Ο επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι επανέλαβε την Παρασκευή τις εκκλήσεις για τη δημιουργία ασφαλούς ζώνης γύρω από το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια, μετά το νέο μπλακ άουτ στην πόλη, στην οποία κατοικούν οι εργαζόμενοι του πυρηνικού σταθμού. Το μπλακ άουτ προκλήθηκε από νέους βομβαρδισμούς.
«Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί, γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη», είπε ο Γκρόσι. «Δεν υπάρχει εξωτερική τροφοδοσία ενέργειας για το πυρηνικό εργοστάσιο, ενώ βλέπουμε ότι κάθε φορά που οι υποδομές επισκευάζονται, παθαίνουν ξανά ζημιές». Στο Ενεργκοντάρ, την πόλη δίπλα στον πυρηνικό σταθμό, «δεν υπάρχουν νερό, ρεύμα, αποχέτευση», τόνισε. «Αυτό είναι απολύτως απαράδεκτο, δεν στέκει».
Εφόσον δεν αντλεί πλέον ρεύμα από εξωτερικές γραμμές τροφοδοσίας, το εργοστάσιο παράγει μόνο του ρεύμα για να κρατάει σε λειτουργία τα απολύτως κρίσιμα συστήματα ασφαλείας και ψύξης των αντιδραστήρων. Αυτό δεν είναι το φυσιολογικό, είναι μέτρο έκτακτης ανάγκης που προδίδει «την απελπισία της στιγμής», όπως επισήμανε ο επικεφαλής της ουκρανικής κρατικής εταιρείας ενέργειας Ενεργκοατόμ, Πέτρο Κοτίν. Η ανορθόδοξη αυτή μέθοδος ήταν γνωστή στους μηχανικούς του εργοστασίου και περιλαμβάνεται στα εγχειρίδια λειτουργίας, αλλά ποτέ δεν είχε δοκιμαστεί για περισσότερο από λίγες ώρες. Τώρα όμως χρησιμοποιείται ήδη επί μέρες.
Το πυρηνικό εργοστάσιο αποσυνδέθηκε από το υπόλοιπο δίκτυο ηλεκτροδότησης τη Δευτέρα. Το μέτρο ύστατης καταφυγής είναι να λειτουργήσουν οι αντλίες ψύξης των αντιδραστήρων με ντιζελογεννήτριες, αλλά και αυτό δεν είναι απόλυτα ασφαλές σε εμπόλεμη ζώνη στην οποία η απρόσκοπτη τροφοδοσία με καύσιμα δεν είναι εγγυημένη.
Τα απολύτως απαραίτητα ανταλλακτικά για το σύστημα ψύξης βρίσκονται στα εδάφη που ελέγχει η Ουκρανία, ενώ το εργοστάσιο βρίσκεται υπό τον έλεγχο των Ρώσων…
Αλλά προκειμένου το εργοστάσιο να αντλήσει εκ νέου ρεύμα για το σύστημα ψύξης από το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, χρειάζονται ανταλλακτικά. Αυτά βρίσκονται στα εδάφη που ελέγχει η Ουκρανία, ενώ το εργοστάσιο βρίσκεται σε εδάφη που ελέγχει η Ρωσία και τα ανταλλακτικά πρέπει να περνούν από τη μια περιοχή στην άλλη. Ακόμη και με τις συνεχείς επισκευές, ωστόσο, η κατάσταση του μεγαλύτερου πυρηνικού σταθμού στην Ευρώπη γίνεται «όλο και χειρότερη», όπως είπε ο Κοτίν.
Οι επιθεωρητές της ΙΑΕΑ που επισκέφθηκαν το εργοστάσιο της Ζαπορίζια την περασμένη εβδομάδα ζήτησαν να δημιουργηθεί ουδέτερη ζώνη γύρω του. Επί μέρες ο Γκρόσι επαναλαμβάνει ότι η μεγαλύτερη ανησυχία του είναι η τροφοδοσία του εργοστασίου με ρεύμα.
Οι αντιδραστήρες είναι σχεδιασμένοι να βγουν αλώβητοι ακόμη και από συντριβή αεροσκάφους πάνω τους, αλλά τα συστήματα ψύξης είναι πολύ πιο ευάλωτα. Από τη Δευτέρα και μετά, ο μοναδικός αντιδραστήρας που βρίσκεται ακόμη σε λειτουργία παράγει 140 MW (τη μισή ενέργεια από την κανονική του δυναμικότητα), που χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία των απαραίτητων συστημάτων του εργοστασίου. Σύμφωνα με εγχειρίδιο τεχνικών οδηγιών που είχε εκδώσει η ΙΑΕΑ το 2018, ακόμη και τα εργοστάσια που έχουν τη δυνατότητα αυτή «μπορεί να αντιμετωπίσουν χρονικούς περιορισμούς, συνήθως ολίγων ωρών».
Οι τέσσερις γραμμές υψηλής τάσης που συνδέουν τους αντιδραστήρες με το δίκτυο και η εφεδρική γραμμή μέσης τάσης που τους συνδέει με γειτονικό θερμοηλεκτρικό σταθμό έχουν βγει εκτός λειτουργίας εξαιτίας βομβαρδισμών. Οι εμπόλεμοι αποδίδουν την ευθύνη για τους βομβαρδισμούς ο ένας στον άλλον. Στις 25 Αυγούστου η εφεδρική γραμμή υπέστη εκ νέου ζημιές, με αποτέλεσμα το εργοστάσιο να ψύχεται επί 14 ώρες με ντιζελογεννήτριες.
Η γραμμή επισκευάστηκε αλλά υπέστη νέα βλάβη τη Δευτέρα. Ο Κοτίν εξήγησε ότι στην περίπτωση αυτή οι μηχανικοί πήραν τη δύσκολη απόφαση να χρησιμοποιήσουν το ρεύμα του ίδιου του εργοστασίου, αντί να καταφύγουν αμέσως στις γεννήτριες. Ομως, φοβούνται ότι θα πρέπει να διακόψουν τη λειτουργία και αυτού του τελευταίου αντιδραστήρα, γιατί δεν έχει σχεδιαστεί να δουλεύει κατ’ αυτόν τον τρόπο διαρκώς.
