Ορέστης Καλογήρου*: Ουσιαστική παρέμβαση
Το ψευδεπίγραφο «άσυλο» έχει κουράσει την κοινωνία και την πανεπιστημιακή κοινότητα. Είναι μια έννοια πίσω από την οποία κρύβεται ένα πλέγμα παρανομίας, παραβατικότητας, βίας και αντιακαδημαϊκής συμπεριφοράς, μαζί με ένα σύνολο από ιδεοληψίες. Δεν είναι κάθε περίπτωση ίδια και δεν (πρέπει να) αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο. Η αστυνομία έχει τον πρώτο λόγο όταν ένα πανεπιστήμιο γίνεται άντρο συμμοριών ναρκεμπορίου, όπως στο ΑΠΘ, οργανωμένου παράνομου παρεμπορίου, όπως στο ΟΠΑ, όταν καταφεύγουν σε αυτό ομάδες αντιεξουσιαστών με μολότοφ για να τα χρησιμοποιήσουν ως ορμητήρια, όπως στο ΕΜΠ, ή για να απελευθερώσει χώρους κατειλημμένους επί χρόνια από εξωπανεπιστημιακά κυρίως στοιχεία.
Υπάρχουν, όμως, άλλες πτυχές της παραβατικότητας που δεν (πρέπει να) αντιμετωπίζονται με αστυνομική επέμβαση, αλλά με εσωτερικούς θεσμούς λογοδοσίας και ελέγχου, που (πρέπει να) έχουν συνέπειες. Oταν πρόκειται για αντιδεοντολογικές και αντιακαδημαϊκές πρακτικές και συμπεριφορές. Oταν προπηλακίζονται καθηγητές, όταν διακόπτονται και διαλύονται βίαια συνεδριάσεις πανεπιστημιακών οργάνων, όταν εμποδίζεται η διεξαγωγή μαθημάτων. Oταν απειλούνται πανεπιστημιακοί δάσκαλοι επειδή κάποιοι αποφάσισαν ότι θα επιβάλλουν με τη βία τι θα διδάσκουν στο μάθημά τους και πώς θα συμπεριφέρονται! Παραβιάζοντας βάναυσα κάθε έννοια ελευθερίας της διδασκαλίας και της έρευνας. Παραβιάζοντας, δηλαδή, την ουσία της ιστορικής έννοιας του ασύλου.
Οι αντιακαδημαϊκές συμπεριφορές εμπίπτουν στα πειθαρχικά παραπτώματα και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται. Η θεσμική λειτουργία των πειθαρχικών συμβουλίων, όπου θα κρίνεται ακόμη και η διατήρηση της φοιτητικής ιδιότητας των παραβατών ή η προσωρινή αναστολή της, μπορεί να λειτουργήσει κατ’ αρχάς αποτρεπτικά, και όποτε απαιτείται και ουσιαστικά. Οι παραβάτες της ακαδημαϊκής δεοντολογίας οφείλουν να γνωρίζουν ότι οι πράξεις τους έχουν συνέπειες στις σπουδές τους. Η παιδευτική λειτουργία των πειθαρχικών συμβουλίων είναι όρος αποκατάστασης της ακαδημαϊκής τάξης. Και είναι μια υψηλότερη δέσμευση του πανεπιστημίου προς την κοινωνία έναντι της αυτονομίας που απολαμβάνει. Δεν είναι η αστυνομία πανάκεια.
* Ο κ. Ορέστης Καλογήρου είναι καθηγητής στο ΑΠΘ.
Ελένη Καραμαλέγκου*: Kουλτούρα συνεννόησης
Είναι γνωστό ότι στους κανόνες λειτουργίας του πανεπιστημίου προβλέπονται και πειθαρχικές διατάξεις που αφορούν και όσους εργάζονται σε αυτό, αλλά και τους φοιτητές του. Επομένως, η απάντηση σχετικά με την εφαρμογή του «πειθαρχικού δικαίου» στο πανεπιστήμιο μπορεί να θεωρηθεί κατ’ αρχήν καταφατική. Πρόκειται όμως για ερώτημα το οποίο αναφέρεται σε θέματα που από τη φύση τους είναι σύνθετα και χρήζουν ειδικής αντιμετώπισης: το θέμα της σχέσης δασκάλου – εκπαιδευομένων, το θέμα των ορίων της άσκησης των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, το θέμα του σεβασμού της προσωπικότητας των διδασκόντων και διδασκομένων, το θέμα της ευθύνης στη διάπλαση χαρακτήρων νέων ανθρώπων και την κατάλληλη προετοιμασία των τελευταίων για επιτυχία στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ανέλιξη.
Το πρόσφατο, απολύτως κατακριτέο, επεισόδιο εις βάρος της συναδέλφου Μαρίας Ευθυμίου προκάλεσε τη γενική κατακραυγή και βρίσκεται σε πλήρη αντίθεση με τη συμπεριφορά της συντριπτικής πλειονότητας του φοιτητικού πληθυσμού, την οποία χαρακτηρίζει η σοβαρότητα και ο σεβασμός προς τους πανεπιστημιακούς δασκάλους. Το ίδιο επεισόδιο επιτείνει τον προβληματισμό για τη σωστή αντιμετώπιση φαινομένων ακραίας συμπεριφοράς.
Αποτελεί χρέος της πανεπιστημιακής κοινότητας να προασπίσει με όλες τις δυνάμεις της την ακαδημαϊκή ελευθερία. Ο χώρος του πανεπιστημίου πρέπει να είναι χώρος ελεύθερης διακίνησης των ιδεών και απρόσκοπτης διεξαγωγής του διδακτικού και του ερευνητικού έργου, απαλλαγμένος από κάθε μορφή βίας και επιβολής.
Απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η αγαστή συνεργασία. Είναι ανάγκη να αναπτυχθεί μεταξύ των μελών της πανεπιστημιακής οικογένειας μια κουλτούρα συνεννόησης, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού, η οποία θα προλαμβάνει εγκαίρως και θα αποτρέπει συγκρούσεις και βίαιες παρεμβάσεις, προωθώντας και στηρίζοντας τα ακαδημαϊκά ιδεώδη και τις αρχές της δημοκρατίας. Η πρόληψη είναι πάντοτε καλύτερη και προτιμότερη από την τιμωρία και την καταστολή, οι οποίες, ωστόσο, δεν μπορούν να αποκλειστούν ως λύσεις όταν καταπατώνται ανθρώπινα δικαιώματα και ακαδημαϊκές αξίες και ιδανικά.
* Η κ. Ελένη Καραμαλέγκου είναι κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Αθηνών.
