Αννα Δαμάσκου*: Οne-Stop Shop διαφάνειας
Εντονη συζήτηση εκτυλίχθηκε τις προηγούμενες ημέρες αναφορικά με μια σειρά ζητημάτων που αφορούν την Aνεξάρτητη Αρχή Διαφάνειας, η οποία επίκειται να συσταθεί, δυνάμει του προσφάτως ψηφισθέντος νόμου για το επιτελικό κράτος. Ενα από τα κεντρικά ζητήματα που απασχόλησαν ήταν αυτό της σκοπιμότητας συγχώνευσης πλείστων υφιστάμενων ελεγκτικών φορέων με αρμοδιότητα την καταπολέμηση της διαφθοράς σε μία ανεξάρτητη νομοθετικά κατοχυρωμένη αρχή.
Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάς, στο από 31.7.2019 δελτίο Τύπου της με περιεχόμενο τις παρατηρήσεις της επί του σχεδίου νόμου για το επιτελικό κράτος, καλωσόρισε, κατ’ αρχήν, την εν λόγω συγχώνευση σε έναν φορέα με τη νομική φύση της ανεξάρτητης αρχής, επί τη βάσει των πορισμάτων τα οποία είχε διατυπώσει, ήδη από το 2012, στην έρευνά της «Αξιολόγηση Εθνικού Συστήματος Ακεραιότητας», στο πλαίσιο της οποίας είχε αναλύσει την αποτελεσματικότητα δώδεκα βασικών θεσμών («πυλώνων») της χώρας, στη λογική ότι, όταν οι θεσμοί λειτουργούν καλά, μειώνονται τα φαινόμενα διαφθοράς και διασφαλίζονται το κράτος δικαίου και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ενας από τους θεσμούς («πυλώνες») που ερευνήθηκαν τότε ήταν αυτός των φορέων καταπολέμησης διαφθοράς, οι οποίοι κρίθηκαν ως περιορισμένης αποτελεσματικότητας, κυρίως εξαιτίας της έντονης εξάρτησής τους από την εκτελεστική εξουσία, της αλληλοεπικάλυψης αρμοδιοτήτων, της έλλειψης συντονισμού δράσης και των ανομοιόμορφων ελεγκτικών πρακτικών τους.
Στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου για το επιτελικό κράτος αναφέρεται ότι πηγή έμπνευσης για το θεσμικό και οργανωτικό μοντέλο της Aνεξάρτητης Αρχής Διαφάνειας αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, και η ανεξάρτητη επιτροπή κατά της διαφθοράς [Independent Commission Against Corruption (ICAC)] του Χονγκ Κονγκ, επιλογή η οποία επικρίθηκε από μερίδα της αντιπολίτευσης.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας, από το 2012 (όταν η Διεθνής Διαφάνεια αναθεώρησε τη μεθοδολογία που χρησιμοποιούσε, προκειμένου να δομήσει τον δείκτη με τρόπο που να επιτρέπει τη σύγκριση της βαθμολογίας από τη μια χρονιά στην άλλη) ώς το 2018, το Χονγκ Κονγκ «αριστεύει» σταθερά μεταξύ της 13ης και της 18ης θέσης στην παγκόσμια κατάταξη.
Και στα δικά μας!
* Η δρ Αννα Δαμάσκου είναι πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.
Χρήστος Σπίρτζης* Προϋπόθεση αποτυχίας
Η συγκέντρωση όλων των ελεγκτικών αρχών σε μία Εθνική Αρχή Διαφάνειας από την κυβέρνηση γίνεται για να υπάρξει η δικαιολογία αντικατάστασης των νόμιμων υπηρετούντων επικεφαλής στις Αρχές αυτές και κυρίως του γενικού επιθεωρητή δημόσιας διοίκησης. Είναι προφανές ότι οι επιθεωρητές δημόσιας διοίκησης, οι επιθεωρητές δημοσίων έργων, οι επιθεωρητές υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας, οι επιθεωρητές ελεγκτές μεταφορών είναι σώματα που έχουν να τελέσουν ειδικούς ελέγχους, με τελείως διαφορετικούς σκοπούς και αποστολή, και επομένως τελείως διαφορετική στελέχωση και γνωστικό αντικείμενο. Πρέπει να είναι σε απόλυτη συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία και στελέχη με επαρκή εμπειρία, ώστε να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στον ρόλο τους αξιόπιστα.
Συγκεκριμένα, ο έλεγχος μιας υποδομής απαιτεί έμπειρα, εξειδικευμένα στελέχη για να ελέγξουν τόσο τις νόμιμες διαδικασίες όσο και τις κακοτεχνίες. Η αρμοδιότητα αυτή ανήκει και στο υπουργείο Υποδομών, ακόμη κι αν υλοποιείται από δήμο ή από άλλο φορέα. Πώς θα γίνει αποτελεσματικό το σώμα όταν ξεκοπεί τελείως από το υπουργείο σε μια ενιαία Αρχή, με τους επιθεωρητές Υγείας, μεταφορών ή δημόσιας διοίκησης; Πώς θα τυποποιήσουν διαδικασίες ελέγχου, χώρους ελέγχου, προδιαγραφές, στελέχη με γνώση σε απολύτως διαφορετικές εργασίες, γνωστικά αντικείμενα, επιστημονικά και επαγγελματικά πεδία, νομοθετικό πλαίσιο; Ερωτήματα που έχουν προφανή απάντηση.
Η συσσώρευση αυτή σε μία Αρχή θα υποβαθμίσει τα σώματα αυτά και θα προκαλέσει είτε ελλιπείς ελέγχους είτε έωλα πορίσματα.
Το καταστροφικότερο όμως όλων είναι ότι στο μεταβατικό διάστημα, τεσσάρων χρόνων, ο διοικητής της Αρχής ορίζεται από τον πρωθυπουργό, χωρίς κανένα εχέγγυο αντικειμενικότητας. Οι δε επικεφαλής του κάθε ελεγκτικού σώματος ορίζονται από τον νέο διοικητή, πάλι χωρίς κανένα εχέγγυο ανεξαρτησίας. Επομένως, η καθαίρεση του γενικού επιθεωρητή δημόσιας διοίκησης, σε σχέση με τις έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη, ακόμη και αν ο νέος διοικητής ασκήσει άριστα τα καθήκοντά του, δημιουργεί καχυποψία και απαξίωση του θεσμού στην έναρξή του. Το ίδιο ακριβώς θα γινόταν αν ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015 καθαιρούσε τον κ. Ρακιντζή από γενικό επιθεωρητή.
Η νέα Εθνική Αρχή Διαφάνειας ξεκινάει με αδιαφάνεια και με όλες τις προϋποθέσεις για να αποτύχει στους σκοπούς της…
* Ο κ. Χρήστος Σπίρτζης είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, τέως υπουργός.
