Γιώργος Κύρτσος: Αργά βήματα προόδου
Η Ευρωζώνη κινείται στη σωστή κατεύθυνση, αν και με βασανιστικά αργούς ρυθμούς. Το αίσιο τέλος της ιταλικής κρίσης ενίσχυσε την ΟΝΕ, εφόσον επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος για τα κράτη-μέλη.
Ενώ οι Βρυξέλλες και ο κυβερνητικός συνασπισμός της Ιταλίας εμφανίζονται σαν ασυμβίβαστοι αντίπαλοι, στην πραγματικότητα συμφώνησαν στα βασικά, προβάλλοντας τις διαφωνίες τους. Η πρώτη κίνηση έγινε από το Κίνημα των 5 Αστέρων και τη Λέγκα, που πέταξαν στο καλάθι των αχρήστων, πριν από τις εκλογές του Μαρτίου, την πρόταση για διενέργεια δημοψηφίσματος σχετικά με την παραμονή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη.
Το δεύτερο βήμα έγινε ταυτόχρονα από την κυβέρνηση συνασπισμού και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο υπουργός Οικονομικών κ. Τρία εμφάνισε έναν προϋπολογισμό για το 2019 με δημοσιονομικό έλλειμμα 2,4% του ΑΕΠ αντί για το 0,8% που είχε προγραμματίσει η κυβέρνηση της Κεντροαριστεράς. Το έλλειμμα κρίθηκε αρχικά υπερβολικό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Eurogroup εξαιτίας του υψηλού δημόσιου χρέους της Ιταλίας (132% του ΑΕΠ). Ηταν φανερό όμως ότι είχε ανοίξει ο δρόμος για τον αναγκαίο συμβιβασμό.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, άλλωστε, έπρεπε να λάβει υπόψη της ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα στη Γαλλία και στην Ισπανία –χώρες με δημόσιο χρέος της τάξης του 100% του ΑΕΠ– ξεπερνούσε το αναθεωρημένο προς τα επάνω ιταλικό. Η εποικοδομητική στάση της ιταλικής κυβέρνησης στα ζητήματα λειτουργίας της Ευρωζώνης –από τη δημιουργία ειδικού προϋπολογισμού για την Ευρωζώνη μέχρι τη συντονισμένη αντιμετώπιση των προκλήσεων του τραπεζικού τομέα και την ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας– έφερε πιο κοντά τις δύο πλευρές. Τα «Κίτρινα Γιλέκα» της Γαλλίας και η αναγκαστική χαλάρωση της οικονομικής πολιτικής από τον πρόεδρο Μακρόν συνέβαλαν στον τερματισμό της διαμάχης με την Ιταλία.
Από την άλλη το 2018 ήταν γεμάτο –όπως το θέλει ο ευρωπαϊκός κανόνας– χαμένες ευκαιρίες για την Ευρωζώνη. Γερμανοί και Ολλανδοί καθυστέρησαν και άλλο την τραπεζική ένωση. Η πάντα προσεκτική Μέρκελ έγινε ακόμη πιο διστακτική στους χειρισμούς της, ενώ ο Μακρόν που θα μας «απογείωνε» χάνει δυνάμεις και επιρροή.
Παρ’ όλ’ αυτά, συνεχίζεται η πορεία ενίσχυσης της Ευρωζώνης, απορροφώντας μεγάλα πολιτικά σοκ, όπως το Brexit και η κρίση στην Ιταλία.
* Ο κ. Γιώργος Κύρτσος είναι ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας.
Σαχίν Βαλέ: Οι ελπίδες εξανεμίστηκαν
Η ηγεσία της Ευρωζώνης έχει αποδεχθεί από την άνοιξη του 2012 ότι η αρχιτεκτονική της ΟΝΕ είναι θεμελιωδώς προβληματική και ότι χρειάζεται εκ βάθρων θεσμική αναμόρφωση. Παρότι ώς τότε δεν είχαν γίνει πολλά, η εκλογή στη γαλλική προεδρία του Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος επεδείκνυε εις βάθος κατανόηση των ατελειών της ΟΝΕ, αλλά και τη διάθεση να συνεργαστεί με τη Γερμανία για να υπάρξει πρόοδος, γέννησε ελπίδες για ένα άλμα προς τα εμπρός. Δεκαοκτώ μήνες αργότερα, οι ελπίδες αυτές έχουν ουσιαστικά εξανεμιστεί.
Αυτή η συλλογική αποτυχία οφείλεται σε μία σειρά από παράγοντες. Πρώτον, ο Μακρόν δεν συνειδητοποίησε την ανάγκη να θέσει τις προτάσεις του για την ΟΝΕ στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής ατζέντας, αντί να χαθούν μέσα στην πληθώρα ιδεών που κατατέθηκαν. Το σφάλμα αυτό αναδεικνύεται πάνω από όλα από τον τρόπο με τον οποίο η μεταρρύθμιση του ESM (Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας), αναγκαία αλλά δευτερεύουσας σημασίας, βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης, αντί του προϋπολογισμού της Ευρωζώνης και των πολιτικών μεταρρυθμίσεων που θα έπρεπε να τον συνοδεύσουν.
Το δεύτερο αίτιο είναι η αποτυχία του SPD και των Πρασίνων στη Γερμανία να επιβάλουν μια προοδευτική ευρωπαϊκή ατζέντα. Τρίτον, ο Μακρόν έχει καταστεί όμηρος ενός αποκλειστικά γαλλογερμανικού διαλόγου, και ως αποτέλεσμα έχει αποτύχει να οικοδομήσει μια ευρύτερη συμμαχία των προθύμων υπέρ των ιδεών του. Ακόμα χειρότερα, έχει επιτρέψει έναν συνασπισμό συντηρητικών δυνάμεων υπό την ηγεσία της Ολλανδίας, τη νέα Χανσεατική Ομοσπονδία, να μπλοκάρει οποιαδήποτε πρόοδο. Τον Ιούνιο του 2018, οι διμερείς προσπάθειες της Γαλλίας και της Γερμανίας οδήγησαν στη διακήρυξη του Μέσεμπεργκ και άνοιξαν μία σειρά από πόρτες. Οι πόρτες αυτές έκλεισαν βίαια λίγες μέρες αργότερα.
Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου σηματοδοτούν τη συλλογική αποκήρυξη μιας τολμηρής μεταρρυθμιστικής προσέγγισης. Η ατζέντα πλέον θα κυριαρχείται από οριακά, μικρά βήματα, που θα επιτρέπουν στους αιώνια αισιόδοξους να ισχυρίζονται ότι τα πράγματα βελτιώνονται. Στην πραγματικότητα, θα επικρατήσει ο εφησυχασμός και η ΟΝΕ θα παραμείνει οικονομικά αποκλίνουσα στο εσωτερικό της, πολιτικά δυσλειτουργική και άρα εξαιρετικά ευάλωτη σε οικονομικά, χρηματοπιστωτικά και πολιτικά σοκ.
* Ο κ. Σαχίν Βαλέ είναι εταίρος στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο του LSE και πρώην σύμβουλος του Εμανουέλ Μακρόν στο υπουργείο Οικονομίας.
