O δρ Κρίστοφερ Μιούρεϊ θεωρείται διεθνώς ο «γκουρού» των προβλέψεων για την πορεία της πανδημίας. Είναι επικεφαλής του ινστιτούτου μετρήσεων και αξιολόγησης για θέματα υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον και έχει επεξεργαστεί μοντέλα με την εξέλιξη της πανδημίας για διάφορες χώρες στον κόσμο – ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Ο δρ Μιούρεϊ προβλέπει ότι περίπου ο μισός ελληνικός πληθυσμός θα μολυνθεί με την «Ομικρον» και θεωρεί ότι η κορύφωση του κύματος θα έλθει στα μέσα Ιανουαρίου, όχι στο τέλος, όπως προέβλεπαν οι αρχικές μελέτες.
Ο ίδιος θεωρεί ότι το τέλος της πανδημίας θα έλθει τον Μάρτιο, μόλις φύγει εντελώς η «Ομικρον». Συνιστά το άνοιγμα των σχολείων, στον βαθμό που υπάρχουν αρκετοί καθηγητές που δεν θα έχουν μολυνθεί. Το βασικότερο όμως συμπέρασμά του είναι η ανάγκη της αποδραματοποίησης της κατάστασης. Λέει χαρακτηριστικά πως δεν έχει νόημα να επικεντρωνόμαστε στον αριθμό των κρουσμάτων, αλλά μόνο στον αριθμό των εισαγωγών στα νοσοκομεία και κυρίως στις ΜΕΘ.
– Γιατρέ, σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη. Επιτρέψτε μου να σας ρωτήσω, πρώτα απ’ όλα, ποια είναι η πρόγνωσή σας σχετικά με το πόσο θα διαρκέσει αυτό.
– Απ’ όσο μπορούμε να καταλάβουμε από την «Ομικρον», πιστεύουμε ότι είναι τόσο μεταδοτική που θα μεταφερθεί στον πληθυσμό στην Ελλάδα, και σε κάθε χώρα όπου θα εμφανιστεί, σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα, από την έναρξη μέχρι την κορύφωση, σε τέσσερις με έξι εβδομάδες. Αρα η κορύφωση του κύματος της «Ομικρον» θα λάβει χώρα κατά τον μήνα Ιανουάριο στην Ελλάδα.
– Ποιο ποσοστό του πληθυσμού περιμένετε να παρουσιάσει αυτή την παραλλαγή;
– Περιμένουμε να προσβληθεί από την «Ομικρον» πιθανότατα το ήμισυ του πληθυσμού ή και περισσότερο, και αυτό παρά τα ποσοστά εμβολιασμού και τις προηγούμενες μολύνσεις με άλλες παραλλαγές της COVID. Αρα ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, θα νοσήσει από την «Ομικρον».
– Οπότε υπάρχει νόημα στην προσπάθεια ελέγχου της «Ομικρον»;
– Τι γνωρίζουμε για την «Ομικρον»; Γνωρίζουμε ότι είναι πολύ μεταδοτική, μπορεί να προσβάλει ανθρώπους που έχουν ήδη μολυνθεί στο παρελθόν, μπορεί να περάσει σε αυτούς που έχουν εμβολιαστεί ή ακόμη και σε αυτούς που έχουν κάνει το booster. Αλλά είναι πολύ λιγότερο σοβαρή από την προηγούμενη παραλλαγή, ίσως 90% ή 95% λιγότερο σοβαρή. Ετσι, έρχονται τεράστιοι αριθμοί νοσούντων, αλλά πολύ λιγότερο σοβαρά. Ομως εξακολουθεί να υπάρχει πίεση στο σύστημα υγείας, επειδή νοσηλεύεται ένας πολύ μεγάλος αριθμός ασθενών σε ένα μικρότερο φάσμα. Ετσι, θα είναι πραγματικά δύσκολο να ελεγχθούν οι λοιμώξεις. Αλλά και πάλι θα υπάρξουν κάποιες συνέπειες για τον πληθυσμό.
– Δηλαδή περιμένετε να αυξηθούν οι εισαγωγές στα νοσοκομεία;
– Περιμένουμε να αυξηθούν οι εισαγωγές στα νοσοκομεία, περισσότερο από τα προηγούμενα κύματα. Απ’ ό,τι έχουμε δει στη Νότια Αφρική, τώρα στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ, ακόμη και μεταξύ εκείνων που καταλήγουν στο νοσοκομείο, είναι 80% έως 90% λιγότερο σοβαρή, οπότε πολύ λιγότεροι από αυτούς καταλήγουν σε ΜΕΘ. Ετσι, υπάρχουν μεν ενθαρρυντικά σημάδια σχετικά με τη σοβαρότητα, αλλά και μόνο οι καθαροί αριθμοί, το ότι ο μισός πληθυσμός θα νοσήσει από την «Ομικρον», σημαίνει ότι πιθανώς θα υπάρξει αύξηση των νοσηλειών.
Η κορύφωση του κύματος της «Ομικρον» θα λάβει χώρα στα μέσα Ιανουαρίου στην Ελλάδα.
– Βλέπετε κάποιες ιδιαίτερες συνέπειες από την «Ομικρον», κάτι που δεν περιμένατε;
– Οταν πρωτοεμφανίστηκε τον Νοέμβριο, και δεν είχαμε ουσιαστικά δεδομένα σχετικά με τη σοβαρότητά της, υπήρχε τεράστια ανησυχία ότι θα βλέπαμε τον εφιάλτη της μαζικής μετάδοσης και, στη συνέχεια, ούσα ελαφρώς λιγότερο σοβαρή από τη «Δέλτα», τα νοσοκομεία θα κατακλύζονταν και το ποσοστό θανάτων θα εκτοξευόταν. Αυτό δεν συνέβη ευτυχώς. Αποδείχθηκε ότι ήταν πολύ λιγότερο σοβαρή, και σήμερα δεν βλέπουμε πραγματικά τίποτα ιδιαίτερα ασυνήθιστο εκτός από το γεγονός ότι το 80%-90% των ανθρώπων που μολύνονται δεν έχει καθόλου συμπτώματα. Ετσι, αυτό έχει πραγματικά μεγάλη διαφορά όσον αφορά τον αντίκτυπο στον πληθυσμό.
– Είναι κατά κάποιο τρόπο η αρχή του τέλους της πανδημίας, διότι όλοι έλεγαν ότι κάποια στιγμή θα γίνει σαν τη γρίπη. Μια σοβαρή ίσως γρίπη, αλλά μια γρίπη. Φτάνουμε σε αυτό το σημείο τώρα με την «Ομικρον»;
– Είναι μια εξαιρετική ερώτηση και νομίζω ότι είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί με αυστηρά επιστημονικό τρόπο. Ομως πολλοί πιστεύουν ότι, επειδή θα υπάρχουν τόσο πολλοί άνθρωποι που θα μολυνθούν με την «Ομικρον», θα αυξηθεί σημαντικά το επίπεδο ανοσίας του πληθυσμού, ώστε θα χρειαστεί να εμφανιστεί μια νέα παραλλαγή για να δούμε, μετά το κύμα της «Ομικρον», μεγαλύτερη μετάδοση. Οπότε μπορεί να είναι αυτό που θα μας φέρει στο σημείο όπου θα περάσουμε σε ένα ενδημικό στάδιο, όπου η νόσος δεν πρόκειται να εξαφανιστεί μεν, αλλά όπου μπορεί να γίνει αυτή η εποχική νόσος που περιμένουμε εδώ και αρκετό καιρό.
– Για να καταλάβω, αυτοί οι ιοί έχουν μια γραμμική εξέλιξη, όπου γίνονται πιο μεταδοτικοί αλλά και πιο ήπιοι. Δηλαδή περιμένετε ότι η επόμενη παραλλαγή θα ακολουθήσει το ίδιο μοτίβο ή όχι απαραίτητα;
– Είναι μεγάλη συζήτηση. Αυτοί που μελετούν την εξέλιξη των ιών λένε ότι δεν υπάρχει κανένας ιδιαίτερος λόγος, στην περίπτωση της COVID, να υποθέσουμε ότι το επόμενο στέλεχος θα είναι πιο ήπιο από την «Ομικρον». Αν σκεφτείτε τη γρίπη από χρόνο σε χρόνο, έχουμε επιδημίες κακής γρίπης και έχουμε επιδημίες πιο ήπιας γρίπης. Επομένως, δεν γίνεται πάντα η γρίπη ηπιότερη. Και έτσι, αν πάρετε αυτή την αναλογία, είναι πιθανό να δούμε μια παραλλαγή στο μέλλον η οποία θα είναι μεταδοτική ή ακόμη πιο μεταδοτική από την «Ομικρον», αλλά θα μπορούσε να είναι και πιο σοβαρή. Δεν το γνωρίζουμε. Τώρα, για το μέλλον, καθώς θα έχουμε υψηλότερα επίπεδα εμβολιασμού, και έκθεση σε διαφορετικούς τύπους παραλλαγών του παρελθόντος, και έλευση αποτελεσματικών αντιιικών φαρμάκων, ελπίζουμε ότι δεν θα δούμε τις μεγάλες συνέπειες της COVID που είχαμε στο παρελθόν.
– Επιτρέψτε μου να έρθω στα πολιτικά συμπεράσματα στα οποία καταλήξατε μετά τη μελέτη σας στην Ελλάδα. Τα σχολεία. Θα τα ανοίγατε ή θα τα κρατούσατε κλειστά;
– Στον βαθμό που οι δάσκαλοι δεν χρειάζεται να βρίσκονται σε καραντίνα λόγω κάποιου θετικού τεστ, νομίζουμε ότι τα σχολεία θα πρέπει να λειτουργήσουν. Ξέρετε, η COVID ήταν πάντα πολύ χαμηλού κινδύνου για τα παιδιά και η μεγαλύτερη ανησυχία ήταν η μετάδοση στο σπίτι, στους γονείς ή στους παππούδες τους. Αλλά σε μια συγκυρία που τόσο πολλοί άνθρωποι κολλάνε την «Ομικρον», αυτό το είδος ανησυχίας μάλλον δεν έχει νόημα, επειδή η «Ομικρον» θα κινηθεί έτσι κι αλλιώς μέσα στον πληθυσμό και τα οφέλη τού να πάνε τα παιδιά στο σχολείο είναι πολύ μεγάλα. Ετσι, πιστεύουμε ότι τα σχολεία πρέπει να παραμείνουν ανοιχτά.
– Μάσκες. Θα πρέπει οι άνθρωποι να συνεχίσουν να τις φοράνε;
– Και πάλι σε επίπεδο πληθυσμού η χρήση μάσκας πιθανόν να μην κάνει τεράστια διαφορά. Θα έχει μικρή διαφορά. Αλλά για τα άτομα που έχουν συννοσηρότητες, που είναι ηλικιωμένα ή που γενικά πιστεύουν ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, η χρήση μάσκας έχει πολύ μεγάλο νόημα, ιδιαίτερα μιας μάσκας υψηλής ποιότητας N95 ή KN95, επειδή θα μειώσει τον ατομικό κίνδυνο. Αλλά, σε μια εποχή όπου υπάρχει τόσο μεγάλη ασυμπτωματική μόλυνση και όπου τόσο πολλοί άνθρωποι μεταδίδουν, η αποτελεσματικότητα της μάσκας σε επίπεδο πληθυσμού θα είναι λιγότερο εντυπωσιακή από ό,τι ήταν για τη «Δέλτα» ή τα προηγούμενα κύματα.
– Θα πρέπει οι άνθρωποι να συνεχίσουν να κάνουν τα εμβόλιά τους; Το τρίτο αναμνηστικό ή ίσως ακόμη και το τέταρτο αναμνηστικό σε ορισμένες περιπτώσεις;
– Οπωσδήποτε. Αυτό που ξέρουμε από τα στοιχεία είναι ότι τα εμβόλια μπορεί να μην είναι τόσο αποτελεσματικά για τη συγκράτηση της λοίμωξης, αλλά είναι πολύ αποτελεσματικά για τη μείωση της πιθανότητας σοβαρής νόσησης και θανάτου. Επίσης, το booster επαναφέρει τα επίπεδα ανοσίας εκεί όπου ήταν μετά τις δύο πρώτες δόσεις, επειδή με την πάροδο του χρόνου αρχίζει να εξασθενεί. Ετσι, οι αναμνηστικές δόσεις είναι μια πολύ αποτελεσματική στρατηγική για την προστασία των ατόμων, και πάλι, ακόμη πιο σημαντική για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ή που διατρέχουν κίνδυνο από συννοσηρότητες.
Ανεμβολίαστοι σε γκρίζα ζώνη
– Από την πλεονεκτική θέση της Ευρώπης έχετε μια λίγο-πολύ παγκόσμια σκοπιά. Βλέπετε σημαντικές διαφορές στα δεδομένα μεταξύ της Ελλάδας και άλλων χωρών σε όλο τον κόσμο;
– Oχι, όχι ακόμη. Αυτό για το οποίο ανησυχούμε όλοι είναι ότι η ομάδα που διατρέχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο από την «Ομικρον» είναι αυτοί που δεν έχουν εμβολιαστεί και δεν έχουν μολυνθεί ποτέ στο παρελθόν, επειδή ουσιαστικά δεν έχουν ανοσία. Και δεν έχουμε πολλά δεδομένα σχετικά με το πόσο άσχημη μπορεί να είναι η «Ομικρον» σε αυτή την υποομάδα. Αλλά όσον αφορά αυτά που έχουμε δει μέχρι στιγμής, είναι η εκρηκτική αύξηση των κρουσμάτων, η πολύ μικρότερη αύξηση των νοσηλειών και καμία πραγματική αύξηση των θανάτων. Αυτό έχουμε δει μέχρι στιγμής στη Νότια Αφρική, σε άλλες χώρες της Ευρώπης και στις Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν προηγουμένως κύματα της «Ομικρον».
Να κοιτάζετε νοσηλείες και ΜΕΘ, όχι τον αριθμό κρουσμάτων
– Καταλαβαίνω ότι ένα από τα κύρια συμπεράσματα στα οποία καταλήξατε είναι ότι υπάρχει ανάγκη να αποδραματοποιήσουμε την κατάσταση κατά κάποιο τρόπο. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό και γιατί πιστεύετε ότι είναι σημαντικό;
– Εδώ και δύο χρόνια αντιμετωπίζαμε μια πολύ πιο σοβαρή λοίμωξη και έτσι είχε πολύ νόημα να επικεντρώσουμε τις προσπάθειες μέσω της χρήσης μάσκας, μέσω της κοινωνικής απομόνωσης, στο να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μειώσουμε τη μετάδοση. Αλλά σε ένα περιβάλλον όπου η μετάδοση είναι τόσο ισχυρή… ξέρετε, πάρτε αυτές τις έρευνες στο Λονδίνο που έδειξαν ότι την ημέρα της Πρωτοχρονιάς το 10% του συνολικού πληθυσμού του Λονδίνου είχε ενεργή λοίμωξη, αυτός είναι ένας βαθμός, όπου κάθε μέρα από τη στιγμή που είσαι στον δρόμο, όπως τώρα στην Ελλάδα, 2% ή ίσως και 3% της χώρας μολύνεται. Οταν λοιπόν βρίσκεσαι σε αυτό το επίπεδο μετάδοσης, ασχέτως αν είναι πολύ λιγότερο σοβαρή, πρέπει να επανεξετάσουμε την προσέγγισή μας. Πιθανότατα δεν μπορούμε να ελέγξουμε καθόλου τη μόλυνση. Αν ακολουθήσουμε τις στρατηγικές που χρησιμοποιούμε με τα τεστ και την απομόνωση, θα καταλήξουμε, τον Ιανουάριο, να είναι δύσκολο να διατηρηθούν πολλές σημαντικές υπηρεσίες, επειδή απλά δεν θα έχουμε το εργατικό δυναμικό, επειδή όλοι θα είναι στα σπίτια τους, σε απομόνωση. Οπότε πρέπει να επανεξετάσουμε τις στρατηγικές μας σχετικά με το τι πρέπει να προσπαθήσουμε να επιτύχουμε. Στο παρελθόν ο στόχος ήταν «ελαχιστοποίηση των θανάτων, ελαχιστοποίηση των νοσηλειών, διακοπή της μετάδοσης». Τώρα νομίζω ότι είναι «ελαχιστοποίηση των θανάτων, ελαχιστοποίηση των νοσηλειών και διακοπή της αποσύνδεσης των βασικών υπηρεσιών».
– Οπότε προτείνετε να μην κοιτάμε τόσο πολύ τους αριθμούς, τους πραγματικούς αριθμούς; Να κοιτάμε περισσότερο τις νοσηλείες, τις ΜΕΘ
– Ναι, νομίζω ότι ο κόσμος πρέπει να σταματήσει να τρομοκρατείται από τους αριθμούς περιστατικών, επειδή θα είναι πολύ μεγάλοι. Πρέπει να κοιτάζουν τις νοσηλείες ή ακόμα περισσότερο, αυτό που κάνει ήδη η κυβέρνηση, δηλαδή να κοιτάζουν αυτούς που είτε βρίσκονται στις ΜΕΘ είτε σε ελεγχόμενο μηχανικό αερισμό ή σε διασωλήνωση. Αυτό το νούμερο πρέπει να παρακολουθούμε, αυτό που μας πληροφορεί για τους βαριά πάσχοντες από COVID. Επειδή αυτό μας δείχνει τις πραγματικές συνέπειες. Οι αριθμοί των περιστατικών θα είναι τρομακτικοί, διότι θα σημειώνουν ρεκόρ μέρα με τη μέρα, μέχρι να φτάσουμε σε μια κορύφωση, η οποία ίσως να έρθει πιο γρήγορα απ’ ό,τι νομίζαμε πριν από δύο εβδομάδες. Το πιο πιθανό είναι να δείτε μια κορύφωση στην Ελλάδα στα μέσα του μήνα. Αλλά εστιάστε την προσοχή σε αυτές τις σοβαρές περιπτώσεις που καταλήγουν να απαιτούν πολύ πιο επιθετική παρέμβαση στο νοσοκομείο.
– Και ποιος είναι ο αριθμός των ανθρώπων που θα μολυνθούν κατά την κορύφωση της πανδημίας στην Ελλάδα;
– Συγγνώμη, δεν έχω το δεδομένο αυτή τη στιγμή μπροστά μου. Θα κυκλοφορήσουμε ένα νέο μοντέλο αργότερα. Προσπαθούμε απλώς να λάβουμε υπόψη μας τη χρονική στιγμή της έρευνας, επειδή όταν δημοσιεύσαμε το πρώτο μας μοντέλο, η Ελλάδα δεν είχε αρχίσει να έχει αύξηση των κρουσμάτων. Είχαμε πει ότι θα αυξανόταν, αλλά τώρα που είδαμε τα δεδομένα για την Ελλάδα και την αύξηση των περιπτώσεων, που ξεκίνησε μετά τα Χριστούγεννα, προσπαθούμε να το ενσωματώσουμε στη νέα μας έκδοση. Ωστόσο αυτό που έδειχνε προηγουμένως, ότι η κορύφωση θα ήταν στο τέλος του μήνα, τώρα πιστεύουμε ότι θα είναι περισσότερο στα μέσα του μήνα.
– Η τελευταία ερώτηση είναι κάπως ανόητη, το ξέρω, αλλά πότε πιστεύετε ότι θα τελειώσει αυτή η πανδημία;
– Νομίζω ότι η πανδημία, σε αντίθεση με την COVID, θα τελειώσει μόλις τελειώσει το κύμα της «Ομικρον». Ετσι, πιθανότατα μέχρι τον Μάρτιο, οι αριθμοί θα έχουν μειωθεί στα περισσότερα μέρη, επειδή η «Ομικρον» θα κινηθεί πολύ γρήγορα. Η πανδημία θα έχει τελειώσει, αν και η COVID σίγουρα δεν θα έχει τελειώσει. Και θα πρέπει απλά να αλλάξουμε και να πούμε: «Κοιτάξτε, αυτό είναι σαν τη γρίπη». Θα υπάρχει συνέχεια. Πρέπει οι άνθρωποι να παραμένουν εμβολιασμένοι, να κάνουν την αναμνηστική δόση με την πάροδο του χρόνου. Και στη συνέχεια, όταν έχουμε ένα κύμα COVID από μια νέα παραλλαγή, ή τον χειμώνα κάθε χρόνο, οι άνθρωποι που είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία ή έχουν κάποια συννοσηρότητα που τους θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο, ίσως να θέλουν να λάβουν περαιτέρω μέτρα, όπως το να φορούν μάσκα. Και απλά πρέπει να το δούμε αυτό ως το νέο φυσιολογικό. Αλλά νομίζω ότι η πανδημία, ως έννοια που απαιτεί αυτή την κοινωνική αντίδραση έκτακτης ανάγκης, μάλλον τελειώνει τον ερχόμενο Μάρτιο.
