«Χρόνος», είχε πει κάποιος, «είναι ο τρόπος της φύσης να ξεχωρίσει το παρελθόν, από το παρόν και το μέλλον». Τώρα τελευταία αυτό δεν φαίνεται να δουλεύει. Αν ξεχωρίζει σε κάτι τούτη η πανδημία, από τις άλλες του παρελθόντος, είναι η ταχύτητα μετάδοσής της. Η πανώλη του Μεσαίωνα χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να εξαπλωθεί σε όλη την Γηραιά Ηπειρο (1347-1351), ενώ ο κορωνοϊός μερικές μόλις βδομάδες. Στις 15 Φεβρουαρίου διαπιστώθηκε το πρώτο κρούσμα στην Ευρώπη κι ένα μήνα μετά υπήρχε σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα. Δεν φταίει το γεγονός ότι ο ιός είναι εξαιρετικά μεταδοτικός. Είναι οι ξενιστές του, δηλαδή οι άνθρωποι, που ταξιδεύουν περισσότερο και ταχύτερα. Κάποιοι πετάχτηκαν για Σαββατοκύριακο στο Μιλάνο –πράγμα ανήκουστο σε άλλες εποχές– και τη Δευτέρα ο ιός μεταδόθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Είναι λοιπόν η ταχύτητα, που εξασφάλισε η πρόοδος της τεχνολογίας (και ουχί η παγκοσμιοποίηση, όπως λένε κάποιοι), ο εχθρός της ανθρωπότητας; Από μια άποψη, ναι. Η ταχύτητα των μεταβολών είναι τόσο μεγάλη που πολλάκις αναρωτηθήκαμε: πόση αλλαγή μπορούν να χωνέψουν οι λαοί της οικουμένης; Αλλιώς: πόση «δημιουργική καταστροφή», σύμφωνα με τον Γιόζεφ Σουμπέτερ, ή/και «αδιάκοπο κλονισμό όλων των κοινωνικών καταστάσεων», που έγραφε ο Καρλ Μαρξ;
Στην περίπτωση όμως εξάπλωσης των ιών, το πρόβλημα δεν είναι η ταχύτητα εξάπλωσής τους, αλλά η βραδύτητα αντιμετώπισης του φαινομένου από τις πολιτικές ηγεσίες. Είναι γνωστό πως το απολυταρχικό καθεστώς της Κίνας αποσιώπησε για πλέον του ενός μηνός την ύπαρξη του νέου ιού και ο άτυχος γιατρός Λι Γουενλιάνγκ, που τελικώς πέθανε μαχόμενος για τον περιορισμό της επιδημίας, τιμωρήθηκε επειδή προσπάθησε να προειδοποιήσει συναδέλφους του για τους κινδύνους του κορωνοϊού τον περασμένο Δεκέμβριο.
Οι τοπικές αρχές τον εξανάγκασαν να υπογράψει μια επιστολή με την οποία δήλωνε ότι έκανε «ψευδή σχόλια» όταν έγραψε για τη νέα ασθένεια σε υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων με ομάδα αποφοίτων της ιατρικής σχολής του.
Θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα σε όλη την υφήλιο αν υπήρχε ελευθερία πληροφόρησης στην Κίνα, αν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και όλοι οι ειδικοί γνώριζαν εξαρχής για την ύπαρξη του ιού και την υψηλή μεταδοτικότητά του. Πιθανότατα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα θα ήταν βήματα μπροστά από τον ταχύτατα μεταδιδόμενο ιό, αντί να τρέχει πίσω του. Τα μέτρα (και στην Κίνα) θα είχαν ληφθεί νωρίτερα και η διασπορά θα ήταν μικρότερη.
Στις προηγούμενες πανδημίες, η διασπορά του ιού ήταν βραδύτερη, αλλά πιο θανατηφόρος· 20-50 εκατ. νεκρούς είχε η «ισπανική γρίπη» μόλις πριν από έναν αιώνα.
Υπήρχε έλλειμμα επιστημονικής γνώσης για την αντιμετώπισή τους. Τώρα υπάρχει κενό μεταξύ της ταχύτητας εξάπλωσης των πάντων, λόγω της τρομακτικής εξέλιξης της τεχνολογίας, και της βραδύτητας με την οποία οι εθνικές πολιτικές (από τη φύση τους) τα αντιμετωπίζουν.
Με άλλα λόγια, η απάντηση στα προβλήματα της παγκοσμιοποίησης είναι περισσότερη παγκοσμιοποίηση της πολιτικής. Οι πανδημίες, η ρύπανση, η μετανάστευση είναι προβλήματα που δεν καταλαβαίνουν τις αυθαίρετες γραμμές που χαράξαμε πάνω σε χάρτες, δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν εντός των εθνικών συνόρων.
Ο κόσμος μπήκε σε νέα εποχή και το ίδιο πρέπει να κάνει και η πολιτική…
