Περισσότερο από το 1/3 του φυσικού αερίου που καταναλώνει η Ευρώπη προέρχεται από τη Ρωσία. Οποιαδήποτε διακοπή στην προσφορά του καυσίμου μπορεί να προκαλέσει σοκ σε όλη την ήπειρο. Η Ευρώπη βασίζεται στο φυσικό αέριο της Ρωσίας για τη θέρμανση εκατομμυρίων κατοικιών, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και την ηλεκτροδότηση των εργοστασίων. Κι ενώ τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονται κατά μήκος των συνόρων με την Ουκρανία, η μεγάλη εξάρτηση της Γηραιάς Ηπείρου από τη Ρωσία περιορίζει τις διπλωματικές δυνατότητές της, καθώς θέτει σε κίνδυνο την ενεργειακή της ασφάλεια. Αν διακοπεί η ροή φυσικού αερίου, είτε ως παράπλευρη απώλεια του πολέμου είτε λόγω διαπραγματευτικών ελιγμών του Ρώσου προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, οι ήδη υψηλές τιμές θα εκτοξευθούν στα ύψη. Οι επιχειρήσεις ίσως αναγκαστούν να κλείσουν προσωρινά και αν συνεχιστούν οι διακοπές στις ροές, τότε θα δεινοπαθήσουν τα νοικοκυριά που ήδη βαρύνονται με πολύ ακριβότερα τιμολόγια.
Πράσινη μετάβαση
Αναλυτές και εμπειρογνώμονες της βιομηχανίας αμφιβάλλουν για το αν θα επέλεγε ο κ. Πούτιν να διακόψει τις ροές αερίου εν μέρει επειδή οι εξαγωγές του καυσίμου είναι εξαιρετικά σημαντικές για την οικονομία της χώρας του. Οι εντάσεις έρχονται όμως σε μια στιγμή ιδιαίτερα κρίσιμη για πολλές ευρωπαϊκές χώρες που έχουν στραφεί στο φυσικό αέριο ως γέφυρα στη μεταβατική φάση από τα ορυκτά καύσιμα προς την αιολική και την ηλιακή ενέργεια και άλλες καθαρότερες μορφές ενέργειας. Η Δύση έχει εξετάσει τη δυνατότητα να αντικρούσει την ισχύ της Ρωσίας επιβάλλοντάς της κυρώσεις που θα περιορίσουν το εμπόριο ενέργειας. Στην περίπτωση αυτή θα διακυβεύσει την τύχη επενδύσεων πολλών δισεκατομμυρίων σε συμβόλαια πετρελαίου και φυσικού αερίου, ιδιαιτέρως για χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία που εξαρτώνται σε μεγαλύτερο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Σύμφωνα με το ερευνητικό ινστιτούτο Bruegel, το 2021 το 38% του φυσικού αερίου που κατανάλωσε η Ε.Ε. προήλθε από τη Ρωσία. Ορισμένες χώρες όπως η Πολωνία και η Λιθουανία έχουν αρχίσει να περιορίζουν σταδιακά την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο. Κάποιες άλλες, όμως, εξαρτώνται όλο και περισσότερο. Η Γερμανία, που βρίσκεται στο επίκεντρο της διπλωματικής κρίσης, αποτελεί τον σημαντικότερο πελάτη της Μόσχας. Ο μεγαλύτερος όγκος του φυσικού αερίου καταλήγει στη Γερμανία κατευθείαν από τη Ρωσία μέσω του αγωγού Nord Stream που περνάει από τη Βαλτική Θάλασσα. Ενας δεύτερος αγωγός, ο Nord Stream 2, ολοκληρώθηκε προσφάτως με κόστος 11 δισ. δολάρια, αλλά δεν έχει λειτουργήσει ακόμη. Αμερικανοί πολιτικοί επιθυμούν να μπλοκάρουν τον νέο αγωγό καθώς θα δώσει στη Μόσχα τη δυνατότητα να αυξήσει την επιρροή της στην Ευρώπη, ενώ θα εξακολουθήσει να στερεί από την Ουκρανία τις προμήθειες που θα εισέπραττε αν το αέριο διερχόταν από το δικό της δίκτυο αγωγών. Προμήθειες κρίσιμες για την οικονομία του Κιέβου. Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, έχει δηλώσει πως ο Nord Stream 2 δεν θα λειτουργήσει αν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία. Είναι, ωστόσο, ενδεικτικό της διαπλοκής ανάμεσα στην πολιτική και τις επιχειρήσεις το γεγονός ότι πρόεδρος της εταιρείας του αγωγού είναι ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας, Γκέρχαρντ Σρέντερ.
Αν η Δύση επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία θα διακυβεύσει την τύχη επενδύσεων πολλών δισ. σε συμβόλαια πετρελαίου και αερίου.
Ενας σημαντικός αριθμός από μεγάλους αγωγούς μεταφέρει το ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, όπου κυκλοφορεί μέσω ενός σύνθετου δικτύου. Ο όγκος του φυσικού αερίου που διέρχεται από την Ουκρανία έχει μειωθεί δραστικά την τελευταία δεκαετία, αν και το ουκρανικό δίκτυο παραμένει σημαντική δίοδος. Αλλοι αγωγοί είναι ο Yamal που διέρχεται από την Πολωνία και ο TurkStream που τροφοδοτεί την Τουρκία αλλά και τη Νότια Ευρώπη. Αν διακοπεί η ροή ρωσικού φυσικού αερίου, οι χώρες-πελάτες της Ρωσίας θα πρέπει να βρουν άλλες πηγές. Μέρος των εναλλακτικών πηγών τους θα είναι η μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα έρχεται στην Ευρώπη κάνοντας τον γύρο του πλανήτη. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο παράγεται με την ψύξη του αερίου περίπου στους -127 βαθμούς Κελσίου, ώστε να λάβει υγρή μορφή και να φορτωθεί εύκολα σε πλοία. Το πλεονέκτημα αυτής της διαδικασίας είναι ότι μεταφέρεται σταθερά από μεγάλες αποστάσεις, ακόμη και από την Αυστραλία ή τις ΗΠΑ, και έτσι προσφέρει εναλλακτικές λύσεις.
Μείωση ροών
Τους τελευταίους μήνες η Ευρώπη βιώνει κάτι σαν γενική δοκιμή για μια διακοπή των ροών φυσικού αερίου, καθώς η Μόσχα έχει περιορίσει τις ροές στην Ευρώπη. Πολιτικοί και αναλυτές έχουν αποδώσει την τακτική αυτή στην προσπάθεια της Ρωσίας να κρατήσει τις τιμές σε υψηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ενέργειας, το τελευταίο τρίμηνο του 2021 η Ρωσία μείωσε τις εξαγωγές αερίου προς την Ευρώπη κατά 23% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Την ίδια περίοδο άρχισαν να αυξάνονται οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Στην πραγματικότητα, οι αγορές φυσικού αερίου δεν είναι στατικές, αλλά αντιθέτως τόσο ο όγκος των εξαγωγών όσο και η κατεύθυνση των ροών εξαρτώνται από τις τιμές. Η κρίση δεν έχει έως τώρα οδηγήσει σε εμπόλεμη σύρραξη, αλλά η απειλή μιας ένοπλης σύγκρουσης έχει επηρεάσει τις αγορές. Οι τιμές στην Ευρώπη ήταν ήδη υψηλότερες στα τέλη του έτους, καθώς τα μειωμένα αποθέματα ενέπνεαν ανησυχία για το κατά πόσον θα επαρκούσαν προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες μέχρι τέλος του χειμώνα. Εχουν μεν υποχωρήσει από τα ρεκόρ του Δεκεμβρίου, αλλά παραμένουν σε επίπεδα πολύ υψηλότερα σε σύγκριση με εκείνα πριν από ένα έτος.
