Η κινεζική επενδυτική σφραγίδα είναι εμφανής στη Σούβα, την πρωτεύουσα των Φίτζι, όπου πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα η σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών της Κίνας και δώδεκα κρατών του Ειρηνικού. Κινεζικής κατασκευής γέφυρα χρηματοδοτημένη με κινεζικά δάνεια, που εγκαινιάσθηκε από τον πρωθυπουργό και τον Κινέζο πρέσβη, δεσπόζει στη μία πλευρά της πόλης. Από την άλλη, στη λεωφόρο Βασίλισσας Ελισάβετ, το οδόστρωμα επισκευάστηκε μπροστά στην κινεζική πρεσβεία από κινεζική κρατική κατασκευαστική εταιρεία.
Οκτώ χρόνια μετά την επίσκεψη του Σι Τζινπίνγκ στα Φίτζι, όπου προσέφερε την ευκαιρία στις χώρες της περιοχής να «πάρουν θέση στον κινεζικό αναπτυξιακό σιδηρόδρομο», το Πεκίνο έχει εδραιώσει τη θέση του, παρά τις αντιδράσεις μερίδας του τοπικού πληθυσμού. Αυτή είναι μία κούρσα στην οποία η Ουάσιγκτον υστερεί σημαντικά. Σε όλη την περιοχή του Ειρηνικού, τα σχέδια του Πεκίνου έχουν γίνει πιο φιλόδοξα, πιο οφθαλμοφανή και πιο διχαστικά. Η Κίνα δεν αναζητεί πια απλώς ευκαιρίες στα νησιωτικά αυτά κράτη· το Πεκίνο επιδιώκει να συνάψει δεσμευτικές συμφωνίες με στόχο την πρόσβαση στα εδάφη, στα χωρικά ύδατα και στις ψηφιακές υποδομές, υποσχόμενο σε αντάλλαγμα ανάπτυξη, υποτροφίες σπουδών και εκπαιδευτικά προγράμματα. Κινεζικοί αλιευτικοί στόλοι κυριαρχούν ήδη στις θάλασσες μεταξύ των 30.000 νησιών, μεταδίδοντας ενίοτε και πληροφορίες για τις κινήσεις του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού. Αν η Κίνα μπορέσει να κατασκευάσει λιμάνια, αεροδρόμια και σταθμούς αναμετάδοσης δορυφορικών επικοινωνιών, θα είναι ικανή να υποκλέπτει τηλεπικοινωνίες, να αποκλείει θαλάσσιες οδούς, ακόμη και να εξαπολύσει επιθέσεις από το Διάστημα.
Η Κίνα έχει ήδη αποδείξει την ικανότητά της να γοητεύει τις ελίτ σε χώρες με μικρό πληθυσμό, μεγάλες αναπτυξιακές ανάγκες και ηγέτες που συνηθίζουν να φιμώνουν τα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Παρότι ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, Ουάνγκ Γι, δεν εξασφάλισε αυτή τη φορά τις συμφωνίες που επιδίωκε, σημείωσε ήδη σειρά μικρών επιτυχιών. Στα Νησιά του Σολομώντα, ο Ουάνγκ υπέγραψε πολλές νέες συμφωνίες, συμπεριλαμβανομένου και συμφώνου ασφαλείας, που παραχωρεί στην Κίνα το δικαίωμα να αναπτύσσει δυνάμεις ασφαλείας προκειμένου να αντιμετωπίσουν ταραχές, να προστατεύσουν κινεζικές επενδύσεις ή να κατασκευάσουν εκτάκτως αεροδρόμιο ή λιμάνι. Κινέζοι αξιωματούχοι διαψεύδουν την ύπαρξη τέτοιων σχεδίων. Η συμφωνία, όμως, όπως και άλλες στον Σολομώντα και στο Κιριμπάτι, που δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, υπεγράφησαν εν μέρει χάρη στην αμερικανική απουσία ή αργοπορημένη παρουσία στην περιοχή του Ειρηνικού. Για πολλούς παρατηρητές, ο σημερινός Νότιος Ειρηνικός προσφέρει σαφή εικόνα της υποχώρησης της αμερικανικής επιρροής. Παρότι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον προσπαθούν τώρα να διορθώσουν την κατάσταση, παραμένουν αναποτελεσματικοί, θεωρώντας εσφαλμένα πως τα ευχολόγια και οι ομιλίες μεταφράζονται σε επιρροή.
Οι Αμερικανοί ήταν κάποτε πιο παραγωγικοί, λένε πολλοί. Πολλά από τα αεροδρόμια και τα νοσοκομεία που λειτουργούν σήμερα στον Ειρηνικό κατασκευάστηκαν από τις ΗΠΑ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο καθηγητής Ρίτσαρντ Χερ, σύμβουλος σε χώρες του Ειρηνικού από τη δεκαετία του 1970, αναρωτιέται γιατί το αεροδρόμιο Χέντερσον στη Σούβα, κατασκευασμένο από το αμερικανικό ναυτικό το 1942, δεν ανακαινίστηκε με αμερικανική τεχνογνωσία. «Οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν σημαντική παρουσία στον Ειρηνικό, παρά τις ψευδαισθήσεις της Ουάσιγκτον περί του αντιθέτου», λέει η Αννα Πάουλς, καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μάσεϊ της Νέας Ζηλανδίας. Αμερικανοί αξιωματούχοι αντιτείνουν ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν μεγάλη στρατιωτική βάση στο Γκουάμ, αλλά και στενές σχέσεις με κράτη, όπως οι Νήσοι Μάρσαλ. Τον Φεβρουάριο, ο Αντονι Μπλίνκεν έγινε ο πρώτος Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών που επισκέφθηκε τα Φίτζι ύστερα από 36 χρόνια. Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός των νήσων, Αγιάζ Σαέντ Χαϊγούμ, χαρακτήρισε την αμερικανική επάνοδο «ισχυρή φιλοσοφική δέσμευση».
Η Κίνα επιδιώκει πρόσβαση σε εδάφη, χωρικά ύδατα και ψηφιακές υποδομές, υποσχόμενη σε αντάλλαγμα ανάπτυξη, υποτροφίες σπουδών και εκπαιδευτικά προγράμματα.
Ασάφεια και ευχολόγια
Το ερώτημα παραμένει, όμως, εάν αυτό είναι αρκετό. Η κυβέρνηση Μπάιντεν χρειάστηκε περισσότερο από ένα χρόνο για να ανακοινώσει τη στρατηγική της για την περιοχή Ινδίας – Ειρηνικού, που διακρίνεται κυρίως για την ασαφή γλώσσα και τα ευχολόγια.
Η νέα αμερικανική πρεσβεία στα Νησιά του Σολομώντα φιλοξενείται σε δύο ορόφους κτιρίου γραφείων με δύο χαμηλόβαθμους διπλωμάτες και πέντε άτομα γηγενές βοηθητικό προσωπικό. Η κινεζική πρεσβεία στα Φίτζι στεγάζεται σε μεγάλο ιδιόκτητο κτίσμα, στο κέντρο της πρωτεύουσας και με πολυάριθμο προσωπικό, που μιλάει άπταιστα αγγλικά και εμφανίζεται συχνά στα τοπικά μέσα ενημέρωσης. Αντιθέτως, η αμερικανική πρεσβεία, που θυμίζει φρούριο, βρίσκεται σε προάστιο της Σούβα και δεν διαθέτει μόνιμο πρέσβη. Η πρεσβεία εκπροσωπεί τα αμερικανικά συμφέροντα σε πέντε κράτη του Ειρηνικού (Φίτζι, Κιριμπάτι, Ναούρου, Τόνγκα και Τουβαλού). Μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων στα Φίτζι λένε ότι, παρά τις προσκλήσεις τους, η αμερικανική πρεσβεία έστειλε μόνο μία φορά στέλεχός της σε εκδήλωση.
Τα περισσότερα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού δεν επιθυμούν νέα αντιπαράθεση μεταξύ υπερδυνάμεων. «Δεν θέλουμε να είμαστε το χορτάρι που πατιέται όταν μαλώνουν οι ελέφαντες», λέει ο Μάθιου Ουέιλ, επικεφαλής της αντιπολίτευσης στα Νησιά του Σολομώντα. Αυτό που επιθυμούν, ωστόσο, είναι συστηματικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, κάτι το οποίο το Πεκίνο μοιάζει ικανό να προσφέρει. Την ώρα που ΗΠΑ, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια μετά το πέρασμα τυφώνα, η Κίνα παρέχει χιλιάδες υποτροφίες για εκπαίδευση στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.
«Η Κίνα πάντα πίστευε στην ισότητα μεταξύ μικρών και μεγάλων χωρών. Ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις της διεθνούς συγκυρίας, η Κίνα θα είναι πάντα καλός φίλος», ανέφερε σε μήνυμά του τη Δευτέρα ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ. Τα νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού καλούνται τώρα να επιλέξουν εάν θα αποδεχθούν ή θα απορρίψουν την πρόταση αυτή, με το Πεκίνο να εμφανίζεται αποφασισμένο να συνεχίσει τις επενδύσεις σε υποδομές και τις υποσχέσεις για ευημερία, απαιτώντας σε αντάλλαγμα λογοκρισία στα μέσα ενημέρωσης, πρόσβαση σε πρώτες ύλες και εγγυήσεις ασφάλειας. Το ερώτημα τώρα είναι: Τι εννοούν οι ΗΠΑ όταν κάνουν λόγο για φιλία;
