Καθώς η γη σειόταν για περισσότερο από ένα λεπτό, ο 21χρονος Φιράτ Γιάιλα και η 62χρονη μητέρα του, αν και έντρομοι, παρέμεναν μέσα στο διαμέρισμά τους, απολύτως βέβαιοι πως το νεόδμητο κτίριο Guclu Bahce που έχτισε κοντινός τους συγγενής, επαιρόμενος για την αντισεισμική αντοχή του, ήταν πλήρως ασφαλές.
Την ίδια στιγμή, ο ίδιος αυτός άνθρωπος, ξάδερφος του 21χρονου και εργολάβος του κτιριακού συγκροτήματος, πηδούσε από το μπαλκόνι του δεύτερου ορόφου της πολυκατοικίας, σε μια απελπισμένη προσπάθεια σωτηρίας του.
Αυτό που ο 21χρονος και η μητέρα του δεν ήξεραν ήταν πως το σύστημα προδιαγραφών ασφαλείας που θα έπρεπε να εφαρμόζεται απαρεγκλίτως στον κατασκευαστικό τομέα, είχε αλλοιωθεί από το χρήμα και τα παιχνίδια πολιτικής, που πρόκριναν την ταχύτητα έναντι της τεχνικής αρτιότητας.
Έρευνα των New York Times αποκαλύπτει πως ένας εργολάβος κέρδισε το έργο μετά από δωρεά άνω των 200.000 δολαρίων σε τοπικό ποδοσφαιρικό σύλλογο, όπου επίτιμος πρόεδρος ήταν ο τότε δήμαρχος. Όταν οι κάτοικοι εξέφρασαν τη δυσφορία τους πως το αποτέλεσμα δεν αντιστοιχούσε στα σχέδια, δεν έλαβαν κάποια σοβαρή απάντηση. Ο επιθεωρητής δήλωσε αργότερα πως το έργο δεν είχε λάβει άδεια, αλλά παρόλα αυτά οι κατασκευαστές, δια της οδού των διασυνδέσεων και της πολιτικής επιρροής, κατάφεραν να το ολοκληρώσουν.
Το συγκρότημα διαμερισμάτων Γκουκλού, στην Αντιόχεια, στον τουρκικό Νότο, ήταν ένα χαρακτηριστικό δείγμα από πέτρα και τσιμέντο της πελατειακής και συντεχνιακής λογικής που άνθισε επί διακυβέρνησης Ερντογάν, κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες οικοδομικής έκρηξης σε όλη την επικράτεια.
Απτόητοι από τις επίμονες προειδοποιήσεις πως η οργιώδης κατασκευαστική ανάπτυξη δεν είχε επαρκή μηχανική εποπτεία, οι αξιωματούχοι της Άγκυρας συνέχιζαν να δίνουν στους ντόπιους πολιτικούς περαιτέρω εξουσίες για την έκδοση αδειών για μεγάλα έργα, χωρίς έλεγχο από ανεξάρτητους ειδικούς.
Αποτέλεσμα; Το κατασκευαστικό αυτό όργιο μετέτρεψε κτηματίες της μεσαίας τάξης -όπως τον Γκουκλού του προαναφερθέντος κτιριακού συγκροτήματος Guclu Bahce- σε εργολάβους και ιδιοκτήτες ακινήτων. Πολιτικοί από όλο το κομματικό φάσμα της Τουρκίας ευνοήθηκαν από τις θέσεις εργασίας, τη στέγαση και τα εξωλογιστικά ποσά που συνήθως συνεπάγονται οι δραστηριότητες αυτές. Κι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που χρησιμοποίησε τον κατασκευαστικό τομέα ως όχημα στην οικονομική ανάπτυξη και σύμβολο τουρκικής εξέλιξης, ζητά ξανά την ψήφο των πολιτών στις 14 Μαΐου.
«Κατέρρευσαν» τα σαθρά θεμέλια του συστήματος
Ο ισχυρός σεισμός της 6ης Φεβρουαρίου αποκάλυψε τα σαθρά θεμέλια του κατασκευαστικού οικοδομήματος της Τουρκίας. Πάνω από 50.000 άνθρωποι βρήκαν τραγικό θάνατο καθώς τα κτίρια συντρίβονταν στη γη. Μεταξύ αυτών και το Guclu Bahce, το υποτιθέμενο πρότυπο αντισεισμικότητας, στα συντρίμμια του οποίου εκτιμάται πως θάφτηκαν 65 ψυχές.
«Σκοτώθηκαν τόσοι πολλοί γιατί τους είπαν πως το ασφαλέστερο σημείο ήταν το εσωτερικό του κτιρίου και πως δεν έπρεπε να προσπαθήσουν να βγουν κατά τη διάρκεια του σεισμού», λέει η Φατμά Ογκούζ που έχασε την αδερφή της στο συγκεκριμένο συγκρότημα διαμερισμάτων.
Ο σεισμός προκάλεσε ισχυρό ρήγμα και στην ίδια την οικογένεια Γκουκλού, μέλη των οποίων, επιζώντας από την κατάρρευση του Guclu Bahce, στράφηκαν νομικά κατά των συγγενών τους αναζητώντας απαντήσεις.
Η αρχή
Σύμφωνα με τους Γκουκλού, το οικόπεδο αυτό γης, γεμάτο συκιές, ήταν στην κατοχή της οικογένειας για τρεις γενιές.
Εν μέσω κατασκευαστικής έκρηξης κι ενώ το 2015 τα κτίρια «φύτρωναν» παντού, ενισχύοντας την τουρκική οικονομία, ο Μεχμέτ Γκουκλού, ένας νέος εργολάβος με πτυχίο πολιτικού μηχανικού, εμφανίστηκε ενώπιον των συγγενών του με σχέδιο. «Κοιτάξτε τι γίνεται γύρω σας. Κάποιος θα το αξιοποιήσει αυτό το κομμάτι γης. Ας το κρατήσουμε εμείς στην οικογένεια να βγάλουμε και λεφτά» τους είπε. Και τους έπεισε.
Το συγκρότημα διαμερισμάτων λίγο μετά τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου – Φωτ.: Sergey Ponomarev/The New York Times
«Μας έπεισε πως θα κατασκεύαζε το πιο απίθανο έργο στη γη μας. Μας υποσχέθηκε προστασία από τους σεισμούς που τουλάχιστον σ’αυτήν την περιοχή περιμένουν όλοι», θυμάται ο Γιουσούφ Γκουκλού, επίσης ξάδερφος του κατασκευαστή που ζούσε στο συγκρότημα διαμερισμάτων.
Η Σοχρέτ Γκουκλού μεγάλωσε τα δύο αγόρια της σε ένα παλιό, ετοιμόρροπο διαμέρισμα κι ανυπομονούσε για ένα σταθερό εισόδημα που θα συμπλήρωνε τη σύνταξή της. Κάπως έτσι, έδωσε αντιπαροχή το οικόπεδο έναντι έξι διαμερισμάτων και ενός καταστήματος.
Η πολυμελής αυτή οικογένεια ονειρευόταν για χρόνια μια ευκαιρία. Και το συγκρότημα αυτό διαμερισμάτων, το Guklu Bahce, τους την έδωσε: Μια τεράστια έκταση πέντε συγκροτημάτων με πολυτελή διαμερίσματα, εμπορικά καταστήματα, μια πισίνα και ένα γυμναστήριο. Η καριέρα του Μεχμέτ εκτοξεύτηκε αστραπιαία – εν μέρει λόγω της περιορισμένης κατάρτισης των πολιτικών μηχανικών που σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι απόφοιτοι δεν χρειάζεται να περάσουν από εξετάσεις πιστοποίησης για να ασκήσουν το επάγγελμα.
Όπως σημειώνουν οι New York Times, «η έναρξη ενός έργου συχνά εξαρτάται από άγραφους κανόνες, εξίσου σημαντικούς με την τεχνική εμπειρογνωμοσύνη». Για παράδειγμα, στο συγκεκριμένο σημείο τουρκικής γης, την ιδιαίτερα σεισμογενή Αντιόχεια, οι εργολάβοι γνωρίζουν εδώ και χρόνια πως μια δωρεά στον τοπικό ποδοσφαιρικό σύλλογο μπορεί να δώσει το εναρκτήριο λάκτισμα για τις οικοδομικές εργασίες, εξηγεί ο Χικμέτ Τσιντσίν, πρώην πρόεδρος της τοπικής ομάδας. Την περίοδο εκείνη, δήμαρχος ήταν ο επίτιμος πρόεδρος του κλαμπ.
Μετά από συζητήσεις με τον δήμαρχο, Λουτφού Σαβάς, λοιπόν, ο Μεχμέτ Γκουκλού «δώρισε» στον σύλλογο πάνω από μισό εκατομμύριο τουρκικές λίρες (πάνω από 200.000 δολ. τότε), σύμφωνα με πρόσωπο που ενεπλάκη στη διαδικασία κατασκευής και μίλησε στους ΝΥΤ σε καθεστώς ανωνυμίας λόγω της εν εξελίξει έρευνας.
Ο Σαβάς αρνείται πως έβγαλε κέρδος από την κατασκευή του Guclu Bahce, ισχυριζόμενος πως το οικοδομικό πρότζεκτ δεν συνδεόταν με τη δωρεά και αυτοχαρακτηριζόμενος ένας «τίμιος πολιτικός σε ένα διεφθαρμένο σύστημα».
Ο ίδιος, πρώην μέλος του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Ερντογάν, κατήγγειλε πως είναι κοινή τακτική οι εργολάβοι να πληρώνουν για να παρακάμψουν τη γραφειοκρατία για τις άδειες και πως «οι περισσότεροι χτίζουν ότι θέλουν, βέβαιοι πως θα εγκριθεί». Κατηγόρησε δε, τον Τούρκο πρόεδρο και το κόμμα του πως καλλιεργούν και διαιωνίζουν αυτήν την κουλτούρα.
Το Guclu Bahce
Η συγκεκριμένη ζώνη της Τουρκίας, λόγω έντονης σεισμικότητας, δεν είναι κατάλληλη για δόμηση, εξηγεί ο Σερκάν Κοτς, μέλος της Ένωσης Επιμελητηρίων Τούρκων Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων, που τονίζει πως οι αρμόδιοι του τουρκικού κράτους θα έπρεπε να την έχουν αξιολογήσει αναλόγως πριν τη μεγάλη οικοδομική έκρηξη.
«Παρότι το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε την εξουσία να επιθεωρήσει, δεν το έκανε», λέει.
Παρόλα αυτά, το πρότζεκτ και ξεκίνησε και συνεχιζόταν απρόσκοπτα με μόνη δυσχέρεια την οικονομική, και ολοκληρώθηκε. Όταν το κονδύλι του Γκουκλού στέρεψε, απευθύνθηκε στον μεγαλοεργολάβο Σερβέτ Αλτάς – που έγινε και το δημόσιο πρόσωπο του πρότζεκτ.
Τα διαμερίσματα του Guclu Bahce ήταν μεταξύ των ακριβότερων, με κόστος περί τις 160.000 δολάρια έκαστο, με τον υπεύθυνο ανάπτυξης ακινήτων Σερβέτ Αλτάς να ευαγγελίζεται όχι μόνο πολυτέλεια και ανέσεις, αλλά και ασυναγώνιστη ασφάλεια.
«Αν χτυπήσει σεισμός αυτή τη στιγμή, εγώ θα έτρεχα μέσα στο κτίριο», επαναλάμβανε σε κάθε ευκαιρία ο Αλτάς.
Ο ίδιος, το 2019, πόζαρε χαμογελαστός με καρό σακάκι και κόκκινο παπιγιόν, κρατώντας ένα τεράστιο χρυσό ψαλίδι, στην τελετή εγκαινίων του συγκροτήματος διαμερισμάτων, ευχαριστώντας τον Γκουκλού για τη δουλειά του ως μηχανικού και τον γιο του για την αρχιτεκτονική επίβλεψη.
Το κτιριακό «καμάρι» Αλτάς και Γκουκλού προσέλκυσε γιατρούς, δικαστικούς, εκπαιδευτικούς και πολιτικούς. Η Σονγκούλ Ογκούζ και ο σύζυγός της αγόρασαν ένα διαμέρισμα 117.000 δολαρίων όταν ο μεσίτης τούς διαβεβαίωσε πως τα ισχυρά θεμέλια και τα δοκάρια οπλισμένου σκυροδέματος μπορούσαν να αντέξουν ακόμη και σεισμό 10 Ρίχτερ. Πέρασαν 10 ημέρες μέχρι να ανασυρθεί το πτώμα της Ογκούζ.
Η τραγωδία και οι ευθύνες
Όταν ενέσκηψε η τραγωδία, κάποιοι κατηγόρησαν τους εργολάβους πως εν γνώση τους έβαλαν ανθρώπους σε κτίρια-φέρετρα.
Οι θριαμβολογίες και οι φανφάρες για το Guklu Bahce αποδείχτηκαν πρώιμες. Το κτιριακό συγκρότημα δεν πέρασε από τον τελικό έλεγχο των αρμόδιων επιθεωρητών, όπως προκύπτει από τη δικογραφία.
Όπως κατέθεσε ο Ισμαήλ Οζτούρκ, επιθεωρητής κτιρίων, η εταιρεία του ήγειρε προβληματισμούς για την ασφάλεια του συγκεκριμένου οικοδομήματος στις τοπικές αρχές, ωστόσο λόγω των «υψηλών διασυνδέσεων» των κατασκευαστών με τους τοπικούς άρχοντες, ο σκόπελος των αδειών υπερκεράστηκε.
Ο τότε δήμαρχος της πόλης, Ισμαήλ Κιμιετσί, του κόμματος Ερντογάν, αρνήθηκε την όποια ευνοϊκή μεταχείριση προς τους εργολάβους, υποστηρίζοντας πως «η εταιρεία επιθεώρησης παίζει τον σπουδαιότερο ρόλο εδώ».
Στα έγγραφα πιστοποίησης της άδειας οικοδόμησης εμφανίζεται η υπογραφή του Οζτούρκ, με τον ίδιο να υποστηρίζει μέσω του δικηγόρου του πως πρόκειται για προϊόν πλαστογράφησης.
Ο Αλτάς συνελήφθη και προφυλακίστηκε εν αναμονή των ευρημάτων της ποινικής έρευνας.
Ο Οζτούρκ, αν και αρνούμενος πως υπέγραψε την άδεια έργου, επίσης συνελήφθη, αλλά σε βάρος του δεν έχει ασκηθεί δίωξη.
Ο Μεχμέτ Γκουκλού κατάφερε να επιζήσει της «βουτιάς» από τον δεύτερο όροφο και δήλωσε συντετριμμένος. Σε δηλώσεις τους στους ΝΥΤ, έλεγε πως σκεφτόταν να μιλήσει δημοσίως για το έργο, την ποινική έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη και την οικογένειά του, όμως το ένταλμα που έχει εκδοθεί για τη σύλληψή του, τον υποχρέωσε σε σιγή.
Ο 21χρονος Φατίμ άκουσε τον ανατριχιαστικό κρότο του τσιμέντου να ραγίζει και είδε τις σιδερόβεργες να σκίζουν βίαια τους τοίχους ενισχυμένου σκυροδέματος, προτού καταπλακωθεί από την οροφή που κατέρρευσε.
Κατάφερε να βγει ζωντανός από τα χαλάσματα. Για να θάψει την 62χρονη μητέρα του, Σοχρέτ.
Οι Γκουκλού έζησαν το τουρκικό όνειρο – και πέθαναν εξαιτίας του.
Πηγή: New York Times
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr
