Δεν είστε ούτε ακριβώς νέοι, ούτε ακριβώς μεγάλοι: ανήκετε μάλλον στη μέση ηλικία, βρίσκεστε δηλαδή κάπου μεταξύ των 40 και των 60. Είναι μια εικοσαετία στην οποία το άτομο βιώνει πολλές αλλαγές, τόσο σε σωματικό όσο και σε νοητικό επίπεδο.
Αλλά είναι και μια περίοδος ευκαιριών: «Τα πράγματα που κάνει κάποιος ή του συμβαίνουν στη μέση ηλικία μπορεί να έχουν μακροχρόνιες συνέπειες στη μετέπειτα ζωή. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να προσέχει κανείς το σώμα του», σχολιάζει η Μάρτζι Λάχμαν, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Μπράντις, με ειδίκευση στη μέση ηλικία.
Οι New York Times ζήτησαν από τους αναγνώστες τους να θέσουν οι ίδιοι τα ερωτήματα που τους απασχολούν γύρω από τη μέση ηλικία. Από τις περίπου 800 απορίες που είχαν, τα παρακάτω 7 ερωτήματα επανέρχονταν ξανά και ξανά:
Στη μέση ηλικία είστε λιγότερο δραστήριοι από ό,τι νεότεροι. Επομένως, δεν είναι απίθανο αν καθαρίσετε, λόγου χάρη, την αυλή σας να νιώθετε μετά τους μυς σας πιασμένους.
Πάντως, η μυϊκή μάζα μειώνεται φυσικά όσο τα χρόνια περνούν, κάτι που μπορεί επίσης να αποτελέσει πηγή ενοχλήσεων στις αρθρώσεις. Οι τελευταίες τείνουν να γίνονται πιο άκαμπτες με τα χρόνια, λόγω της φθοράς, και έτσι οι μύες χάνουν την πλαστικότητά τους. Ο συνδυασμός αδύναμων μυών και άκαμπτων αρθρώσεων δεν είναι και ο καλύτερος οιωνός απέναντι σε κάποια απότομη κίνηση.
Οι γυναίκες έχουν να αντιμετωπίσουν έναν ακόμα ανασταλτικό παράγοντα, καθώς τα οστά τους γίνονται πιο αδύναμα όσο μειώνονται τα επίπεδα οιστρογόνων κατά την εμμηνόπαυση. Οπως εξηγεί η Στέφανι Φομπιόν από το Κέντρο για τη Γυναικεία Υγεία της Mayo Clinic και επικεφαλής υγείας στη Menopause Society, «δεν μπορεί να αισθανθεί κάποιος τη μείωση οστικής μάζας, δεν πονάει. Δεν νιώθετε κάτι, μέχρι να σπάσετε κάτι».
Σε όλα αυτά, η απάντηση είναι η άσκηση και η φυσική δραστηριότητα. Δεν χρειάζεται όμως να πιέζετε τον εαυτό σας πέρα από τις δυνάμεις σας. Ενας γυμναστής, ένας φυσικοθεραπευτής ή ένας γιατρός είναι αυτός που μπορεί να σας βοηθήσει και να σας κατευθύνει κατάλληλα σχετικά με την άσκηση που χρειάζεστε.
Ολοι συσχετίζουν την αύξηση βάρους στη μέση ηλικία με τον πιο αργό μεταβολισμό. Ερευνα του 2021 όμως ήρθε να καταρρίψει αυτή τη θεωρία, δείχνοντας πως οι θερμίδες που κάποιος καίει στις καθημερινές του δραστηριότητες είναι λίγο πολύ σταθερές μεταξύ των 20 και των 60 ετών.
Ο επικεφαλής της παραπάνω έρευνας και καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ντιουκ Χέρμαν Πόντζερ υπογραμμίζει πως πολλές φορές, κάποιος απλά φτάνει 40 και παρατηρεί συσσωρευμένα το λίγο βάρος που έπαιρνε σταδιακά κάθε χρόνο μέχρι εκείνη τη στιγμή, λόγω της κατανάλωσης περισσότερων θερμίδων από αυτές που καίγονταν.
Η Σούζαν Ρόμπερτς, πάλι, από το ερευνητικό κομμάτι της Ιατρικής Σχολής του Ντάρτμουθ, σημειώνει και τη σημασία των βιολογικών παραγόντων, όπως είναι η μείωση της μυϊκής μάζας που μπορεί να μεταβάλει την όψη του σώματος κάποιου μεσήλικα. Αλλά και ο όγκος του εγκεφάλου, που μειώνεται με τα χρόνια, παίζει τον ρόλο του: μικρότερος όγκος στον εγκέφαλο σημαίνει και λιγότερες θερμίδες που καίγονται.
Η περιοχή της κοιλιάς είναι και από τις πιο ευαίσθητες στην αύξηση βάρους σε αυτές τις ηλικίες και, όσον αφορά τουλάχιστον τις γυναίκες, υπάρχει λόγος. Με τις ορμονικές αλλαγές που φέρνει η εμμηνόπαυση, το λίπος αρχίζει να αποθηκεύεται περισσότερο στην κοιλιά από ό,τι στους μηρούς ή τους γλουτούς.
Η εμμηνόπαυση έρχεται για τις γυναίκες κατά μέσο όρο στα 51 τους χρόνια. Μπορεί να υπάρξουν όμως έντονες ορμονικές αλλαγές τη δεκαετία πριν από αυτήν και σε κάποιες γυναίκες να έρθουν ακόμα νωρίτερα, ήδη περίπου από τα 35 τους χρόνια.
Το ορμονικό αυτό «ρόλερ κόστερ» μπορεί να προκαλέσει στις γυναίκες εξάψεις και εφίδρωση κατά τη διάρκεια της νύχτας, που είναι και τα συχνότερα συμπτώματα της περιεμμηνόπαυσης. Πολλές γυναίκες καλούνται να αντιμετωπίσουν επίσης «ομίχλη εγκεφάλου», αίσθημα άγχους ή και κατάθλιψης και δυσκολίες στον ύπνο.
Ολα αυτά μπορούν να γίνουν πιο ανώδυνα με ορμονοθεραπεία.
Είναι γεγονός: άντρες και γυναίκες βλέπουν την όρεξή τους για σεξ να μειώνεται όσο τα χρόνια περνούν.
Στους άντρες, τα επίπεδα τεστοστερόνης πέφτουν με τα χρόνια, πάντως, παραμένουν σε κανονικά επίπεδα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Ουρολογικής Εταιρείας, στη μέση ηλικία η τεστοστερόνη παρουσιάζει μείωση μεταξύ 4-12%. Οσοι άντρες πάσχουν από υπογοναδισμό, δηλαδή, παρουσιάζουν κλινικά χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, μπορούν να ακολουθήσουν σχετική θεραπεία.
Οσον αφορά τα επίσης ανασταλτικά για τη λίμπιντο προβλήματα στύσης, που επίσης εμφανίζονται στη μέση ηλικία και αφορούν έναν στους τέσσερις άντρες μεταξύ 45 και 54 ετών, προέρχονται συνήθως από μια σειρά από λόγους όπως είναι η υπέρταση, η υψηλή χοληστερόλη και ο διαβήτης. Η άσκηση και η υγιεινή διατροφή μπορούν φυσικά να βοηθήσουν αποτρεπτικά.
Στις γυναίκες οι λόγοι που προκαλούν μειωμένη επιθυμία για σεξ μπορεί να μην είναι τόσο εμφανείς, αλλά υπάρχουν. Οι γυναίκες που παρουσιάζουν εξάψεις και διαταραχές στον ύπνο λόγω των ορμονικών αλλαγών είναι πιθανότερο να παρουσιάζουν χαμηλή λίμπιντο. Η ξήρανση κόλπου είναι επίσης ένας ανασταλτικός παράγοντας μια και μπορεί να κάνει το σεξ δυσάρεστο.
Δεν πρέπει βέβαια να υποτιμούμε τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες, όπως είναι η ποιότητα μιας σχέσης, το στρες, η κόπωση, η κατάθλιψη που μπορούν να επηρεάσουν την όρεξη τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Οποιο και αν είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε, μπορείτε πάντα να το συζητήσετε με τον/τη σύντροφό σας ή τον γιατρό σας.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος πιάνει το πικ του όγκου του γύρω στα 20 και έπειτα αρχίζει να συρρικνώνεται, με επιταχυνόμενη ταχύτητα στις δεκαετίες των 50 και των 60. Οι περιοχές του εγκεφάλου που αφορούν την προσοχή, τη μνήμη και τη λειτουργικότητα επηρεάζονται και με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν κάποιες νοητικές λειτουργίες όπως είναι η ταχύτητα με την οποία κάποιος σκέφτεται.
Οπως σημειώνει όμως η Μάρτζι Λάχμαν, «αυτές οι αλλαγές που γίνονται στη μέση ηλικία δεν είναι και ενδεικτικές της άνοιας. Το άτομο μπορεί να θέλει να θυμηθεί κάτι και και να του πάρει λίγο περισσότερο χρόνο, λόγω της γενικότερης επιβράδυνσης του κεντρικού νευρικού συστήματος».
Η άσκηση, η διατροφή, ο ύπνος, η κοινωνικότητα και οι νοητικές προκλήσεις είναι κάποιοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν πόσο γρήγορες ή έντονες είναι οι αλλαγές στον εγκέφαλο.
Η πρόωρη άνοια δεν είναι απίθανο να εμφανιστεί, έχει να κάνει όμως κυρίως με γενετικούς παράγοντες. Αν νιώθετε πως τα προβλήματα μνήμης που αντιμετωπίζετε είναι εντονότερα από άλλους συνομηλίκους σας, θα πρέπει να επισκεφθείτε τον γιατρό σας.
Υπάρχουν όμως και θετικά για τον εγκέφαλο με την πάροδο του χρόνου: το λεξιλόγιο και η λεκτική δεινότητα αυξάνονται έναντι στη μειωμένη ταχύτητα της σκέψης.
Στη μέση ηλικία, η φθορά του σώματος αρχίζει να γίνεται εμφανής. Η εμμηνόπαυση στις γυναίκες αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακές παθήσεις. Ενώ οι γυναίκες πριν από αυτό το στάδιο της ζωής τους είναι σε καλύτερη μοίρα από τους άντρες, κατά την εμμηνόπαυση αυτή η απόσταση μικραίνει.
Προκειμένου να αποτραπεί το όποιο πρόβλημα υγείας σε αρχικό στάδιο, καλό θα είναι να κάνετε μαστογραφίες ξεκινώντας από τα 40 και την πρώτη σας κολονοσκόπηση στα 45. Αν είστε υπέρβαρος ή παχύσαρκος, κάντε εξετάσεις για διαβήτη στα 35, αλλιώς στα 45. Για εξετάσεις στον προστάτη συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Αν είστε ή υπήρξατε καπνιστής, ξεκινήστε εξετάσεις για καρκίνο του πνεύμονα στα 50. Οι εξετάσεις για οστεοπόρωση μπορούν να περιμένουν μέχρι τα 65, εκτός και αν έχετε κάποιο ιστορικό.
Η μέση ηλικία είναι αυτή στην οποία μπορεί να χρειαστεί εξίσου να προσέχετε τα παιδιά σας ή τους γονείς σας που μεγαλώνουν. Αυτές οι υποχρεώσεις μπορεί να προκαλέσουν εξουθένωση, αλλά υπάρχει και η θετική πλευρά. Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο είστε καλύτερα καταρτισμένοι να αντιμετωπίσετε κάποια πράγματα από ό,τι ήσασταν νεότεροι.
Ο Ντέιβιντ Αλμέιντα, καθηγητής εξελικτικότητας και οικογενειακών σπουδών, έχει μελετήσει τα επίπεδα καθημερινού στρες σε διαφορετικές ηλικίες. Αντίθετα με τη θεωρία που θέλει τους ανθρώπους να μαραζώνουν στη μέση ηλικία, ο επιστήμονας απέδειξε πως η διαχείριση του στρες γίνεται καλύτερη με την πάροδο του χρόνου. Παρ’ όλα αυτά, η έρευνά του δείχνει πως τα τελευταία χρόνια οι μεσήλικοι δείχνουν πιο στρεσαρισμένοι σε σχέση με περασμένες δεκαετίες, κυρίως λόγω οικονομικών πιέσεων.
Δεν μοιράζονται όλοι οι επιστήμονες βέβαια αυτή την άποψη. Η Σούζαν Τσαρλς, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, θεωρεί πως το άτομο βρίσκεται ψυχολογικά στο ναδίρ του στη μέση ηλικία, μια και είναι μια περίοδος που στοχάζεται για όλη τη ζωή του.
Οπως σχολιάζει πάντως, «η μέση ηλικία είναι μια περίοδος που το άτομο συμφιλιώνεται με το τι έχει και με το τι ονειρευόταν να έχει. Οι περισσότεροι νιώθουν ευγνώμονες για αυτό που έχουν και σκέφτονται “ναι, είμαι αρκετά χαρούμενος”».
