό να πάρουμε φέτος μαζί μας στην παραλία, η απάντηση είναι απλή: πρέπει να αγοράζουμε αντηλιακά με δείκτη σίγουρα άνω των 30 SPF, προσαρμοσμένα στον τύπο του δέρματός μας και στο τι μας καλύπτει. «Στην αγορά υπάρχει πλέον μια τεράστια γκάμα αντηλιακών. Τα τελευταία χρόνια σχεδόν όλες οι εταιρείες έχουν βγάλει αντηλιακά για τους ανθρώπους που έχουν την προδιάθεση να εμφανίσουν καρκίνους του δέρματος, προκειμένου να έχουν πιο έντονη κάλυψη, αλλά και για δέρματα με ακμή ή με δερματικές αλλεργίες. Γνωρίζω πολύ καλά πως ο κόσμος θα ήθελε να ακούσει πως είναι ασφαλές να μείνει έστω και για 30 λεπτά στον ήλιο χωρίς προστασία. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχει κανένας λόγος για να το κάνει κάποιος αυτό».
