Καθώς προχωρούμε προς τη σύγκληση άτυπης πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό, εγείρεται μια σειρά από ερωτήματα.
Το πρώτο είναι εάν έχει υπάρξει η κατάλληλη προετοιμασία και αν έχουν δημιουργηθεί οι απαραίτητες συνθήκες για να ευοδωθεί πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών. Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική.
Η διάσκεψη πραγματοποιείται μάλλον για να δημιουργηθεί η εικόνα ενός βελτιωμένου κλίματος, με άμεσο στόχο την αποφυγή επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία από την Ε.Ε., παρά ως απόρροια επίτευξης προόδου σε διαβουλεύσεις στο νησί.
Αντίθετα, το σκηνικό αυτή τη στιγμή στο Κυπριακό είναι γκρίζο. Η Αθήνα εκπέμπει σταθερά την πρόθεση εποικοδομητικής ανταπόκρισης σε κάθε προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας, ενώ συνεχίζει φυσικά να στηρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία.
Ωστόσο, η Αγκυρα «σκληραίνει» τη στάση της και απομακρύνεται από τον στόχο δεκαετιών για επανένωση της διχοτομημένης Κύπρου. Το επανέλαβε με ηχηρό τρόπο ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο κατεχόμενο βόρειο τμήμα της Κύπρου, όπου μάλλον έκλεισε, παρά άνοιξε, κάποιο «παράθυρο ευκαιρίας».
Η στάση αυτή της Αγκυρας, σε συνδυασμό με την πρόσφατη εκλογική ήττα και αποχώρηση από το προσκήνιο του μετριοπαθούς Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί και την αντικατάστασή του από ένα πρόσωπο που λειτουργεί ως προέκταση της τουρκικής κυβέρνησης στην Κύπρο, τον εθνικιστή Ερσίν Τατάρ, ο οποίος επιμένει σε λύση δύο κρατών, δυσχεραίνει κάθε καλόπιστη προσπάθεια προσέγγισης και επίτευξης συμφωνίας.
Αλλά και η Λευκωσία βρίσκεται στη δίνη αποκαλύψεων και αντιπαραθέσεων που –ανεξάρτητα από τον βαθμό στον οποίο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα– έχει πλήξει την εικόνα της Κυπριακής Δημοκρατίας και αυτό δεν βοηθάει στη λήψη τολμηρών αποφάσεων.
Σε αυτό το περιβάλλον, η επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής συμφωνίας –που θα πρέπει να υπερψηφισθεί από την πλειοψηφία και των δύο κοινοτήτων στο νησί– φαντάζει ακόμη πιο δύσκολη. Δεν είναι μόνον οι σημαντικές διαφορές σε ό,τι αφορά τις εγγυήσεις και την παρουσία ξένων στρατευμάτων, όπου θεωρητικά μπορεί να υπάρξει πρόοδος μέσα από σύνθετες φόρμουλες. Είναι και τι θεωρεί ο καθένας ως «πολιτική ισότητα».
Δεν μπορεί να υπάρξουν δύο ανεξάρτητα κράτη ή μια τόσο χαλαρή συνομοσπονδία, διότι έτσι θα δημιουργηθεί πρόβλημα στη λειτουργία της Ε.Ε. Η τελευταία δεν επιθυμεί να αποκτήσει η Τουρκία λόγο (και βέτο) εντός της Ενωσης μέσω της τουρκοκυπριακής οντότητας. Αντίθετα, προσβλέπει σε μια δημοκρατική, λειτουργική και ελεύθερη από ξένες παρεμβάσεις Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία.
Προφανώς, πρέπει να διασφαλισθεί η δίκαιη, αντιπροσωπευτική και αποτελεσματική συμμετοχή Τουρκοκυπρίων στις αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αλλά θα ήθελε η Ευρωπαϊκή Ενωση να έχουν τη θεσμική δυνατότητα παρακώλυσης της ομαλής λειτουργίας της Κύπρου, κατ’ επέκταση και της ίδιας της Ε.Ε.;
