Στην πρώτη της επίσημη επίσκεψη ως πρωθυπουργού, η Ελιζαμπέτ Μπορν ρωτήθηκε ποια ήταν τα όνειρά της όταν ήταν μικρή. «Μου άρεσαν οι επιστήμες. Οταν η διαδρομή της ζωής σου υπήρξε δύσκολη, όπως η δική μου και όταν αντιμετωπίζεις δυσάρεστες προσωπικές καταστάσεις, οι επιστήμες προσφέρουν ασφαλές καταφύγιο», είπε η πρωθυπουργός, χωρίς να επεκταθεί.
Ο πατέρας της Μπορν, Ζοσέφ Μπορνστάιν, Εβραίος, μέλος αντιστασιακής οργάνωσης κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, που επέζησε από το Αουσβιτς, αυτοκτόνησε όταν η Μπορν ήταν 11 ετών. Η φαρμακευτική επιχείρηση των γονέων της είχε χρεοκοπήσει, διακόπτοντας βίαια τον μεσοαστικό τρόπο ζωής της οικογένειας και ωθώντας την Μπορν, την αδελφή και τη μητέρα της στην ανέχεια. Η σημερινή πρωθυπουργός εξασφάλισε έκτακτη κρατική βοήθεια, ως κόρη αντιστασιακού, που της επέτρεψε να σπουδάσει. Αρίστευσε στα μαθηματικά, έγινε δεκτή στην Πολυτεχνική Σχολή και αναδείχθηκε σε θέσεις ευθύνης στον δήμο της πρωτεύουσας, στην κρατική αρχή του μετρό και σε κυβερνητικές θέσεις.
Υπό μία έννοια, η 61χρονη πρωθυπουργός αποτελεί ζωντανή απάντηση στους ακροδεξιούς πολιτικούς, όπως ο Ερίκ Ζεμούρ, οι οποίοι υποστηρίζουν ψευδώς ότι το δωσιλογικό καθεστώς του Βισί «έσωσε Γάλλους Εβραίους». Η Μπορν αποφεύγει να μιλάει για το παρελθόν της, αλλά σε παλαιότερες συνεντεύξεις της αφήνει να εννοηθεί ότι ο θάνατος του πατέρα της την έθεσε στον δρόμο της επιμονής, της σκληρής δουλειάς και της ανάδειξης των ταλέντων του κάθε πολίτη χάρη στην πρόνοια του κράτους. «Είμαι μάλλον παράδειγμα δημοκρατικής αξιοκρατίας. Αν η Γαλλική Δημοκρατία δεν είχε σταθεί στο πλευρό μου, δεν θα ήμουν σήμερα εδώ», τόνισε η Μπορν σε κυριακάτικη εφημερίδα. Ο ιστορικός Νικολά Λεμπούρ, που έγραψε πρόσφατα για την κράτηση του Ζοζέφ Μπορνστάιν σε γαλλικά στρατόπεδα κατά τη διάρκεια του πολέμου, σημειώνει ότι το παρελθόν της πρωθυπουργού έχει απήχηση στην κοινή γνώμη καθώς αποτελεί παράδειγμα επιτυχούς ενσωμάτωσης. «Εχουμε μια οικογενειακή ιστορία Εβραίων, που από κρατούμενοι αλλοδαποί Εβραίοι έγιναν Γάλλοι πολίτες, για να βγάλουν πρωθυπουργό», επισημαίνει ο Λεμπούρ.
Μέχρι και την περασμένη εβδομάδα, πάντως, οι Γάλλοι γνώριζαν ελάχιστα για την Ελιζαμπέτ Μπορν. Η εργατική αλλά διακριτική θητεία της στο υπουργείο Μεταφορών, αλλά και σε αυτά του Περιβάλλοντος και της Εργασίας, της έμαθαν να αποφεύγει τη δημοσιότητα. Είναι αντίθετα γνωστή για την άριστη γνώση που έχει για τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες των υπουργείων της, αλλά και για το πόσο απαιτητική είναι με τους υφισταμένους της. Η Αν-Μαρί Ιντράκ, πρώην υπουργός Μεταφορών και Εμπορίου, που γνωρίζει την Μπορν από τη δεκαετία του 1990, λέει ότι η πρωθυπουργός είναι αντιπροσωπευτική της γαλλικής αξιοκρατίας. «Είναι πολύ ευφυής, ικανή και λογική. Ανθρωπος που εμπιστεύεται τα δεδομένα και τους αριθμούς. Είναι αλήθεια, ωστόσο, ότι δεν την άκουσα ποτέ να μιλάει για το παρελθόν της», λέει η Ιντράκ. Σε σειρά συνεντεύξεων τα τελευταία χρόνια, η Μπορν έχει αναφερθεί στον θάνατο του πατέρα της, χωρίς όμως να αποκαλύψει τις λεπτομέρειες. Μιλώντας πέρυσι στο τηλεοπτικό δίκτυο C8 είχε πει: «Ηταν σοκαριστικό να χάσω τον πατέρα μου τόσο νέα, αλλά ανακάλυψα ότι τα μαθηματικά μού επέτρεπαν να νιώθω ηρεμία. Ηθελα να γίνω οικονομικά ανεξάρτητη και η Πολυτεχνική Σχολή, με τη δωρεάν φοίτηση και στέγη που προσφέρει, με βοήθησε πολύ».
Πρόβλημα με το καλημέρα στη νέα κυβέρνηση – Δύο γυναίκες κατηγορούν υπουργό για βιασμό, «αδύνατον, πάσχω από αρθρογρύπωση», απαντά αυτός.
Οι παππούδες της Μπορν εγκατέλειψαν την Πολωνία για το Βέλγιο το 1924, για να εργασθούν στον τομέα των διαμαντιών στην Αμβέρσα. Ο πατέρας της και ο αδελφός του γεννήθηκαν στο βελγικό λιμάνι. Η οικογένεια, ευσεβείς Εβραίοι που μιλούσαν γίντις και ολλανδικά, μετανάστευσαν στη Νιμ της νότιας Γαλλίας μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Εκεί, τα δύο αδέλφια –που στερούνταν διαβατηρίου– συνελήφθησαν από τις γαλλικές κατοχικές αρχές, αλλά δραπέτευσαν δύο φορές.
Αβολες αλήθειες
Ο ιστορικός Λεμπούρ επισημαίνει ότι πολλοί σύγχρονοι Γάλλοι αγνοούν την ιστορία του γαλλικού κράτους στην κράτηση και φυλάκιση ομάδων πολιτών τις δεκαετίες ’30 και ’40, όπως Εβραίοι, Ρομά και Ισπανοί πρόσφυγες από τον εμφύλιο στη χώρα, πριν ακόμη τη γερμανική κατοχή.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, η οικογένεια του Μπορν κατέφυγε στην Γκρενόμπλ, στις Αλπεις, όπου ο πατέρας της σημερινής πρωθυπουργού εντάχθηκε σε εβραϊκή αντιστασιακή οργάνωση, μεταφέροντας μηνύματα και αντάρτες μεταξύ αντιστασιακών ομάδων. Ανήμερα τα Χριστούγεννα του 1943, όμως, η Γκεστάπο συνέλαβε τον παππού, τον πατέρα και τον θείο της Μπορν. Ο παππούς και ο μικρότερος αδελφός δεν επέστρεψαν από το Αουσβιτς. Ο πατέρας της Μπορν τοποθετήθηκε σε τάγμα εργασίας του στρατοπέδου και επέζησε. Το 1948, ο Ζοζέφ Μπορν έγινε Γάλλος πολίτης και ασπάσθηκε τον καθολικισμό για να παντρευτεί τη Μαργκερίτ Λεσέν, μητέρα της πρωθυπουργού. Το 1972, όμως, ο Ζοζέφ αυτοκτόνησε πέφτοντας από παράθυρο, εν μέρει εξαιτίας της πτώχευσης της επιχείρησής του, αλλά και λόγω των κρίσεων επιληψίας που τον ταλαιπωρούσαν όλη του τη ζωή. Στη συνέντευξή της η Μπορν ρωτήθηκε ποιον άνθρωπο σκέφτηκε πρώτο όταν διορίσθηκε πρωθυπουργός. Χωρίς να διστάσει, απάντησε: «Τον πατέρα μου».
Στα της νέας κυβέρνησης τώρα, καταγγελίες για βιασμό δύο γυναικών αντιμετωπίζει ο νεοδιορισθείς υπουργός Αλληλεγγύης και Δικαιωμάτων Αναπήρων, Νταμιέν Αμπάντ, διαταράσσοντας την έναρξη της δεύτερης θητείας του προέδρου Μακρόν. Οι δύο γυναίκες υποστηρίζουν ότι ο Αμπάντ, ασθενής με σπάνια νόσο που επηρεάζει τη στάση του σώματός του, τις βίασε το 2010 και το 2011 αντίστοιχα, με τον 42χρονο υπουργό να αρνείται επίμονα τις κατηγορίες, υπενθυμίζοντας ότι πάσχει από αρθρογρύπωση, η οποία δεν του επιτρέπει να συνευρεθεί ερωτικά «χωρίς την πλήρη και απόλυτη συναίνεση της όποιας συντρόφου» του. Φεμινιστικές οργανώσεις εξέφρασαν την οργή τους και για τη διατήρηση στη θέση του του υπουργού Εσωτερικών, Ζεράλντ Νταρμανέν, ο οποίος έχει κατηγορηθεί για σεξουαλική παρενόχληση γυναικών, αλλά και για βιασμό, προτού η Δικαιοσύνη θέσει την υπόθεση στο αρχείο.
